البته خبرها از گوشه و کنار بازار نفت حکایت از تلاش برخی سهم‌داران بازار نفتی جهان برای جایگزین کردن نفت‌شان به جای نفت ایران در شرایط محدودیت‌های احتمالی پس از خروج امریکا از برجام دارد. خرید محموله ١٤٠ هزار بشکه‌ای نفت خام شیلی از ایران نشان داد حتی تحریم‌های جدید هم نمی‌تواند مشتریان نفتی را متقاعد به ترک سبد نفتی ایران کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، پالایشگاه دولتی ENAP شیلی در اقدامی کم‌سابقه، ۱۴۰ هزار بشکه نفت خام ایران را برای بارگیری در ماه مه خریداری کرده است. طبق آمار اس‌اند پی گلوبال پلاتس، این برای نخستین‌بار در حدود ۱۸ ماه گذشته است که شیلی نفت ایران را وارد می‌کند و قرار است کشتی سوئزماکس مونته تولدو این محموله را در ۲۴ و ۲۵ مه (فردا و پس فردا ٣ و ٤ خرداد) در جزیره خارک بارگیری کند. شیلی عمدتا به واردات نفت از برزیل، اکوادور، پرو و آرژانتین متکی است اما گاهی از عراق، عربستان سعودی و کویت نفت خریداری می‌کند. شرکت انرژی دولتی ENAP تنها پالایشگر نفت شیلی است که دو پالایشگاه را با ظرفیت حدود ۲۲۰ هزار بشکه در روز اداره می‌کند.
آمارها از تولید نفت ایران در ماه آوریل نشان می‌دهد که تولید روزانه نفت ایران ٣میلیون و ٨٣٠ هزار بشکه در روز است که نزدیک به ٢ میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کند. اعداد و ارقامی که در دوران تحریم به کمتر از یک میلیون بشکه درروز کاهش یافته بود و بازارهای صادراتی نفت ایران به تصاحب تولیدکنندگان آسیایی همچون عراق و عربستان قرار گرفته بود.
حال بعد از اعلام خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا از توافقنامه برجام و اعمال تحریم‌های جدید در ٦٠ و ٩٠ روز آینده باید دید سبد مشتریان خرید نفت ایران چه تغییری خواهد کرد.
مشتریان سنتی
ایران هفت نوع نفت خام سبک، سنگین، فروزان، لاوان، سروش، نوروز و بهرگان را به بازار عرضه می‌کند. نفت سبک نسبت به سنگین خواهان زیادتری دارد به طوری که بازارهای خوبی از سراسر دنیا را مشتری نفت خود کرده است. برخی کشورها به خاطر پایه‌گذاری پالایشگاه‌های خود بر مبنای نفت ایران به مشتریان همیشگی ایران مبدل شده‌اند و دست کشیدن از نفت ایران برای آنها گران تمام می‌شود. طبق اطلاعات موجود از مسوولان وزارت نفت ایران از قدیم مشتریان ثابتی از سراسر دنیا داشته است که می‌توان به کشورهای اتریش، یونان، فرانسه، ایتالیا، پرتغال، رومانی و اسپانیا از اروپا، ژاپن، هند، چین، کره جنوبی، تایوان، سنگاپور، مالزی، پاکستان و سریلانکا از آسیا، آفریقای جنوبی و مراکش از آفریقا به عنوان عمده‌ترین خریداران نفت خام ایران اشاره کرد.
این گروه‌ها در سال‌های پیش از تحریم‌های نفتی ایران در سال٩٠ به عنوان مشتریان دایمی خرید نفت ایران شناخته می‌شدند اما بعد از تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های اعمال شده از سوی امریکا برای خرید نفت از ایران برخی از این مشتریان با وجود الزام برای خرید نفت ایران مجبور شدند نفت مورد نظرشان را از سایر بازارها تامین کنند و سبد کشورهای خریدار نفتی ایران محدودتر شد.
مشتریان دوران تشدید تحریم‌ها
بعد از تشدید تحریم‌های امریکایی در سال ٩٠ خریداران نفتی ایران که به دلیل عدم پرداخت بهای خریداری نفت مجبور بودند از خرید نفت ایران سرباز بزنند موجب شد تا مشتریان نفتی ایران به چند کشور آسیایی محدود شود. چین و هند به تنها خریداران نفتی ایران مبدل شدند. این کشورها که توانستند با خرید نفت ایران خود رابه شریک روزهای سخت ایران مبدل کنند اما پول خرید نفت ایران را با کالاهایی که به ایران دادند معاوضه کردند تا تحت تحریم‌های امریکایی هم قرار نگیرند. بعد از تشدید تحریم‌ها یونان، اسپانیا، کره جنوبی، آفریقای جنوبی، مالزی، ترکیه، اروگوئه و پاراگوئه در همان زمان و ژاپن و سریلانکا به تدریج خرید نفت شان از ایران را کاهش دادند و چین و هند به تنها همراهان ایران تبدیل شدند.
