به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم؛ حوزه معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتشنشانی تهران علاوه بر تهیه و تنظیم طرحهای ایمنی و پیشگیری از حریق و حوادث در مواردی مانند مشارکت در تهیه و توسعه مقررات ملی ساختمانی در موضوعات ایمنی، نظارت و کنترل ساختمانها در زمینه حفاظت در برابر حریق و حوادث، مشارکت در برنامههای ایمنسازی شهر تهران، ارئه روشهای نوین در جهت دست یابی به ایمنی از حریق در اماکن و تاسیسات شهری و ... فعالیت دارد.
این معاونت یکی از ارگانهایی است که با صدور تأییدیه ایمنی نقش اساسی در میزان ایمنی ساختمانهای مسکونی و اداری سطح شهر دارد.
اما کشف برخی موارد نوین مخاطرهآمیز در ساختمانها، احراز کیفیت مصالح و متریال بهکار رفته در ساخت سازهها با آنچه از سوی تولیدکنندگان ادعا شده و ارائه راهکارهای عملیاتی برای کاهش سطح خطر در ساختمانها از جمله موارد دشواری است که عملاً معاونت پیشگیری از حریق سازمان آتشنشانی به آن ورودی اجباری داشته است در حالیکه در برخی از این موارد، ورود پیشدستانه دستگاهها و مراکز خاص دیگری مانند مرکز تحقیقات ساختمان وزارت مسکن، سازمان استاندارد و ... ضروری بوده است.
در این میان، استفاده از "تکنولوژیهای نوین" در ساخت ساختمانها و استفاده از مصالح خاص جدید که پیشتر استفاده از آنها سابقهای در حوزه ساختمانسازی نداشته، چالشی است که برخی از فعلان فناور در حوزه سازه با آن دست به گریبان هستند و البته این مسئله برای معاونت پیشگیری آتش نشانی تهران نیز مشکلات خاص خود را در احراز ایمنی و صدور تاییدیه نهایی داشته است.
گلایه فعلان فناور این حوزه این است که در صورت مجاب شدن انبوهسازان یا مالکان برای استفاده از مصالح با سطح تکنولوژیهای نوین در پروژههای ساختمانی، به دلیل ناشناخته بودن برخی از این مصالح و متریال برای معاونت پیشگیری آتشنشانی، صدور گواهی ایمنی این دسته از ساختمانها با چالش و مشکل جدی مواجه میشود و در نهایت طولانی شدن فرایند دریافت گواهی ایمنی و پایان کار و یا حتی محرومیت از دریافت این تاییدیه ایمنی، باعث میشود که بسیاری از تولیدکنندگان و انبوهسازان مسکن، قید استفاده از تکنولوژیهای نوین در پروژههای خود را بزنند!
از همین رو برای بررسی صحت و سقم این چالش اخیرِ مورد گلایه فعلان فناور و آگاهی از روند صدور تأییدیه ایمنی ساختمانها، نوع تعامل سازمان آتشنشانی تهران با شرکتهای دانشبنیان و ... گفتوگویی با مهندس محمود قدیری؛ معاون حوزه پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتشنشانی تهران داشتیم که در ادامه بخش نخست آن تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
دریافت گواهی ایمنی برای پایان کار ساختمانها چه فرایندی دارد؟
گواهی ایمنی ساختمان دو مرحله دارد؛ زمان صدور پروانه، شهرداری از آتشنشانی استعلام میگیرد و و این استعلام به صورت مکانیزه است یعنی نرمافزاری وجود دارد و زمانیکه شهرداری یا دفاتر الکترونیک شهرداری قصد دارند پروانهای برای ساخت صادر کند، این استعلام بهصورت مکانیزه از آتشنشانی انجام میشود.
ما نقشههای معماری را از دیدگاه ایمنی که عمدتاً بر مبنای "مبحث سوم مقررات ملی ساختمان است" بررسی میکنیم و در مواردی که این استاندارد پاسخگوی نیاز نیست، برای ساختمانهای بزرگتر، پیچیدهتر و با شرایط خاص، از استانداردهای مرجعی که در مبحث سوم مجاز شمرده شده استفاده میکنیم و پس از تحقیق و بررسیهای صورت گرفته، پاسخ به شهرداری داده میشود.
