به گزارش باشگاه در و پنجره و نما
به‌گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل، پایگاه تحلیلی لوبلاگ در مطلبی با اشاره به تلاش ایران در ایجاد نظم‌نوین در منطقه و در تقابل با نظم جهانی غربی نوشت: حاکمیت ایران یک‌بار دیگر خشم‌ها از وضعیت اقتصادی کشور را با تلاش برای خودکفایی در حوزه‌های اقتصادی و امنیتی خنثی کرده است. در سال ۲۰۱۲، در نقطه اوج تحریم‌های فلج‌کننده مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، رهبری این کشور از موضع محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور در مورد برنامه هسته‌ای دفاع و بحث « اقتصاد مقاومتی» را مطرح کرد تا به این وسیله اقتصاد ایران کمتر در معرض تحریم‌ها به رهبری آمریکا قرار بگیرد. یکی از وعده‌های اصلی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ آن بود تا موجب عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران و غرب شود. اما خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای و پیشرفت‌های اندک حاصل شده از سوی اتحادیه‌اروپا در ایجاد یک مکانیزم مالی برای تجارت با ایران امید‌های تهران برای عادی‌سازی روابط با غرب را بر باد داد. این امر موجب شد تا حاکمیت ایران تصمیم بگیرد همکاری با شرق را جایگزین رابطه با غرب کند. تهران هم‌اکنون درحال استفاده از دیپلماسی به‌عنوان یک روش فعال در انتقاد از غرب برای ناکامی در حفظ توافق چند‌جانبه هسته‌ای و جذب حمایت کشورهای آسیایی برای مقابله با تحریم‌های واشنگتن است.
سخت شدن موضع تهران در برابر اروپا در اواخر ماه گذشته، زمانی که بریتانیا، فرانسه و آلمان ابزار مالی به تاخیر افتاده را با نام «اینس‌تکس» معرفی کردند مشهود بود. محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران در واکنش به این تحول گفت: «ایران بیش از این برای اجرایی شدن مکانیزم تسهیل تجارت با اروپا صبر نمی‌کند و اثبات استقلال از آمریکا باید برای اروپا اهمیت بیشتری نسبت به ایران داشته باشد.»
معرفی «اینس‌تکس» موجب شده است تا سردرگمی‌ها نسبت به اینکه آیا این ابزار مالی تنها به تجارت اقلام غیرمرتبط با تحریم می‌پردازد یا کالاهای مورد هدف تحریم‌ها را نیز شامل می‌شود افزایش یابد. ایران همچنین نسبت به اینکه اروپا شرط اجرایی شدن «اینس‌تکس» را پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (FATF ) قرار داده است انتقاد دارد. پیوستن به این نهاد در ایران به یک مساله بحث‌برانگیز بدل شده است. در ماه اکتبر شورای نگهبان لایحه مبارزه با تامین مالی تروریسم را رد کرد. این، یکی از لوایح چهارگانه‌ای بود که دولت آن را برای حرکت در راستای استاندارد‌های FATF به نهادهای ذی‌صلاح ارائه کرده است. از سوی دیگر تنها چند روز پس از معرفی «اینس‌تکس»، اروپا انتقادات خود نسبت به برنامه موشکی بالستیک ایران و حضورش در سوریه را افزایش داده است. باتوجه به اینکه اروپا از برنامه‌ای مبتنی بر رویکرد اعمال همزمان فشار و همکاری استفاده میکند، ایران با واکنش شدید خود، این موضع اروپا را برای آینده روابط دو طرف غیرسازنده توصیف کرده است. داستان تهران برای عبور از نظم جهانی غربی حکایت از افزایش امید‌های ایران نسبت به برداشتن گام‌های کنشگرایانه غرب برای اجرای توافق هسته‌ای و تغییر تمرکز به سوی شرق دارد. بر اساس این داستان، جهان درحال تحول کنونی، فضاهای جدیدی را برای چندین بازیگر ایجاد کرده است تا نظم نوینی را در جهان شکل دهند. محمدجواد ظریف با محور قرار دادن موضوع عبور از نظم جهانی غربی در دهلی‌نو گفت: «غرب به‌عنوان یک بنای سیاسی و جغرافیایی انحصاری برای دراختیار گرفتن تمامی برآیندها و تحولات جهانی ندارد.» ظریف سپس در گفت‌و‌گو با رسانه‌های هندی ابراز اطمینان کرد که دو کشور قادر خواهند بود تا تحریم‌های غیرقانونی آمریکا را دور بزنند. انتقادات بی‌وقفه تهران از تحریم‌ها به‌عنوان اقدامی غیرقانونی و نقض مقررات بین‌المللی پروژه‌ای است که ایران را در شمایل یک دولت چندجانبه‌گرا و مسوول نشان می‌دهد که تمایل دارد به‌طور سازنده‌ای با جهان همکاری کند.
