به‌گزارش باشگاه در و پنجره و نما به‌نقل از جمسا، معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد با بیان اینکه مشهد اولین شهر ایران است که هم طرح جامع و هم طرح تفصیلی در خصوص گرافیک محیطی و نورپردازی دارد، گفت: در این طرح‌ها نورپردازی در نمای بیرونی ابنیه مسکونی ممنوع شده است، اما این دو طرح هنوز مصوب نشده‌اند.
محمدرضا حسین‌نژاد با اشاره به اینکه حوزه قوانین و ضوابط نمای ساختمان‌ها بسیار گسترده است، اظهار کرد: در مقررات ملی ساختمان و مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری دغدغه پرداختن به مسئله نما و منظر شهری خیلی جدی مطرح شده است، حتی شورای اسلامی شهر مشهد در سال‌های گذشته مصوباتی در این حوزه داشت که قابل اعتنا است.
وی تصریح کرد:، اما مسئله عمل کردن به این مقررات بحثی جداست. به قول یکی از بزرگان ما قانون زیاد داریم، اما مشخصا عمل به این قوانین جدی گرفته نمی‌شود. مشهد اولین شهر ایران است که هم طرح جامع و هم طرح تفصیلی در خصوص گرافیک محیطی و نورپردازی دارد؛ هرچند که این دو طرح هنوز مصوب نشده است.
حسین‌نژاد با بیان اینکه در این طرح‌ها نورپردازی در ابنیه مسکونی ممنوع شده است، گفت:، اما در حال حاضر شما می‌بینید که هنوز ساخت قسمت داخلی ساختمان تمام نشده، نورپردازی نمای بیرونی نصب شده است. این مسئله جدای از ایجاد مزاحمت برای همسایه‌ها، اثرات نامناسبی در منظر شهری دارد و باعث می‌شود روشنایی بیش از اندازه‌ای در شب به وجود بیاید. همچنین شلوغی رنگ‌ها و نور‌ها یک وضعیتی را ایجاد می‌کند که اصلا در شأن یک بافت مسکونی نیست.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد عدم اجرایی شدن مقررات را دلیل این معضل دانست و تصریح کرد: در شهرداری یک‌سری مسائل مربوط به نما در کمیته‌ای به نام کمیته بررسی نما پیگیری می‌شود، اما متاسفانه آنچه در این کمیته پیگیری و مصوب می‌شود، از سوی کسانی که متولی اجرای آن هستند، محقق نمی‌شود؛ بنابراین مجموعه عواملی وجود دارد که ما را از قواعد کنترل دقیق در ساختمان‌سازی خارج می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که چه موضوعی باعث شده دو طرح جامع و تفصیلی نورپردازی تاکنون مصوب نشود، اظهار کرد: ظاهرا در سیستم مدیریت کلان شهری هنوز عزمی شکل نگرفته است که جمع بندی نهایی این دو طرح را به انجام برساند. همچنین شاید جریانی که از عدم تصویب این دو طرح نفعی می‌برده، خیلی فرصت این قضیه را نداده است که طرح‌ها توسط شورا و کمیسیون ماده پنج تصویب و ابلاغ شود.
حسین‌نژاد با بیان اینکه این مسائل یک‌سری فرآیند‌های اداری دارد، تصریح کرد: شهرداری مشخصا خودش نمی‌تواند ضابطه تولید کند؛ اگر هم طرحی را ایجاد می‌کند، در نهایت باید به ترتیب در سیستم شورای شهر، کمیسیون ماده پنج و کمیته سیما و منظر اداره کل شهرسازی استان مورد تایید قرار گیرد و بعد از تمامی این فرآیند قابلیت اجرایی شدن را پیدا کند که معمولا فرآیندی زمان‌بر است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد در خصوص قوانین و مقرراتی که در دو طرح جامع و تفصیلی عنوان شده است، بیان کرد: حجم این اطلاعات بسیار وسیع است؛ به طور مثال در مورد گرافیک محیطی هفت دفترچه و نزدیک به ۱۰۰ صفحه اطلاعات وجود دارد که مشخص کرده در کدام معابر و با چه ویژگی‌هایی می‌شود تابلو، تلویزیون شهری و… نصب کرد و یا در کدام محور‌ها و با چه ضوابطی کار تبلیغاتی ممنوع است.
وی افزود: هرکدام از مسائل اشاره شده جزئیات زیادی دارد و واقعا یک بسته اطلاعاتی کامل و قوی در خصوص گرافیک شهری شکل گرفته که البته قطعا جای نقد دارد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد با تاکید بر اینکه نورپردازی در ابنیه مسکونی یکی از ایرادات حاکم در ساختمان‌سازی است، گفت: همان نوری که در شب از داخل ساختمان به بیرون ساطع می‌شود، کافی است. لزومی ندارد بافت مسکونی با آن به‌هم‌پیوستگی که دارد، با نورپردازی آلودگی نوری را در شهر ایجاد کند. مهندس ناظر مسئله نورپردازی را باید یکی از ایرادات بداند و پایان کار ساختمانی با نورپردازی در نمای بیرون را امضاء نکند، اما از آنجایی که ممنوع بودن این مسئله هنوز ابلاغ نشده است، مهندس ناظر نمی‌تواند دست به چنین کاری بزند و شهرداری نیز طبیعتا نمی‌تواند در این زمینه ممانعت کند؛ بنابراین این مسئله هنوز جزو تخلفات ساختمانی حساب نمی‌شود.