اگر ایمنی ساختمان با ضوابط تطبیق داشته باشد، در همان مرحله تأیید صورت میگیرد و معمولاً این کار در مدت زمان 24 ساعت انجام میشود و در بیش از 90 درصد به مرحله تأیید میرسد.
در حال حاضر میتوان گفت درصدی از این پاسخها به مبنای تایید ایمنی است چرا که در حال حاضر مهندسان و مردم تقریباً با این ضوابط آشنایی پیدا کردند و البته آتشنشانی نیز آموزش داده است، مردم و مهندسان از شرکتهایی مشاوره میگیرند که از نظر سازمان آتشنشانی تأیید صلاحیت شدند.
مهندسان ساختمان نیز با ضوابط آشنا شدهاند و میدانند بر مسئله ایمنی حساسیت داریم، در حاضر حاضر خوشبختانه درصد تأییدهها نسبت به عدم تأییدهها بیشتر شده است.
آمار دقیق درصد صدور تایید در مقایسه با مواردی که موفق به دریافت تایید نمیشوند، چقدر است؟
تقریباً بین 60 تا 70 درصد در زمان تأییده ایمنی نقشه ساختمان، تأیید و حدود 30 درصد نیز منجر به عدم تأیید میشود.
یعنی حدود 30 درصد کلاً رد میشوند؟
خیر! نواقص را اعلام میکنیم، به این صورت است که میتوان گردش کار را مشاهده کرد و اعلام میکنیم چه بندی از مقررات ملی ساختمان رعایت نشده و چه مشکلاتی وجود دارد، این موارد اصلاح میشود و معمولاً پس از یکی دو بار رفت و برگشت اصلاح شده و سپس تأییده میگیرند.
آیا مواردی وجود دارد که به طور کل تأیید صورت نگیرد؟
بله؛ موارد زیادی وجود دارد و با مشکلاتی از نظر ایمنی روبهرو هستیم؛ یکی از مشکلات اساسی و حاد عدم دسترسی خودروهای آتشنشانی به برخی از ساختمانها است، عرض معبر یکی از موانع موجود است، در مناطقی از شهر که عرض معابر کمتر از 6 متر است عملاً خودروهای آتشنشانی امکان دسترسی به آن نقاط را ندارند.
به طور مثال پس از تبدیل ساختمان یک طبقه به ساختمان 6 طبقه، هم جمعیت زیاد و هم شرایط فرار مردم سختتر میشود و ریسک خطر نیز بالاتر میرود چون پیش از آن به طور مثال با یک واحد با جهار نفر روبهرو بودیم و اکنون تبدیل به 6 واحد با 24 نفر شده است.
پس اگر با عدم دسترسی تجهیزات روبهرو باشید، گواهی صادر نمیکنید؟
خیر! تذکر میدهیم.
این تذکر بعد از اتمام ساختوساز است؟
خیر! این اتفاق در زمان صدرو پروانه ساخت به وقوع میپیوندد، منتهی مشکلی در بررسی نقشهها وجود دارد و این است که نقشه ارسال شده برای ما دارای "سایتپلان" است که موقعیت آن را از نظر فضای شهری مشخص میکند، این سایتپلان بر اساس طرح تفصیلی شهر است، بر اساس وضع موجود نیست، اینجا اگر بر اساس بحث طرح تفصیلی، عرض معبر کافی باشد طبیعتاً متوجه وضع موجود نمیشویم و تأییدیه را میدهیم.
یکی از فاکتورهای اساسی ما در ایمنی، بحث دسترسی خودروهای آتشنشانی است، فرض کنید اگر نتوانیم بالابرها و خودروهای عملیاتی آتشنشانی را در یک ساختمان برسانیم طبیعتاً امکان امدادرسانی وجود ندارد.
مسئله دیگری هم به عنوان پارادوکس یا چالش وجود دارد، بحث نوسازی بافت فرسوده است به هر حال یکی از عوامل انگیزشی که مردم را برای نوسازی بافتهای فرسوده و مقاوم در برابر زلزله تشویق میکند این است که تراکم به صورت رایگان یا درصد تخفیف بالایی به آنها داده میشود و کوچه و خیابانی که عرض معبر در آن کم است به یکباره نوسازی نمیشود و تدریجاً این اتفاق میافتد.
