به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، روزگاری نه چندان دور با شنیدن کلمه اعتیاد به یاد بساط تریاک و وافور و منقل می‌افتادیم، بعدها ،تازه واردهایی مثل هروئین و کوکائین و شیشه و هزاران ماده با اسامی‌دهان پر کن وارد بازار شد، اما امروز در کنار این مواد رنگ و وارنگ دارویی هایی هم خودنمایی می‌کنند که اساس کار آنها، تجویز برای درمان دردی است که متاسفانه مصرف خودسرانه و بدون نسخه پزشک آنها، فرد مصرف کننده را دچار اعتیاد دارویی می‌کند، اعتیادی که با خود عوارض متعدد و گاهی برگشت ناپذیر دارد.

از میان این نوع داروها که قرار بود مثل تمام داروهای دنیا فقط دارو و مرهم درد بیماران باشد، می‌توان به عنوان مثال به «زولپیدوم، متادون و ریتالین» اشاره کرد.

بر اساس آمار ستاد مبارزه با موادمخدر، اکنون دو میلیون و 808 هزار مصرف کننده موادمخدر در کشور وجود دارد که بالاترین مصرف، با بیش از 66 درصد مربوط به تریاک است.

همچنین بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی، سه هزار و 190 نفر بر اثر سوءمصرف مواد مخدر طی سال 1395 در کشور فوت کردند و رشد 6،2درصدی این تلفات را در کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن (1394) نشان می‌دهد.

در کنار این مواد مخدر و اثرات سوء و مرگ و میر ناشی از آن، آنچه در حال حاضر جامعه با آن مواجه است، مقوله ای به نام «اعتیاد مدرن» است که در قالب برخی از داروها مطرح است، اعتیادی خزنده که در لباس دوست، دشمنی خونی است و جان مصرف کننده ها که عموما جوانان و به خصوص از قشر دانشجو و تحصیلکرده هستند را به خطر می‌اندازد، این زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود، زیرا از چشم متخصصان و کارشناسان و برخی مسئولان و خانواده ها دور می‌ماند و مبارزه با آن شاید سخت تر باشد.

متیل فنیدیت با نام تجاری «ریتالین» نام دارویی است که در ابتدا برای درمان افسردگی، خواب آلودگی در طول روز و سندرم خستگی مزمنبه به بازار آمد اما به تدریج با پیشرفت علم و تجربه های گوناگون مشخص شد، می‌توان از این دارو در درمان کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی و کم توجهی هستند نیز استفاده کرد.

قرص ریتالین خواصی شبیه آمفتامین (مانند قرص های اکستازی) دارد و متاسفانه در سال های اخیر مصرف خودسرانه این دارو در کشور ما رو به افزایش است. گزارش های متعددی وجود دارد که برخی از دانشجویان بدون آگاهی از اثرات زیانبار آن، در شب های امتحان از این قرص استفاده می‌کنند تا بتوانند چندین ساعت متوالی بیدار بمانند و به شکل غیر معمولی تمرکز خود را در مدت طولانی حفظ کنند.

مصرف کنندگان تصور می‌کنند، ریتالین دارویی بی خطر است در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می‌تواند در حد مواد دیگر نظیر کوکایین و آمفتامین باشد، بنابراین پزشکان و روانپزشکان با صراحت اعلام می‌کنند، ترک کردن داروهای محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، بسیار سخت تر و پیچیده تر از سایر مواد مخدر است.

عمده ترین دلیل گرایش به استفاده از این قرص €Œها الگوبرداری و نقش پذیری از گروه دوستان است، تقویت حافظه، افزایش تمرکز و دقت دانشجویان در هنگام درس خواندن به ویژه شب €Œهای امتحان از دیگر علل گرایش دانشجویان به مصرف این قرص است.

* مصرف ریتالین با توصیه دوستان

علی حدود 30 سال سن دارد، چند سال پیش برای قبولی در آزمون کانون وکلا به توصیه دوستانش برای اولین بار مصرف قرص ریتالین را آغاز کرد و به این ترتیب با آن آشنا شد.

او می‌گوید: برای دومین سال بود که در این آزمون شرکت می‌کردم سال قبل به رغم تلاش زیاد، نتیجه خوبی نگرفتم، فکر می‌کردم با این همه تلاش، شاید تمرکز نداشتم، موضوع را با یکی از دوستانم در میان گذاشتم و او هم از تجربه خود از مصرف ریتالین را گفتو در نهایت مرا متقاعد کرد که مصرف کنم.

وی با حالی بین بیم و امید می‌گوید: در اولین مصرف ها نتیجه خوبی گرفتم و کمتر می‌خوابیدم و بیشتر تمرکز داشتم و از نتیجه کارم راضی بودم، ولی از برخی دوستان یا رسانه ها شنیده بودم که مصرف این قرص اعتیاد دارد و از آن بیم داشتم.