مشتریان پسابرجامی
با امضای توافقنامه برجام و برداشته شدن تحریم‌های نفتی ایران مجددا مشتریان قبلی و قدیمی به سمت خرید نفت از ایران روی آوردند و سبد نفتی ایران متنوع شد. ایران که به دلیل تشدید تحریم‌های غربی میزان تولید و صادرات نفتش به میزان قابل توجهی کاهش یافته و حتی برخی آمارها حکایت از رسیدن میزان صادرات نفت ایران به ٧٠٠ تا ٨٠٠ هزار بشکه در روز داشتند که بعد از برداشته شدن تحریم‌های غربی با افزایش تولید نفت ایران این میزان به بیش از ٣ میلیون بشکه در روز رسیده است و بازار صادراتی هم خبر از صادرات بیش از ٢ میلیون بشکه در روز می‌دهد. بعد از برداشته شدن تحریم‌ها و اجرای برجام علاوه بر مشتریان سنتی نفت ایران که با تحریم‌ها از ایران رفته بودند اندونزی و مجارستان به جمع مشتریان نفتی ایران اضافه شدند.
حالا می‌توان لیست خریداران پسابرجامی ایران را ترکیبی از مشتریان قدیمی و جدید همچون ایتالیا، یونان، روسیه، فرانسه، اسپانیا، ترکیه، رومانی، اندونزی، لهستان، هلند، چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، مجارستان و اندونزی و... خواند.
مشتریان جدید بعد از تحریم ترامپ
بنا به گفته بیژن نامدار زنگنه، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران از رقم یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه در ابتدای دولت یازدهم به ٢ میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه رسیده است. ایران، در انتخاب مشتری آزادی عمل دارد و به نظر نمی‌رسد تحریم‌های جدیدی که قرار است از آبان ماه سال ٩٧ اعلام شود بتواند سبد متنوع مشتریان ایران را تحت تاثیر قراردهد مخصوصا که شیلی بدون توجه به تحریم‌ها به جمع خریداران نفتی ایران تبدیل شده است و قطعا خریداران به خوبی می‌دانند هر گونه تغییر در بازار عرضه نفت باعث تغییر قیمت نفت و افزایش مجدد قیمت‌ها خواهد شد که اصلا به نفع خریداران نیست.
در یک سال گذشته روزانه به طور میانگین توتال فرانسه ١٦٠ هزار بشکه نفت، هلنیک پترولیوم یونان ٦٠ هزار بشکه، ساراس ایتالیا ٣٠ هزار تا ٦٥ هزار بشکه، لوک اویل روسیه نزدیک به ٨٠ هزار بشکه، سپسا اسپانیا ٦٠ هزار بشکه و توپراش ترکیه نزدیک به ١٥٠ هزار بشکه نفت در روز خریدند. برخی شرکت‌های بزرگ نفتی اروپایی نیز به واردات نفت خام از ایران به صورت تک‌محموله دست زده‌اند که شامل «او.ام. وی» اتریش، اِنی ایتالیا، «لوتوس» لهستان، «پی. کی. ان اورلن» و «لوتوس » لهستان، «ام. او. ال» مجارستان، «شل» و «بی. پی» انگلیس، «ویتول» سوییس و «رپسول» اسپانیا، هستند.
شرکت‌های اروپایی که همچنان خریدارن نفت ایران هستند و بنا به گزارش بخش تحقیقات کالاهای انرژی بانک بارکلیز امریکا تغییر محسوسی در فروش نفت ایران به این شرکت‌ها دیده نخواهد شد و تنها میزان خرید نفت این شرکت‌ها تغییر خواهد کرد. تحلیلگران این بانک البته معتقدند که شاید مشتریان جدید دیگری به جمع مشتریان نفتی ایران اضافه نشود اما اصل بر بقای مشتریان سابق است و بعید است ریزش خریداران نفتی ایران همچون ریزش مشتریان در زمان تشدید تحریم‌های نفتی ایران در سال ٩٠ باشد. در همین حال برخی معتقدند که تغییر نگرش‌ها در روابط بین ایران و برخی کشورهای اروپایی همچون فرانسه و آلمان یا ایتالیا می‌تواند آنها را از بازار نفتی ایران خارج کند اما بعید به نظر می‌رسد این شرکت‌ها حاضر باشند با رفتن از بازار ایران خواهان خرید نفتی دیگر با قیمت بالاتر از سایر فروشنده‌های نفتی باشند. تحلیلی که برخی منابع آگاه در وزارت نفت بر آن صحه می‌گذارند و حتی معتقدند که خروج توتال به عنوان غول بزرگ نفتی فرانسوی از ایران نیز هنوز قطعی نیست و در دنیا توتالی‌ها نمی‌توانند میدان نفتی دیگری را که همچون پارس جنوبی باشد یافته و روی آن سرمایه‌گذاری کنند. در عین حال تقاضای چینی‌ها و روس‌ها برای جایگزینی با توتال نیز با توجه به حجم سرمایه‌گذاری که برای پارس جنوبی لازم است، بعید به نظر می‌رسد. چراکه نه روس‌ها توان سرمایه‌گذاری ٢,٥ میلیارد دلاری توتال را دارند و نه چینی‌ها سابقه درخشانی در اجرای تعهدات نفتی‌شان در ایران خوشنام هستند.