این مسائل چالش اساسی است که راهکارهایی برای آن در نظر گرفتیم و امیدواریم این راهکارها عملیاتی شده و چالش ما کمتر شود.
در برخی دیگر از ساختمانها نیز مشکل دسترسی خودروهای آتشنشانی وجود دارد، در خانههایی که اصطلاحاً به آنهاً شمالی گفته میشود یعنی ابتدا شما، وارد حیاط و سپس وارد ساختمان میشوید، معمولاً در این منازل کابل برق از سمت شمالی عبور میکند چون اگر از ضلعی که ساختمان جنوبی است کابل و سیمهای هوایی عبور کند طبیعتاً مجاور پنجره مردم قرار میگیرد و خطرناک است چون کابلهای هوایی روکش ندارند، درختان هم اصولاً سمت ساختمانهای شمالی قرار میگیرند.
درختان، کابلهای هوایی و تیرهای برق مانع دسترسی خودروهای آتشنشانی به ساختمان است و این نیز چالش دیگری است که وجود دارد و در زمان تست این موضوع را بررسی میکنیم.
این مشکل نیز میتواند مانع صدور مجوز شود؟
اگر در زمان صدور پروانه از این موضوع آگاه باشیم، بله اما عموماً اطلاع نداریم؛ اگر بخواهیم همه نقاط را بازدید کنیم زمان زیادی صرف میشود، به طور مثال درحال حاضر که زمان نرمالی است و تقاضا نه زیاد کم و نه زیاد است، اگر بخواهیم هر روز 50 یا 60 نقطه را بازدید کنیم، طبیعتاً مردم برای صدور پروانه دچار چالش اساسی خواهند شد.
این موضوع نیز بر مبنای سایتپلانی است که شهرداری برای ما ارسال میکند، و ما نسبت به صدور جواز اقدام میکنیم البته شهرداری و آتشنشانی زیر مجموعه یک سازمان هستیم و با یکدیگر همکاری خوبی داریم، شهرداری در مواردی که بتواند رفع مشکل میکند با این وجود این چالشها در زمان صدور پروانه ساخت وجود دارد.
مشکلات دیگری نیز وجود دارد؛ فرض کنید ساختمانی در مجاورت کابلهای فشار قوی با ولتاژ بالا باشد، این کابلها حریمی دارند و زمانیکه طبقات ساختمان بالا میرود عملیات امدادرسانی را با چالش مواجه میکند، بگذریم از مسائل بهداشتی که این کابلهای فشارقوی ایجاد میکند در زمانیکه مردم در معرض تشعشعات الکترومغناطیسی قرار می گیرند البته این موارد به ما ارتباطی پیدا نمیکند، مسائل بهداشتی است که وزارت بهداشت و شهرداری باید دقت نظر داشته باشند.
به هنگام عملیات کردن بالابرها ممکن است فاصله بالابرها با کابلهای فشارقوی از حریم کابلها کمتر شود و منجر به بروز حادثه شود.
در بدو امر که مالک درخواست پروانه داده است اگر این اشکالات در حریم ساختمان باشد و نهایتاً صدور پروانه انجام شود، ممکن است این موارد بعد از تکمیل ساختمان و برای پایان کار مشکلساز شود؟
اکنون شاید در کمتر از 10 درصد این مشکلات وجود دارد، یکی از مواردی که برای صدور گواهی ساختمان صادر میشود اعزام نیروهای عملیاتی است، نزدیکترین ایستگاه آتشنشانی را به منطقه اعزام میکنیم تا امکان دسترسی خودروی آتشنشانی بررسی و آزمایش شود، در این حال اگر شهروند، ساختمان را بر اساس ضوابط ساخته باشد وی مقصر نیست، چون جواز صادر شده و بر طبق جواز ساخت صورت گرفته است.
در آن زمان در گواهی ذکر میکنیم که مشکل دسترسی خودروهای آتشنشانی وجود دارد و شهرداری در برنامهریزی خود به نحوی باید این مشکل را حل کند.