این دانشجو خاطرنشان می‌کند: برای همین بود بعد از اینکه آزمون تمام شد به هیچ عنوان این قرص را مصرف نکردم ، اما همیشه از کاری که انجام دادم (مصرف ریتالین) از خود ناراحت هستم و خودم را نمی‌بخشم، چرا که تا لبه پرتگاه اعتیاد رفتم.

* افسردگی و اعتیاد به ریتالین

یاسمین دانشجوی پزشکی است و با غمی‌که گاهی سعی می‌کند در گفته هایش پیدا نباشد، صحبت می‌کند اما هر چه سعی می‌کند نگاهش دروغ نمی‌گوید. در چشمهایش یک کوه غم و اندوه نهفته است، می‌گوید بر اساس رشته تحصیلی ام با قرص ریتالین آشنا شدم و پی به ویژگی های آن بردم و بر آن شدم که برای تسلط به موضوعات درسی و افزایش تمرکز و انرژی بیشتر این قرص را مصرف کنم.

وی افزود: من شاید بیش از افراد دیگر عوارض مصرف این دارو را می‌دانستم ،به خودم قول دادم بعد از چند عدد دیگر مصرف نکنم و بیشتر به خودم متکی باشم، اما مصرف این قرص مرا درگیر کرد و هر روز و هر روز این قرص را خوردم، وقتی به خودم آمدم که دیگر نه خاصیت اولش را داشت و نه آن تمرکز کافی داشتم. زود خسته می‌شدم، بلکه دچار افسردگی شدم و در دام اعتیاد دارویی اسیر شدم که دیگر گریزی از آن نیست.

وی دیگر نمی‌توانست اشک هایش را پنهان کند، با یک دنیا ناامیدی و بغض می‌گوید، حالا با خودم در جدالم که ترک کنم، آیا موفق خواهم شد. بدتر از همه اینکه من نسبت به مصرف و عوارض ریتالین اطلاعات کامل داشتم، اما در دام آن اسیر شدم، هرگز نمی‌توانم خودم را ببخشم و در چاهی که خودم کندم افتادم، اسیر شدم و خودکرده را تدبیرنیست.

*دانشجویان پزشکی بیش از همه گرفتار ریتالین

محمد رضا قدیر زاده، عضو گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی  گفت: از نخستین روز ورود این دارو به بازار سوء استفاده از آن نیز شروع شد و رایج‌ترین سوءاستفاده توسط دانشجویان پزشکی صورت می‌گرفت.

او می‌افزاید: این دانشجویان در طول دوران تحصیل با خواص این دارو آشنا می‌شوند و از طرفی فشار و سنگینی درس و امتحان و کشیک، آنها را مستعد استفاده‌ نادرست از آن می‌کند، غافل از اینکه خیلی زود گرفتار اعتیاد به این دارو می‌شوند و خلاصی از این اعتیاد خانمانسوز کار ساده ای نیست.

* ریتالین در پارتی های شبانه

قدیرزاده خاطرنشان می‌کند: استفاده‌ از این دارو به صورت موردی و گهگاهی بوده و پیامدهای نامطلوبی دارد، به تدریج ریتالین در باور عامه از یک داروی روان درمانی به یک انرژی زای کم ضرر تبدیل شد که نام هایی مثل قرص شب امتحان، قرص دانشجویی، قرص لاغری، قرص سرخوشی به آن دادند و به این ترتیب ریتالین برای افزایش سرخوشی کم کم به پارتی های شبانه راه پیدا کرد.

این کارشناس سازمان پزشکی قانونی در مورد ترکیبات و نحوه اثر قرص ریتالین می‌گوید: ریتالین یک محرک از خانواده آمفتامین ها است که باعث ترشح «دوپامین» و در نهایت سرخوشی بدون دلیل می‌شود و ظاهرا مغز فرد مصرف کننده گزارشی مبنی بر خستگی بدن و نیاز به خواب را درک و دریافت نمی‌کند و فرد می‌تواند با کمبود خواب تا مدتی سرخوشی می‌شود در حالی که این بی نیازی به استراحت، کاذب است و همین کمبود استراحت منجر به پرخاشگری در فرد می‌شود.

عضو گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی ادامه داد: به ‌طور کلی، اگر ریتالین مطابق دستور پزشک مصرف شود، برای افزایش تمرکز و کاهش خواب‌آلودگی مفید است، اما تاثیری در کاهش اضطراب ندارد، حتی ممکن است اضطراب زا نیز باشد و عوارض کلی مصرف آن علاوه بر اعتیادآور بودن، ایجاد روان پریشی نیز هست.

* ریتالین فرد را مستعد اعتیاد به محرک های خطرناک می‌کند

قدیرزاده با بیان اینکه، ترکیبات این دارو اشتراکاتی با داروهای محرکی چون کوکائین، حشیش و اکستازی دارد و می‌افزاید: مصرف نادرست و خودسرانه ریتالین می‌تواند فرد را مستعد اعتیاد به محرک های خطرناک کند.

