با این حال پس از اجرای برجام ایران تلاش کرد روابط خود را با اروپایی‌ها گسترش دهد و در ترکیب بازیگران تجاری خود تغییر ایجاد کند و در برخی حوزه‌ها همکاری خود را با چینی‌ها قطع کرد و شرکت‌های بزرگ چندملیتی را جایگزین آنان کرد. اما اکنون با خروج آمریکا از برجام بار دیگر معادلات بین‌المللی برهم ریخته است و به‌نظر می‌رسد بار دیگر سرعت رشد روابط تجاری ایران با چین افزایش پیدا کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، در این زمینه مجیدرضا حریری، نایب‌رئیس اتاق ایران و چین می‌گوید: «رابطه ایران و چین یک رابطه استراتژیک اقتصادی است که از نظر ماهوی تغییر نمی‌کند.»
خروج آمریکا از برجام چه تاثیری بر روابط ایران و چین می‌گذارد؟
ما طی 30 سال گذشته، چه زمانی که تحریم‌ها به این شکل مطرح نبود، چه در دوره‌ای که بین سال‌های 89 تا 92 تحریم‌های بسیار سختی بر ما اعمال شد و چه در زمان اجرای برجام همواره با چین یک روند رو به رشد تجارت و رابطه اقتصادی داشتیم. رابطه‌ای که چندان متاثر از برجام یا تحریم نبوده است. در شرایط کنونی هم به‌نظر نمی‌رسد در این زمینه مشکلی با چین پیدا کنیم. رابطه ایران و چین یک رابطه استراتژیک اقتصادی است که از نظر ماهوی تغییر نمی‌کند. زمانی هم که رئیس‌جمهوری چین به ایران آمده بود یک مقاوله‌نامه جامع بین دولت‌های ایران و چین برای پیشرفت تجارت و روابط اقتصادی دو کشور امضا شد که بر اساس آن حجم صادرات و واردات دو کشور سالانه به 60میلیارد دلار می‌رسد که در آخرین سال 52 میلیارددلار بود. این حجم از تجارت به معنای رشد 50درصدی رابطه اقتصادی دو کشور است. درنهایت اینکه بعید به‌نظر می‌رسد چین در رابطه با ایران از آمریکا تاثیر بپذیرد و تا امروز هم اتفاقی رخ نداده است که آن را به معنای محدودشدن ارتباطات دو کشور تفسیر کنیم. اقتصادی نظیر ایران در کنار چین، مکمل هم به شمار می‌روند. در خاورمیانه هم ایران سومین شریک تجاری چین به شمار می‌رود. ما با روسیه نیز روابط گسترده نظامی و اقتصادی داریم، ولی نتوانستیم بیش از دو‌میلیارد دلار با روسیه روابط اقتصادی و تجاری داشته باشیم. گرچه نمی‌توان گفت که روابط اقتصادی ما با دنیا متاثر از سیاست نیست، اما رابطه ایران و چین در حوزه اقتصاد، تحت تاثیر سیاست نیست. البته روابط مناسب سیاسی باعث تقویت روابط اقتصادی هم می‌شود و ما به‌صورت پایدار، می‌توانیم با هم کار کنیم. در این زمینه با چین مشکلی در حوزه سیاست نداریم و تمام ابعاد نشان می‌دهد این رابطه رو به رشد است.
اما در حوزه حمل‌ونقل بعضی از شرکت‌های چینی اعلام کرده‌اند که همکاری خود را با ایران محدود یا متوقف می‌کنند. آیا ممکن است شرکت‌های چینی رفتاری متفاوت‌تر نسبت به دولت متبوع خود بروز دهند؟
این احتمال همواره وجود دارد و فقط مربوط به برهه کنونی نیست. زمانی که کشوری با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی طرف حساب می‌شود، باید این موارد را هم پیش‌بینی کند. معمولا شرکت‌های خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها استقلال دارند و خود را تابع مسائل سیاسی نمی‌دانند. هیات‌مدیره این شرکت‌ها اغلب به سود مالی و اقتصادی می‌اندیشند و هرچه باعث ضرر شرکت شود را متوقف می‌کنند. مشخص است منافع بسیاری از شرکت‌ها در آمریکا نهفته شده است و سود بیشتری برای آنها به ارمغان می‌آورد. آمریکا هم مدت‌هاست سعی می‌کند با ترغیب شرکای تجاری ایران روابط کشور ما را تنگ‌تر کنند. در دوره گذشته، اجماع جهانی در برابر ما وجود داشت که تحریم صورت گیرد، اما اکنون دیوار تحریم شکسته است و امیدواریم شرکایی نظیر چین در حوزه تجارت و سیاست، برای حمایت از ما در کارهای اقتصادی و سیاسی، بازتر از قبل کار کنند و دولت این کشور تسهیلاتی را برای شرکت‌های خصوصی در نظر بگیرد تا در مسیر آمریکا قدم نگذارند. چینی‌ها از دولت مرحوم آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی تا امروز در ایران فعال بوده‌اند. بنابراین روابط بین دو کشور همانند هر رابطه دیگر انسانی، می‌تواند روزهایی سردتر و روزهایی گرم‌تر باشد، اما این رابطه هیچ‌گاه قطع نمی‌شود و به‌عنوان شریک استراتژیک با چین همواره ادامه داشته است. در سه دهه اخیر مشکل جدی با این کشور نداشته‌ایم. شاید اختلاف نظر وجود داشته که آن هم در اقتصاد طبیعی است، ولی چراغ راه آینده است و چینی‌ها هم این را می‌دانند و همه شرایط را با همدیگر پیموده‌ایم؛ یعنی هم دوران قبل از برجام، هم در دوران برجام و هم در شرایط حاضر، می‌توان کاری کرد که این روابط بهبود یابد.