پس این مشکل منجر به عدم صدور گواهی نهایی برای ایمنی ساختمان نمیشود؟
به نوعی گواهی مشروط صادر میکنیم، در گواهی صادر شده ذکر میکنیم تمام ضوابط بر اساس دستورالعمل و جواز صادر شده انجام شده چون شهروند گناهی نکرده، مقصر نبوده و جواز را دریافت کرده است اما شهرداری منطقه باید برنامهریزی برای ایجاد دسترسی داشته باشد.
موارد دیگری نیز وجود دارد که به هیچ وجه قبول نمیکنیم؛ مواردی که اصطلاحاً پشت قبالهای گفته میشود، فرض کنید چند بلوک ساختمانی پشت سر هم قرار دارند، نخستین بلوک نبش خیابان است و مابقی پشت سر بلوک نخست قرار میگیرند و در مواردی که انبوهسازی وجود دارد این اتفاق رخ میدهد؛ در آن موارد این موضوع (دسترسی خودروهای آتشنشانی) مدنظر قرار میگیرد و برای بلوکهای پشتی به هیچ وجه مجوز صادر نمیکنیم.
اگر بین بلوکها فاصله کافی وجود داشته باشد چطور؟
اگر راهی وجود داشته باشد که خودروهای آتشنشانی بتوانند بین بلوکها مستقر شوند اما معمولاً این اتفاق رخ نمیدهد جون میخواهند از فضا حداکثر استفاده را کنند، بلوک جلویی را میسازند و بلوک پشتی را با کمترین فاصله میسازند. حتی اگر ارتفاع طبقه همکف و پارکینگ را به نحوی بدهند که چهار و نیم متر را تأمین کند باز مجوز صادر میکنیم.
ما دنبال بهانه هستیم که تأییده را صادر و به مردم کمک کنیم، مردم ذینفع، بهرهبرداران نهایی هستند نه سازندگان، مردمی که ساختمان میخرند بر این باورند که ساختمان را حاکمیت (شهرداری) مجوز داده و همه آیتمها در نظر گرفته شده بنابراین اگر در این امر قصور کنیم در آینده چه از نظر ایمنی، اخلاقی و قانونی باید پاسخگو باشیم.
در این مورد آخر که مطرح کردید، برای بلوکهایی که به دلیل عدم دسترسی مجوز صادر نمیشود، بحث پایان کار کل ساختمان به مشکل برمیخورد؟
اگر آتشنشانی تأییده ندهد، طبیعتاً شهرداری جواز صادر نمیکند لذا باید مالک طرحی و راهکاری ارائه دهد که دسترسی برای آتشنشانی تأمین شود و در بسیاری از موارد تأمین میشود؛ در ابتدا برای بیشینه کردن منافع خود زیربار نمیروند اما زمانیکه میبینند هیچ راه گریزی وجود ندارد معمولاً اصلاح صورت میگیرد.
برخی موارد که قابل اصلاح نیست و به طور مثال برای بلوکهای پشت به پشت چطور اصلاح صورت میگیرد؟
این موارد در بدو طراحی یا تخریب و نوسازی هستند، آن زمان میتوانند بخشی از مسیر را برای خودروهای امدادی اختصاص بدهند و دیگر مشکلی وجود نخواهد داشت.
در بخش شرح و وظایف معاونت حفاظت و پیشگیری آتشنشانی تهران ارائه روشهای نوین در جهت دستیابی به ایمنی بیشتر، ذکر شده است؛ استخراج این روشهای نوین از سوی شما چگونه انجام میشود؛ آیا برای این منظور مرکز مطالعات خاصی دارید؟
در اصل ما یک واحد اجرائی هستیم، وظیفه اصلی ما، تحقیق و مطالعات برای روشهای نوین نیست! مرکزی به نام "مرکز تحقیقات ساختمان وزارت مسکن" وجود دارد که وظیفه آنها تدوین مقررات ملی ساختمان نیز است.
آئیننامه 2008 هم در آن اجرا میشود؟
آن آییننامه برای زلزله است، مبحث سوم مقررات ملی ساختمان صرفاً برای حفاظت ساختمان در برابر حریق و آتش است.