وی اضافه می‌کند: متاسفانه شاهد هستیم که بسیاری از زنان و دختران بر اثر تبلیغات سالن های زیبایی و آرایشگاه ها و باشگاه های ورزشی این قرص را به عنوان یک داروی لاغری مصرف می‌کنند.

* پرخاشگری، هذیان، شوک و چاقوکشی بعد از ریتالین

قدیرزاده ادامه می‌دهد: همچنین، بسیاری از رانندگان برای زود رسیدن به مقصد و بیدار ماندن در طول راه به مصرف این دارو می‌پردازند. کسانی که در مراحل اولیه سوء مصرف ریتالین قرار دارند یا هنوز میزان مصرف دارویی آنها حساس نشده، دچار سردردهای میگرنی، اختلالات گوارشی، پرخاشگری مزمن و تپش قلب می‌شوند و با ادامه مصرف و بالا رفتن دوز عوارضی همچون سردردهای شدید، اختلال خواب، هذیان گویی، راه رفتن در خواب و حتی در مواردی شوک ناگهانی و مرگ می‌شوند.

*در فصل امتحانات مصرف ریتالین 50 درصد افزایش می‌یابد

عضو گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی اعلام می‌کند: براساس گزارش ها کنکور و فصل امتحانات عامل افزایش 50 درصدی مصرف ریتالین است و بر اساس نتایج یک مطالعه بر روی دانشجویان ایرانی، از هر 10 دانشجو، 6 نفر سابقه مصرف ریتالین دارند.

وی اضافه می‌کند: واضح است این آمار با توجه به اثر وابستگی به مواد مخدر، بسیار خطرناک است. عارضه‌ دیگر آن، ایجاد سوءظن و حملات پرخاشگرانه است، دیده شده است، افراد با مصرف این قرص، حتی روی اعضای خانواده‌شان، چاقو کشیده‌اند.

**وابستگی به ریتالین

قدیرزاده تاکید می‌کند: اگر کسی این قرص را به‌طور مرتب یا با فواصل کوتاه مصرف کند، به آن وابسته می‌شود و وقتی می‌خواهد آن را کنار بگذارد، در صورتی که تحت نظر پزشک نباشد، ممکن است به افسردگی دچار شود.

وی می‌افزاید: از آنجا که ریتالین دارویی است که توسط پزشکان تجویز می‌شود، در صورتی که مصرف آن در مواردی غیر از اندیکاسیون پزشکی باشد، عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می‌تواند مانند آمفتامین ها باشد، مصرف کنندگان تصور می‌کنند این قرص های بی خطرند و «بد نامی»مصرف مواد مخدر را ندارند در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می‌تواند مانند آمفتامین ها باشد.

*مشکل اصلی، تهیه بدون نسخه ریتالین است

قدیر زاده اعلام می‌کند: مشکلی که در خصوص ریتالین و برخی دیگر از داروهای اعصاب و روان داریم این است که متاسفانه، تهیه این نوع داروها در کشور نظارت چندانی وجود ندارد و حتی این داروها بدون نسخه پزشک تهیه می‌شود که به نوبه خود معضل بزرگی است.

وی خاطرنشان می‌کند: اگر بخواهیم حتی به کشورهای منطقه سفر کنیم، حتما باید همراه داشتن داروی ریتالین همراه با نسخه پزشک متخصص و معالج باشد.

این متخصص پزشکی قانونی می‌گوید: متاسفانه جوانان به بهانه افزایش انرژی و تمرکز، شب بیداری، ارتقاب تحصیلی به مصرف این دارو رغبت پیدا می‌کنند و در زمان های شروع امتحانات شاهد مصرف این دارو از سوی دانشجویان هستیم.

قدیرزاده تصریح می‌کند: دراوایل مصرف این دارو فرد با افزایش انرژی و تمرکز مواجه می‌شود، اما در طولانی مدت مصرف دارو ریتالین نتیجه عکس می‌دهد و نه تنها تمرکز کافی نمی‌دهد بلکه سطح هوشیاری را پایین می‌آورد و فرد تمرکزی برای انجام کارهایش ندارد. خواب را کاهش می‌دهد و این علائم می‌تواند همراه با افسردگی باشد.

وی یادآوری می‌کند: مصرف هر دارویی می‌تواند عوارض خاص خود را داشته باشد و در عین حال مصرف خودسرانه دارو یا به توصیه دیگران می‌تواند وابستگی به دارو ایجاد کند که گاهی ترک آن بسیار سخت و دشوار خواهد بود.

این متخصص پزشکی قانونی در پاسخ به این پرسش که آیا آماری از مصرف کنندگان داروی ریتالین در کشور هست، می‌گوید: آمار دقیقی در این خصوص در دست نیست، اما در مورد گرایش جوانان به مصرف ریتالین و عواض ناشی از آن تحقیقات متعددی توسط گروه های دانشجویی انجام شده است و برخی از این تحقیقات آمارهایی را بیان کرده اند که البته جنبه رسمی‌ندارد.