بین قوانین یکدستی و هماهنگی وجود ندارد
وی با اظهار به اینکه بین قوانین مدنی و قوانین مدیریت شهری یکدستی و هماهنگی وجود ندارد، گفت: بنابراین یک‌سری تعارضات قانونی نیز وجود دارد که باعث شده تحقق بسیاری از این مسائل دچار اختلال شود، ضمن اینکه زیرساخت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز آشفتگی دارد و حمایت کافی انجام نمی‌دهد.
حسین‌نژاد در خصوص ضوابط معماری در مشهد اظهار کرد: در شهر‌هایی مثل یزد، اصفهان و به طور کل شهر‌هایی که از نظر فرهنگی یکدست هستند، می‌توان یک باور جمعی را در خصوص نوع معماری ابنیه به وجود آورد و فرهنگ غالب نیز پذیرای آن باور خواهد شد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد ادامه داد: در مشهد با سیستمی که در مدیریت شهری داشتیم، طرح‌هایی که اجرایی شد و اتفاقاتی که متاسفانه اطراف حرم افتاد، در حال حاضر ما تقریبا چیزی به نام بافت باارزش و به ودیعه گذاشته از گذشته نداریم. تنها در چند بافت مشخص از جمله خیابان ارگ، بخشی از خیابان خسروی و امام خمینی که آثاری از معماری گذشته در آن‌ها باقی مانده است.
وی با بیان اینکه مشهد همچنین از تنوع فرهنگی بالایی برخوردار است، گفت: این تنوع فرهنگی بالا، فرصت رسیدن به یک زیرساخت فرهنگی و باور جمعی در خصوص معماری را به ما نداده است. معماران شهرسازی ما متاسفانه تلاش می‌کنند هرکدام فضا و بنای خود را به نوعی برپایه جلوه‌گری به دیگران نشان دهند. نتیجه این اتفاق یک‌جور آشفتگی است.
حسین‌نژاد تصریح کرد: باید در طرح تفصیلی یک پرانتزی توسط مشاوران خبره این طرح ایجاد شود که در خصوص منظر شهری در مقیاس‌های بیش از یک پنج هزارم تعیین تکلیف کنند؛ به فرض مثال در هر راسته یا محدوده‌ای قوانین معماری را مشخص کند.
چیزی به عنوان معماری اسلامی نداریم
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد ضمن اشاره به اینکه در قوانین معماری، مفهوم ایرانی-اسلامی ابهام جدی دارد، اظهار کرد: حقیقت این است که ما چیزی به عنوان معماری اسلامی نداریم، اما معماری سرزمین‌های اسلامی وجود دارد. اگر هم کسی ادعا می‌کند طاق، گنبد و کاشی نمادی از معماری اسلامی است، درست نیست؛ زیرا آن‌ها در برهه‌ای به وجود آمدند که خیلی از مسائل سازه‌ای و اقلیمی زمان خود را پاسخ می‌دادند؛ بنابراین این مسئله ربطی به اینکه اسلام مسبب این اتفاقات است، ندارد.
وی تصریح کرد: بنابراین معماری در مشهد، جدا از اسلامی بودن یا نبودن، یکدستی و همراهی لازم را ندارد و از طرفی قوانین هم به این نرسیدند که مشخص کنند هرمحدوده چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد. همچنین آنچه که در مقررات ملی ساختمان عنوان شده نیز، مفاهیم کلی همانند معماری ایرانی-اسلامی است و یا اینکه صرفا به مسائل فنی پرداخته شده است.
حسین‌نژاد تاکید کرد: بنابراین در معماری یک کد شکلی مشخص که تبدیل به قوانین لازم‌الاجرا شده باشد، وجود ندارد. از طرفی معماران حرفه‌ای و تازه‌کار فعال بسیاری در مشهد وجود دارد که در حال کار هستند. این مجموعه که با این تنوع از نظر ذهنیت فرهنگی در حال کار هستند نیز قطعا منجر به یکدست بودن نشده است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد با تاکید براینکه متولی اجرا نیز یک نهاد مشخصی نیست، گفت: هر کسی که توسط سیستم نظام مهندسی صاحب صلاحیت شده باشد، متولی امر اجراست. از طرفی در اکثر پروژه‌ها مجریان دارای صلاحیت پای کار حضور ندارد و بنای محترم خودآموخته یا کارگر هستند که این کار را انجام می‌دهند.
وی ادامه داد: طرح‌های ساختمان‌سازی در اطراف محور‌های ویژه و دارای اهمیت از جمله بولوار سجاد، احمدآباد، خیابان سلمان، فلسطین و … و همچنین ساختمان‌های با متراژ بالا باید در کمیته بررسی نمای شهرداری مشهد بررسی شود. در این کمیته کارشناسان و اساتید خبره از ایده‌پردازی معماران موفق ممانعت نمی‌کنند، بلکه تلاش می‌کنند جلوی فرم‌ها و اشتباهات بزرگ را بگیرند.
حسین‌نژاد در پاسخ به این پرسش که آیا قوانین متفاوتی در خصوص ساختمان‌هایی با نوع کاربری متفاوت وجود دارد یا نه، اظهار کرد: در طرح تفصیلی، یک‌سری مقرراتی در خصوص تقسیم‌بندی کاربری‌ها مشخص شده است؛ به طور مثال در زمین‌هایی با کاربری آموزشی مثل مدرسه سطح اشغال یعنی سطحی از زمین که به وسیله ساختمان اشغال شده باشد باید کمتر از ۴۰ درصد، در زمین‌های مسکونی تا ۶۰ درصد و حتی بیشتر و در ساختمان‌های تجاری ممکن است تا ۱۰۰ درصد هم باشد.
وی افزود: همچنین ارتفاع ساختمان‌ها بسته به نوع کاربری می‌تواند تغییر کند، اما به طور کل این قوانین کمی است و از باب کیفیت خیلی به این مسأله توجه نشده است.