مباحث مقررات ملی ساختمان 22 گانه است که مبحث سوم برای حفاظت ساختمان در برابر حریق، مبحث 12 برای حفاظت در کارگاه ساختمانی، مبحث 17 درباره تأسیسات حرارتی ساختمان، مانند دودکش، لولهکشی گاز و ...، مبحث 13 در رابطه با ایمنی در برق و تأسیسات الکتریکی است و ما تقریباً با پنج مبحث کار داریم اما بحث عمده راجع به مسائل مبحث سوم است، مباحث دیگر را معمولاً مردم رعایت میکنند چون بار هزینهای برای آنها ندارد.
"مبحث 3" درباره چه مسائلی است؟
مبحث 3 بیشتر درباره راههای خروج و فرار ساختمان است، دسترسی خودروهای آتشنشانی، مقاومسازی سازه در برابر حریق، سیستمهای اعلام و اطفای حریق، تهویه دود و محصولات حریق در فضای بسته و به ویژه پارکینگها است.
این پارامترها که از طرف مرکز مطالعات تدوین شده، تنها به شما اعلام میشود و شما بر اساس این پارمترها عمل میکنید؟
البته خودمان عضو این کمیته در زمان تدوین بوده و هستیم، چون تجربههای خوبی داریم.
آخرین بازنگری این استانداردها در چه سالی انجام شد؟
سال 95، نخستین ورژن سال 80 انجام شد، دومین نسخه در سال 92 که آتشنشانی در حوزه تغییرات بسیار فعال بود، در آن سال پارامترها تغییرات اساسی پیدا کرد چون جوابگو بسیاری از مباحث نبود، به طور مثال نسخه سال 80 فقط به راههای خروج میپرداخت، نه به مقاومسازی سازههای فلزی، نه به بحث سیستم اعلام اطفای حریق و نه به موارد دیگر اشاره داشت.
ناگفته نماند قبلاً دقتری به نام تدوین مقررات ملی ساختمان در وزارت مسکن که از مرکز تحقیقات مستقل بود، وجود داشت، در سال 93 و 94 این دفتر با مرکز تحقیقات ادغام شد و ما در آن مرکز نیز همکاری داشتیم، تجربیات خود را منعکس کردیم و خوشبختانه خیلی از مشکلات ما در حوزه خلأ قانونی، فنی و آئیننامهای حل شد.
یکی از موضوعات همین بحث دسترسیها بود که مشخص شد هر ساختمان با چه ارتفاعی، حداقل نیازمند چه عرضِ معبری است.
در مبحث سوم مقرارت ملی ساختمان، به مصالحی که در سازه از آن استفاده میشود نیز اشاره شده است؟
بله؛ دقیقاً ذکر شده مصالح ساختمانی، بستگی به اینکه در چه بخشی از ساختمانی استفاده شود، دارای چه نرخ مقاومت در برابر حریق باشند.
فقط حریق یا لرزش را نیز شامل میشود؟
در مبحث سوم بحث زلزله مطرح نیست و فقط بحث حریق است، به طور مثال در مبحث سوم راههای خروج ذکر شده است.
یک خروج از سه بخش اصلی تشکیل شده؛ دسترسی خروج، خود خروج و تخلیه خروج، این موارد (راههای خروج) باید حتماً با دیوارهای دو ساعت مقاومت در برابر حریق، از سایر بخشهای ساختمان جداسازی شده باشد، به طور مثال اگر بخواهید از طبقه هشتم فرار کنید تقریباً باید راهپلهها امن و دودبَر باشد. اگر قرار است دری باز باشد، در باید کاملاً ایمن، دودبَر و از نوع مقاوم حریق باشد.
جا دارد که درباره عنوان "مقاوم حریق" توضیحاتی ارائه دهم؛ برای مثال میگوییم دیوار باید دو ساعت مقاوم حریق باشد، ساعتِ مقاوم حریق یک واحد اندازهگیری و یک روش آزمایشگاهی است یعنی اینکه آتشی در کوره درست کنند که دما را از حدود دمای محیط (20 تا 30درجه) به 750 درجه برسانند، این دیوار و مصالح را که میتواند نوین یا آجر، سیمان، مصالح معمولی و حتی در باشد، در مقابل آن حرارت قرار میدهند و نباید از لحاظ فیزیکی دچار خرابی یا دچار حفره، شکستگی و ترک شود.
