خشکسالی و بحران آب یکی از ابرچالش‌های پیش روی ایران است که در صورت عدم مدیریت درست می‌تواند به مشکلات عدیده اجتماعی و اقتصادی بینجامد. به نظر می‌رسد در این زمینه چاره‌ای جز اصلاح الگوی مصرف و کاهش برداشت از منابع زیر زمینی نداریم.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، گرم شدن کره زمین و سوء مدیریت عامل‌های اصلی خشک شدن تالاب‌ها هستند. وقتی کره زمین گرم می‌شود، مناطقی که بارندگی در آنجا بیشتر بوده، بیشتر می‌شود و مناطقی که دارای بارندگی کمتری بودند، کمتر می‌شود. اقلیم تغییر نکرده بلکه نوسان اقلیمی صورت می‌گیرد. در این صورت مراتع، چشمه‌ها، دامداری‌ها و حتی عشایر در خطر هستند. در تیر سال جاری عضو کمیسیون کشاورزی مجلس از خشک شدن بیش از ۵۰درصد تالاب‌های کشور خبر داده است. به گفته علی اکبری وضعیت بقیه تالاب‌ها هم بحرانی است. همچنین احمدعلی کیخا، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس مهم‌ترین تهدید تالاب‌های کشور را دست‌اندازی به طبیعت، بهره‌برداری ناپایدار از منابع آبی و رویکردهای نامناسب کشورهای همسایه دانست. چندی قبل هم معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره محیط‌زیست ایران گفت: محیط‌زیست ایران در وضعیت «شکننده‌ای» است، دولت گام‌های اولیه و اساسی را برداشته و با توجه به سیاست‌های کلی ابلاغ شده توسط رهبری، فرصت تاریخی برای بهبود وضعیت محیط‌زیست ایجاد شده، بیایید از این فرصت همه با هم استفاده کنیم، بیایید آینده را برای فرزندانمان بهتر کنیم.»
مخاطرات خشکسالی
معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: خشک‌شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها می‌تواند به مهاجرت‌های دسته‌جمعی بینجامد که در نهایت با مخاطرات اجتماعی و امنیتی همراه است. مسعود باقرزاده کریمی با بیان اینکه اثرات خشکسالی که با دخالت انسان باشد، وسیع است، افزود: ایران از کشورهای مقصر در زمینه خشکسالی است و جزو ۱۰ کشور آلوده‌کننده هوای زمین هستیم، البته ما تابع یک جریان جهانی هستیم و یک عطش بی‌اندازه برای تخریب منابع داریم. او با اشاره به توقف توافقنامه پاریس به‌دلیل مخالفت‌های ترامپ با این توافقنامه گفت: بخش عمده‌ای از مسائل در یک جریان جهانی است که ما هم در آن قرار گرفتیم و این جریان باعث نابسامانی‌های اقلیم شده است. ناهنجاری‌های اقلیمی ناشی از گرمایش کره زمین است. این گرمایش باعث خشکی در بخش‌هایی از کره زمین از جمله ایران شده است. باقرزاده کریمی با بیان اینکه ما همچون بسیاری از کشورها دنباله‌روی جهان‌بینی سرمایه‌داری بدون قید و بند و بدون ترمز شده‌ایم، خاطرنشان کرد: ما چاره‌ای جز سازگاری با شرایط نداریم. گونه‌های گیاهی و جانوری نیز هر کدام که سازگارتر باشند از این بحران جان سالم به‌در می‌برند. او با تاکید بر اینکه ما معتقدیم می‌توانیم با شرایط سازگار شویم، خاطرنشان کرد: دولت، مردم، نظام، حاکمیت و هر کسی که می‌خواهد در زمینه خشکسالی ورود پیدا کند باید روی سازگاری‌های مختلف به لحاظ اجرائی، فرهنگسازی، قوانین، مقررات و انضباط برنامه‌ریزی کند. معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: باید نوع مصرف ما در بخش خانگی، کشاورزی و صنعتی دچار تحول شود، چرا که سرانه مصرف آب از سه‌هزار متر مکعب برای هر نفر از حدود 30 سال پیش به‌هزار و ۴۰۰ مترمکعب رسیده است. خط قرمز مصرف برای هر‌نفرهزار لیتر است و ما در سراشیبی سقوط هستیم. باقرزاده کریمی افزود: از سوی دیگر جمعیتمان را با الگوهای نامناسب مصرف پیش می‌بریم و ما جمعیتی مقتصد همچون چین دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی