به گزارش باشگاه در و پنجره و نما

گرچه برخی صاحب‌نظران عقیده دارند این کنش اقتصادی مردم را نمی‌توان احتکار دانست، اما روشن است که همین رویه به تعادل بازار و خود مردم ضربه می زند.

در هفته‌های اخیر یکی از واژه‌هایی که در خبرها به‌وفور یافت می‌شود، احتکار است. هر روز خبرهایی از سوی مراجع نظارتی مبنی‌بر کشف انبار کالاهای احتکار شده به گوش می‌رسد و در کنار آن، برخی مردم نیز در مقیاسی کوچک‌تر، از ترس گران‌تر شدن کالاها و نایاب شدن آن، اقدام به خرید و انبار کردن در خانه‌ها می‌کنند.
اما به‌واقع این رفتار از کجا به‌وجود آمده و چرا مصرف‌کنندگان در این بازه زمانی تلاش می‌کنند بیش از نیاز روزمره خود کالا خریداری کنند و فروشندگان نیز در تلاشند در این آشفته بازار، ماهی بیشتری از آب گل‌آلود نابسامانی‌ها بگیرند.

**دغدغه‌ای به نام حفظ دارایی
اواخر زمستان سال گذشته بود که دلار عزم صعود کرد. به‌دنبال آن، بازار سکه و طلا نیز با رشد قیمت‌ها تلاش کرد تا از قافله عقب نماند. ادامه این روند در سال جاری اما سبب شد تا جامعه نسبت به کاهش ارزش پول ملی حساس شده و برای حفظ دارایی خود به این بازارها هجوم آورد که این کار زمینه را برای افزایش بیشتر قیمت‌ها فراهم کرد.
اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد. محدودیت‌های ایجادشده برای خرید و فروش در بازار ارز و سکه سبب شد تا مردم به خرید سایر کالاها روی بیاورند تا ارزش پولشان را حفظ کنند. افرادی که توانایی مالی داشتند وارد بازار مسکن و خودرو شدند و بقیه مردم که توانایی مالی بالایی نداشتند، خرید کالاهای بادوام مانند لوازم خانگی را در دستور کار قرار دادند.
برخی افراد جامعه نیز که پولی نداشتند تا نگران کاهش ارزش آن باشند، تنها به فکر معیشت خود به بازارهای خرده فروشی مواد غذایی وارد شدند و برای چند ماه آینده خود خرید کردند؛ این در حالی بود که این اجناس به وفور در کشور وجود داشت و تنها یک فضای روانی باعث به هم خوردن تعادل بازار و دامن زدن به تورم و نگرانی شد.

**موج‌سواری روی عطش خرید جامعه
در این میان برخی تولیدکنندگان هم بیکار ننشستند و زمانی که عطش مردم برای خرید را دیدند، با هدف کسب سود بیشتر در آینده، توزیع برخی کالاها را محدود کردند. محدودیت توزیع سبب شد نگرانی جامعه بیش از پیش شود و این نگرانی در برخی محصولات مانند پوشاک بچه، لوازم خانگی، دستمال کاغذی، گوشت قرمز و... که رشد قیمت‌های عجیبی را به ثبت رسانده بود، بیشتر شد و موج جدیدی از خریدهای خانگی را به‌دنبال داشت. تا آنجا که برخی روزها، افراد با قفسه‌های خالی این محصولات در فروشگاه‌ها روبه‌رو می‌شدند، اما به‌تدریج تب و تاب این خرید نیز تا حد زیادی فروکش کرد.
با این حال، رفتار مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان از ابتدای سال تاکنون نشان می‌دهد این نوسان ممکن است ادامه‌دار باشد و دوباره تکرار شود. هرچند این رفتار مانند یک لوپ زیان بار، بیش از همه خود مصرف کنندگان را متضرر می کند.