حتی شیشههای مقاوم حریق نیز وجود دارد داریم که دو ساعت در مقابل دمای 750 درجه برایش اتفاقی رخ نمیدهد.
استفاده از این شیشهها اجباری است؟
اگر به عنوان دیواره جداکننده راه خروج با ساختمان باشد، اجباری است اما به عنوان کاربری پنجره، اجباری نیست.
برخی اشتباه میکنند و به طور مثال درباره پلاسکو میگفتند ساختمان حداکثر دو ساعت بیشتر دوام نیاورد، ساختمانهایی وجود داشتند که 17 ساعت در حریق بودند و هیچ اتفاقی برای آنها رخ نداده است اما اگر دمای آتش کمتر از 750 درجه باشد ممکن است ساختمان 40 ساعت هم دوام بیاورد، چون بالا بردن دما به حد بالا سادگی میسر نیست، اگر بخواهید دمای اتاق را به 400 درجه برسانید (اگر فضا باز باشد) بسیار سخت است، چون زمانیکه پنجرههای ساختمان میشکند هوای سرد جایگزین هوای سرد میشود و دما به سختی بالا میرود.
باید مواد قابل اشتعال وجود داشته باشد و مواد قابل اشتعال از ظرفیت گرمایی لازم برخوردار باشند به طور مثال پارچه تقریباً بیشترین گرمای ویژه را دارد. تقریباً به طور میانگین 35 مگاژول بر کیلوگرم (بسته به جنس پارچه و درصد نخ و پلاستیک) گرما دارد و پلاسکو دارای پارچه با ظرفیت گرمایی بالایی بود.
بنابراین این نرخ مقاوم حریق تضمینی ندارد، ممکن است در ساختمانی مایعات قابل اشتعال استفاده و انبار کنید، احتمال دارد در مدت نیم ساعت ساختمان بریزد ولی اسم آن دو ساعت مقاوم حریق است اما اگر دما روی هزار درجه برسد ممکن است یک ربع هم دوام نیاورد.
اصلاً نمیتوانیم هیچ ارتباطی بین مقاومت حریق و مقاومت واقعی ایجاد کنیم چون شرایط آتش را در آن لحظه نمیتوانیم حدس بزنیم که چه میزان است.
پس استاندارد "زمان دو ساعت" که در نظر گرفته شده، یک میانگین است؟
اولاً نشان داده یک راه عملی و از نظر اقتصادی، اجرایی، عملیاتی قابل استفاده است؛ محصولاتی همچون آجر و سیمان در این زمان مقاومت میکنند، دوم اینکه در بیشترِ شرایط حریقهای شهری جواب داده است، یعنی ساختمانهایی که بر اثر گرما ریزش کردند، خیلی کم هستند.
البته ارتفاع ساختمان هر چه بالاتر میرود زمان مقاوم حریق آن بیشتر میشود، طبق استاندارد مبحث سوم از سه ساعت بیشتر نداریم در صورتی که در برخی از استانداردها اگر ارتفاع ساختمانها از حدی بیشتر باشد باید چهار ساعت مقاوم حریق باشد.
در مبحث سه حداکثر سه ساعت است اما استانداردهای دیگر سختگیرانهتر هستند و اگر اتفاق و جمعیت بیش از این مقدار شود، تبدیل به چهار ساعت هم میشود.
هدف از توضیح این مطلب این بود که مردم بدانند اگر میگوییم ساختمان دو ساعت مقاوم حریق طراحی شده لزوماً این نیست که بعد از دو ساعت بریزد، ممکن است ده ساعت هم نریزد و برعکس اگر مواد قابل اشتعالی که سریعالاشتعال باشند یا فلزات قابل اشتعال در ساختمان وجود داشته باشند ممکن است دمای محیط به هزار درجه برسد و ساختمان در مدت چند دقیقه بریزد.
فلزات قابل اشتعال مانند سدیم، پتاسیم و ... اگر آتش بگیرند دما را به یک هزار و 500 درجه میرسانند و در همان ابتدا ساختمان میریزد یعنی اگر انبارهایی داشته باشیم که این مواد در آن نگهداری شود باید شرایط سختی داشته باشد، دور از فضای مسکونی و شهری باشد و در مکانهای خاص نگهداری شوند و فوقالعاده خطرناک هستند.