نیستیم و جمعیت پرمصرف داریم که البته سیستم مدیریتی کشور این رویه را بر آن تحمیل می‌کند، چرا که در کشور ما حتی اگر محیط‌زیستی هم باشید باز هم مجبورید پرمصرف باشید. به‌طور مثال در کشور ما کمتر کسی برای تردد از دوچرخه استفاده می‌کند. او با بیان اینکه بسیاری از پایه‌های توسعه بر منابع متکی است، خاطرنشان کرد: وقتی منابع تضعیف و سیستم توسعه ناکارآمد می‌شود، نامتوازنی در جامعه ایجاد شده که باعث گسترش فقر می‌شود، گسترش فقر نیز دو روی یک سکه است که یک روی آن گسترش طبقه مرفه است که از رانت‌ها و دسترسی به منابع برخوردارند و روی دیگر آنکه بخش زیادی از توده مردم هستند که روزبه‌روز فقیر می‌شوند. به گزارش ایلنا، باقرزاده کریمی تصریح کرد: در طبیعت اگر بد عمل کنیم، طبیعت به معضلی برای ما تبدیل می‌شود، دریاچه ارومیه که زمانی برای ما نعمت بود، با عملکرد بد در آینده ممکن است به معضلی برای ما تبدیل شود. بنابراین این اتفاق در گاو‌خونی و بختگان نیز رخ داده است. در حالی که اینها نگین‌هایی در کویرهای خشک ما بودند و خشک شدن این دریاچه‌ها و تالاب‌ها می‌تواند به مهاجرت‌های دسته‌جمعی وحشتناک بینجامد و مهاجرت‌های اکولوژیکی اتفاق می‌افتد که به مخاطرات اجتماعی و امنیتی منجر می‌شود.
تالاب‌های کشور را به‌حال خود رها کنید!
یک کارشناس محیط‌زیست درباره وضعیت محیط‌زیستی کشور می‌گوید: ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد. اسماعیل کهرم می‌افزاید: سالانه ایران کمتر از یک سوم آب را بر اساس استانداردهای تعریف شده دریافت می‌کند. این در حالی است که در چند سال اخیر کشور ایران گرفتار خشکسالی شده است. به گفته او تالاب یک کلمه گیلکی به معنای آب و علف است، تالاب یعنی مجموعه‌ای از نیزار، پرنده و ماهی. دست اندازی‌ها به تالاب‌ها باعث بروز خشکسالی شده است. این کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: 252 تالاب در کشور وجود دارد و این تالاب‌ها به اشکال فصلی، دائمی، شور، لب‌شور، شیرین و متصل به دریا و محصور در خشکی هستند، اما در سال‌های خشکسالی تالاب‌های کشور از بین رفته است. کهرم می‌افزاید: تالاب‌های کشور قابلیت برگشت دارند، اما به شرط اینکه دیگر از آب و خاک آن استفاده نکنیم. برای مثال در تالاب میقان معدن سولفات سدیم وجود دارد و این مساله باعث ایجاد جاده‌های عریض و طویل و افزایش تردد کامیون‌ها شده است. او تاکید می‌کند: در چند سال اخیر مجلس با یک اقدام مناسب به محافظت تالاب‌ها پرداخت، چون این تالاب‌ها برای کشور خشکی همچون ایران ارزشمند است. برای مثال در کنار تالاب میانکاله پتروشیمی احداث شده است و این اقدام به ضرر محیط‌زیست است. این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: سالانه 420میلیارد آب در کشور دریافت می‌شود که از 12میلیارد آن استفاده می‌شود. باید دانست که 30میلیارد متر مکعب از این آب نیز تبخیر می‌شود. همچنین 90میلیارد متر مکعب باقی می‌ماند که حدود 90درصد از این مقدر در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. کهرم تاکید می‌کند: پنج‌درصد از این میزان در صنعت به‌کار رفته و سه‌درصد برای آب شرب مصرف می‌شود. او می‌گوید: برای جلوگیری از هدر رفت آب در کشور باید سیستم کشاورزی را به شکل مناسب‌سازی انجام داد. برای مثال هم اکنون در کشورهای پیشرفته برای آبیاری در بخش کشاورزی از روش‌های قطره‌ای، بارانی و مهپاش استفاده می‌کنند. می‌توان با اقتباس از این روش‌ها از هدر رفت آب در بخش کشاورزی جلوگیری کرد. به گفته او تاکنون اقدامات در زمینه به‌کارگیری روش‌های آبیاری نوین در کشاورزی در حد حرف مانده است.