رئیس‌جمهور ایران در آینده‌ای نزدیک برای شرکت در اجلاس شانگهای به چین سفر می‌کند. حضور در این اجلاس چه منافعی برای ایران دارد؟ به‌نظر شما آقای روحانی در دیدار با سران چین چه نکاتی را باید مدنظر قرار دهند؟
طبیعتا حضور در هر سازمان و کنفرانس بین‌المللی در گسترش روابط کشورها تاثیر مثبت می‌گذارد. سازمان همکاری شانگهای هم سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است و عضویت دائم ایران در این سازمان یک فرصت برای ایران به حساب می‌آید و می‌تواند نفوذ آمریکا را بی‌اثر کند. اصولا پیوستن به هر پیمان و سازمان چندجانبه برای اقتصاد کشورها یک فرصت به حساب می‌آید و تحریم‌ها را بی‌اثر می‌کند، زیرا کشورهای دیگر را موظف می‌کند منافع ایران را هم در رفتارهای سیاسی و اقتصادی خود در نظر بگیرند. رئیس‌جمهوری هم در سفر به چین علاوه بر شرکت در اجلاس شانگهای دیدارهای دوجانبه‌ای با مقام‌های چینی را در برنامه دارد و امید می‌رود این مذاکرات نقشه راه اقتصاد ایران را روشن‌تر از گذشته کند و فرصت‌های جدیدی را برای ما به وجود آورد. در این مناسبات لازم است درباره تهدیدها و تحریم‌ها هم گفت‌وگو شود تا خروج آمریکا از برجام بیش از این اثرات منفی خود را برجای نگذارد.
در دوره تحریم‌ها شاهد واردات انواع و اقسام کالای چینی بی‌کیفیت به بازارهای کشور بودیم. آیا ممکن است با محدودشدن ارتباطات ایران، بار دیگر شاهد رواج اینگونه کالاها باشیم؟
واردات کالاهای بی‌کیفیت ارتباط چندانی با تحریم ندارد و این گزاره‌ای اشتباه است که تصور کنیم چینی‌ها به‌دلیل شدت‌گرفتن تحریم‌ها توانستند کالاهای درجه چندم خود را به ایران صادر کنند. اگر کالایی که وارد بازار ایران می‌شود از مبادی رسمی عبور کرده باشد، مورد کنترل کیفی قرار می‌گیرد و باید دارای حداقل استانداردها باشد. در غیر این صورت به کشور مبدا مرجوع می‌شود. تمام کالاهایی که به شکل بی‌کیفیت در بازار قرار دارند قاچاق هستند و افزایش کالاهای درجه چندم در بازار ایران در دوره‌ای مشخص به‌دلیل رشد فساد و قاچاق و کاهش نظارت‌ها بود. این کالاها صرفا تولید چین نیستند و اکنون قاچاق از کشورهایی نظیر ترکیه، هند و پاکستان بیش از چین اتفاق می‌افتد. هر کالایی که از گمرک رسمی عبور کند از استاندارد لازم برخوردار است و می‌توان مدت‌ها از آن استفاده بهینه کرد.
عملکرد گمرک‌های کشور در پسابرجام بهبود یافته است؟
بله، در این مدت سامانه جامع گمرکی راه‌اندازی شده است و ورود و خروج کالا به شکل برخط (آنلاین) کنترل می‌شود. آماری هم که سازمان مبارزه با قاچاق کالا و ارز منتشر کرده است نشان می‌دهد میزان قاچاق از 25میلیارد دلار در سال به نصف کاهش یافته است و نظارت بیشتری در گمرک‌ها اعمال می‌شود.
