به گزارش باشگاه در و پنجره و نما

به گزارش خبرنگار ایرنا، این بنای تاریخی- مذهبی در ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان واقع شده است یکی از نخستین و بزرگترین مسجدهای شهر تهران بوده که ساخت آن توسط «میرزا حسین خان» سپهسالار قزوینی صدراعظم دوره ناصرالدین شاه قاجار در سال 1296 هجری قمری آغاز شد.
آنطور که در منابع تاریخی آمده ساخت هسته اصلی این بنا حدود پنج سال طول کشید و طراحی مسجد را مهندس «مهدی خان ممتحن‌الدوله شقاقی» و معماری آن را استاد «حسن معمار قمی» برعهده داشت.
همچنین از «حاج ابوالحسن معمار» و «استاد جعفرخان معمار باشی کاشانی» به عنوان معماران اصلی مسجد و مدرسه یاد می‌شود.
برای طراحی مسجد و مدرسه سپهسالار به‌طور کلی از مسجد جامع و نیز مدرسه چهارباغ اصفهان و مسجد ایاصوفیه استانبول الهام گرفته اند.
براساس گزارش ها در دوره‌های بعد نیز بخش‌های دیگری از مسجد تکمیل شده است؛ از جمله سال 1320 در محل گلخانه این بنا تالاری ساخته شد و امروز مجموعه دارالقرآن در آن قرار دارد.
همچنین سال 1342 استاد «حسین لرزاده» الحاق هایی به شبستان زمستانی این بنا اضافه کرد؛ سال 1375 نیز گنبد اصلی مسجد به طور اساسی بازسازی شد.
نمازخانه مسجد که به چهل ستون شناخته می شود و در واقع 44 ستون دارد در شرق صحن جای گرفته؛ صحن دارای چهار باغچه، چهار راهرو و حوض بزرگی در وسط آن بود که از آب روان قنات سیراب می‌شده‌است.
گلدسته های مسجد به طور کامل کاشی کاری شده، تزئینات ساختاری همچون کاربندی و تزئینات غیرساختاری نظیر یزدی بندی، مقرنس و کاسه بندی در ساختمان این مسجد به کار رفته است.
این بنا 6 ورودی دارد که پس از ساخت کتابخانه در سال 1342 خورشیدی پیوند آن با عمارت بهارستان قطع و ورودی جنوبی هنگام ساخت بنا، در کوچه‌ای 6 متری ایجاد شد.ورودی غربی مسجد و مدرسه عالی که درِ اصلی بنا محسوب می‌شود نیز دارای جلوخان و سردر بزرگ و در دو لَتی آهنی باشکوه و بزرگی است که در حاشیه خیابان بهارستان جا دارد.
مجموعه بنای مدرسه عالی در بخش شرقی نیز دری دارد کوچکتر از در غربی که به در زنانه معروف است و صحن یا حیاط مرکزی بنا به شکل چهارگوش چهار ایوان دارد که ابعاد آن حدود 61 در 62 متر است.
در هر طبقه از این بنای 2 طبقه حجره هایی برای سکونت طلاب ساخته شده و تعداد کل حجره ها 60 مورد است.
در چهار ضلع ساختمان چهار ایوان قرار دارد که ایوان بزرگ اصلی در طرف جنوب واقع شده است و به «مقصوره»(نشیمن گاه) و گنبدی عظیم منتهی می‌شود.
در بخش بالایی ایوان شمالی دو گلدسته برپا شده که در میانه آن ساعت بزرگ و یگانه‌ای است که در سال 1880 میلادی با سه ناقوس در فرانسه ساخته شد و به 2 سوی حیاط مرکزی مدرسه عالی و نیز عمارت بهارستان مشرف است.
شبستان تابستانی، (گنبدخانه) بزرگترین فضای این مسجد به شمار می رود که پهنای دهانه گنبد آن 15 متر و بلندای آن نیز 34 متر در مساحتی حدود یک هزار و 600 مترمربع است.
از دیگر شاخص های این مدرسه چهار مناره است که از بنای اصلی بلندتر هستند و در کنار گنبد شبستان تابستانی جا گرفته‌اند.
شبستان زمستانی مسجد نیز پشت ایوان شرقی واقع شده که دارای 44 ستون سنگی یکپارچه است و بین هر چهار ستون نیز یک سقف گنبدی شکل دارای گچبری در آن قرار دارد.
در این شبستان محراب عریض با نمای سنگ مرمرین ساخته و بالای آن هم مقرنس و گچبری به صورت «اسلیمی» (تزیینات گل و خط) و کتیبه‌های خطاطی کار شده است.
مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این مسجد آجر است و از نظر تزئینات با دیگر بناهای دوران قاجار، ناهمسان و به معماری دوره زندیه بیشتر همسانی دارد.
مسجد و مدرسه سپهسالار 20خرداد 1315 خورشیدی با شماره 260 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این بنای تاریخی ایام نوروز به روی مسافران باز است و علاقه مندان می توانند از این بنای منحصربه فرد بازدید کنند.
تهرام/7247/ 1008