**کنش اقتصادی در برابر آینده پرریسک
حسام سلامت، جامعه‌شناس اقتصادی در همین مورد به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فارغ از اینکه مبنای مردم برای خریدهای بیش از نیاز تا چه حد مبتنی‌بر نیاز واقعی باشد، بیشتر نشان از افزایش ریسک‌ آینده در نگاه مردم دارد و هرچقدر ریسک آینده بالا می‌رود، مردم سعی می‌کنند خودشان را مصون کنند.
سلامت بابیان اینکه به رفتار مردم نمی‌توان واژه احتکار را نسبت داد، گفت: تا جایی که به مردم در مقام مصرف‌کنندگان خرد مربوط می‌شود، نمی‌توان از احتکار حرف زد، بلکه به‌عنوان کنشی برای جبران خسارت‌های احتمالی آینده مدنظر است.

**رشد خرید کالاهای مصرفی در سبد اقشار ضعیف
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: آینده دست کم در تصور مردم، ریسک دارد و این موضوع چندان هم به طبقه اجتماعی و اقتصادی مردم مربوط نیست و مردم در هر قشری سعی می‌کنند خودشان را نسبت به این ریسک‌ها بیمه کنند.
وی اضافه کرد: طبعاً می‌توان حدس زد هر چقدر قدرت مانور مردم در برابر ریسک آینده کمتر باشد و عضو طبقات اقتصادی پایین‌تر باشند، سعی بیشتری دارند تا کالاهای مصرفی را بیشتر از حد مصرف روزمره خودشان نگه دارند تا در برابر آینده قدرت مانور داشته باشند.
از همین رو، رفتار مصرف‌کنندگان را می‌توان تا حدی طبیعی ارزیابی کرد، زیرا فارغ از خریدهای غیرضروری که به‌منظور سرمایه‌گذاری صورت گرفته، انبار کردن خانگی برخی اقلام خوراکی که ارتباط مستقیم با معیشت روزمره مردم دارد، تنها سوپاپ اطمینانی به‌شمار می‌رود که ترس از آینده و عدم توزیع کالا توسط تولیدکنندگان را تا حدی کنترل خواهد کرد.

**کمبود مواد اولیه توزیع را مختل کرده است
در این حال، احمد کریمی اصفهانی، دبیر کل جامعه اصناف و بازار در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس، بابیان اینکه مهم‌ترین مشکل تولیدکنندگان برای عرضه محصولات کمبود مواد اولیه است، گفت: علاوه‌بر عرضه نامطلوب مواد اولیه، شاهد گرانی در این محصولات هستیم که باعث افزایش قیمت تمام شده می‌شود.
وی ادامه داد: در عین حال، دولت با توقیف برخی محموله‌ها در گمرک و عدم اجازه ترخیص کالا، سبب شده تا کمبود در بازار بیشتر شود که همین امر افزایش قیمت‌ها را دامن می‌زند.
دبیر کل جامعه اصناف و بازار تأکید کرد: از همین رو می‌توان بزرگ‌ترین احتکار را در گمرک دانست که اجازه دسترسی تولیدکنندگان به مواد اولیه را نمی‌دهد.
کریمی اصفهانی با اشاره به اینکه در هر فعالیتی احتمال خطای افراد وجود دارد، افزود: اکثر تولیدکنندگان کشور کالای تولیدی خود را با قیمت مناسب به بازار عرضه می‌کنند، اما در این بین برخی نیز به‌دنبال سود بیشتر هستند.

**انبار کردن به زیان مردم
به نظر می رسد نگاه تک‌بُعدی به احتکار گرهی از مشکلات اقتصاد باز نمی‌کند و حتی می‌تواند به‌واسطه ایجاد مقاومت از سوی مصرف‌کننده و تولید‌کننده، ابعاد مشکل را وسیع‌تر کند.
با این حال، این رویه البته به زیان خود مردم است؛ هم آنها را به زحمت می اندازد و می تواند باعث در اختیار گرفتن اجناس تاریخ مصرف گذشته شود و هم کاهش جنس در بازار باز هم باعث تورم می شود. با این حال به نظر می رسد باید با آگاهی دادن به مردم و اطمینان بخشی درخصوص وجود کالاها نگرانی ها را برطرف کرد.

گزارش از حوری قاسمی
*اداره کل اخبار چندرسانه‌ای *ایرناپلاس*