درحالی‌که قدرت‌های منطقه‌ای به‌دنبال آن هستند تا چتر ژئواقتصادی خود را در اوراسیا توسعه دهند، حمایت حاکمیت عملگرای ایران از این شبکه را می‌توان تعریفی از نظم نوین مستثنا از غرب دانست که درحال ظهور است. به‌جای پویایی‌های بی‌حاصل ناشی از رقابت، ایران تلاش میکند تا بذر «روابط شبکه‌ای» را بر پایه منافع‌مشترک بکارد. ایران علاوه‌بر تلاش برای توسعه یکپارچگی اقتصادی در همسایگان آسیایی خود، به یک بخش جدایی‌ناپذیر و حیاتی از برنامه بلند‌پروازانه چین برای بازسازی «راه ابریشم» بدل شده که قرار است چین و اروپا را به یکدیگر متصل کند. ایران هم‌اکنون پذیرای میزان قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری‌های چین در بخش زیرساخت‌ها به‌ویژه در توسعه و نوسازی خطوط ریلی خود است.
از سوی دیگر هند نیز مشغول توسعه بندر «چابهار» و نیز سرمایه‌گذاری ۶/ ۱ میلیارد دلاری برای ساخت خط ریلی میان چابهار و زاهدان در مرز ایران و افغانستان است. هند به پروژه بندر چابهار به‌عنوان یک راه فرار از موقعیت ژئو‌پلیتیکی خود می‌نگرد که براساس آن پاکستان، رقیب هند دسترسی این کشور به آسیای‌مرکزی و افغانستان را مسدود کرده است. با این حال تهران نیز در راستای رویکرد شبکه‌ای خود به پروژه‌های اقتصادی منطقه، پیشنهاد داده است تا در کریدور اقتصادی چین و پاکستان نیز همکاری کند. برای از میان بردن نگرانی‌های چین و پاکستان نسبت به نقش هند در بندر چابهار، ایران حتی پاکستان و چین را دعوت به مشارکت در پروژه این بندر کرده است.
همچنین در اوراسیا نیز همکاری ایران و روسیه در زمینه‌های منطقه‌ای توسعه می‌یابد. در ماه مه ۲۰۱۸، ایران توافقی را برای ایجاد یک منطقه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا به رهبری روسیه به امضا رساند. پیش‌بینی می‌شود تا این توافق ظرف سه سال آینده وارد فاز اجرایی شود. در نوامبر ۲۰۱۷، دو کشور توافقی را امضا کردند تا روسیه از صادرات گاز ایران به هند حمایت کند. در ماه سپتامبر گذشته نیز روسیه و پاکستان توافق کردند تا یک لوله زیردریایی از ایران به هند و پاکستان بسازند. این توافق‌ها نشان می‌دهد که «شبکه‌سازی» می‌تواند بر رقابت برتری داشته باشد. با توسعه خطوط انتقال گاز ایران به آسیای‌جنوبی، روسیه نه‌تنها سلطه خود بر بازارهای اروپایی را حفظ میکند، بلکه دسترسی این کشوربه جنوب آسیا نیز محقق می‌شود. از سوی دیگر ایران نیز موفق می‌شود تا تحریم‌های آمریکا را دور بزند چراکه روسیه محموله‌های گاز ایران را به این بازارها صادر میکند.
