به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، اوایل سال گذشته داشتن سلاح‌های هسته‌ای به عنوان معیار پیشرفت علمی یا توان نظامی، با توجه بسیار کمی به اثرات ویران‌کننده آزمایش سلاح هسته‌ای بر زندگی انسان، به جز خطرات ناشی از اتلافات هسته‌ای از آزمایش‌های اتمسفری مورد توجه قرار گرفت. تاریخ و پیشینه ما اثرات وحشتناک و غم‌انگیز آزمایش تسلیحات هسته‌ای را به ما نشان داده است؛ به‌ویژه در شرایطی که شرایط کنترل‌شده به طور کامل و با توجه به سلاح‌های هسته‌ای بسیار قدرتمند و مخربی که امروزه وجود دارند، نبوده است. این آزمایش‌ها موجب آلودگی بسیاری از مردم در مجاورت این مناطق و حتی بدون آگاهی از این انفجارها شده است که خود ضایعه‌ای وخیم بر دل همه آنانی که از انسان‌دوستی بویی برده‌اند، بر جا می‌گذارد.
تراژدی‌های انسانی و زیست‌ی که نتیجه آزمایش هسته‌ای هستند، دلایل قانع‌کننده‌ای برای نیاز روز جهانی مبارزه علیه آزمایش‌های هسته‌ای است -روزی که رویدادهای آموزشی، فعالیت‌ها و پیام‌ها با هدف توجه جهان به تلاش‌های یکپارچه برای جلوگیری از آزمایش‌های بیشتر تسلیحات هسته‌ای را برجسته‌تر می‌کند.
ابزار و تمهیدات بین‌المللی برای پایان‌دادن به تمام انواع آزمایش‌های هسته‌ای، به پیمان جامع منع سلاح‌های هسته‌ای ١٩٩٦ (CTBT) نیاز دارد که متاسفانه هنوز به تصویب نرسیده است.
در ٢ دسامبر ٢٠٠٩، در شصت‌وچهارمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل، ٢٩ آگوست، روز جهانی علیه آزمایش‌های هسته‌ای با قطعنامه ٣٥/٦٤ به اتفاق آرا اعلام شد. این قطعنامه خواستار افزایش آگاهی و آموزش «در مورد تأثیرات انفجارهای آزمایش سلاح هسته‌ای یا هر انفجار هسته‌ای دیگر و نیاز به توقف آن به عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به هدف دنیای بدون سلاح هسته‌ای» است. این قطعنامه توسط جمهوری قزاقستان، همراه با تعداد زیادی از حامیان و مخالفان با نگاه به خاتمه کار سایت آزمایش سلاح هسته‌ای سمیپالاتینسک در تاریخ ٢٩ آگوست ١٩٩١ آغاز شد. این روز به منظور تقویت سازمان ملل، کشورهای عضو، سازمان‌های بین دولتی و غیردولتی، موسسات آموزشی، شبکه‌های جوانان و رسانه‌ها به منظور اطلاع‌رسانی، آموزش و حمایت از ضرورت ممنوعیت آزمایش‌های سلاح‌های هسته‌ای به‌عنوان قدم ارزشمندی در جهت دستیابی به جهان امن‌تر نامگذاری شده است.
سال ٢٠١٠ یادبودی برای آغاز روز بین‌المللی علیه آزمایش‌های هسته‌ای بود. هر ساله از آن زمان، با هماهنگی فعالیت‌های مختلف در سراسر جهان، مانند سمپوزیوم‌ها، کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها، مسابقات، نشریات، سخنرانی‌ها در موسسات دانشگاهی، برنامه‌های رسانه‌ای و سایر طرح‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
از زمان نامگذاری این روز، بسیاری از تحولات دوجانبه و چندجانبه دولتی و همچنین نهضت‌های گسترده در جامعه مدنی باعث تقویت علل ممنوعیت آزمایش‌های هسته‌ای شده است.
علاوه بر این «با اعتقاد به این‌که خلع سلاح هسته‌ای و از بین‌بردن کامل سلاح‌های هسته‌ای تنها تضمین مطلق علیه استفاده یا تهدید سلاح‌های هسته‌ای است» مجمع عمومی ٢٦ سپتامبر را به عنوان «روز جهانی حذف کامل سلاح‌های هسته‌ای» انتخاب کرد. به منظور ترویج هدف نابودی کامل سلاح‌های هسته‌ای تلاش‌های بین‌المللی متحدی برای این کار اختصاص داده شده است. نخستین پیشنهاد در اکتبر ٢٠١٣، قطعنامه (A / RES / ٦٨/٣٢) به دنبال پیگیری نشست‌های سطح بالا در مورد خلع سلاح هسته‌ای در تاریخ ٢٦ سپتامبر ٢٠١٣ در مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد. روز جهانی حذف کامل سلاح‌های هسته‌ای برای نخستین‌بار در سپتامبر ٢٠١٤ مورد بررسی قرار گرفت. روز جهانی مبارزه با آزمایش‌های هسته‌ای همراه با سایر رویدادها و اقدامات، زیست جهانی را با چشم‌انداز‌های خوشبینانه‌تر برای جهانی بدون سلاح‌های هسته‌ای می‌پروراند.
همان‌طور که دبیرکل در پیام خود در کنفرانس منع سلاح هسته‌ای گفت، امنیتی به طور فزاینده پیچیده است، اما پیچیدگی نمی‌تواند بهانه‌ای برای بی‌عملی و بدبینی باشد. اگر چه چالش‌ها به‌ویژه از نظر رو به نابودی رفتن امنیت بین‌المللی همراه با افزایش هزینه‌های نظامی و شتاب استراتژیک در برابر سلاح‌های هسته‌ای باقی می‌مانند، اما هنوز هم نشانه‌هایی از پیشرفت در جبهه‌های مختلف در سال ٢٠١٧ دیده شده است.
سازمان ملل متحد امیدوار است که یک روز تمام سلاح‌های هسته‌ای از دنیا حذف خواهند شد. تا آن زمان، ما برای ترویج صلح و امنیت در سراسر جهان تلاش می‌کنیم و به روز جهانی مبارزه با آزمایش‌های هسته‌ای احترام می‌گذاریم. ایزومی ناکامیتسو، رئیس کمیته خلع سلاح سازمان ملل، در کنفرانس سالانه ناتو در زمینه کنترل، خلع سلاح و عدم گسترش سلاح‌های کشتار جمعی در روز ٢٩ ماه مه سال ٢٠١٧ گفت: «هیچ راهی برای از بین‌بردن سلاح‌های هسته‌ای وجود ندارد. ما باید همچنان تلاش خود را برای اقدامات دیگری برای دستیابی و حفظ دنیای بدون سلاح‌های هسته‌ای ادامه دهیم.» طرح‌هایی مانند روز جهانی مبارزه با آزمایش‌های هسته‌ای بخشی از تلاش‌های جهانی برای ایجاد دنیایی بدون سلاح هسته‌ای است.
پیشینه روز جهانی علیه آزمایش‌های هسته‌ای
جلسه ٦٤ مجمع عمومی سازمان ملل متحد ٢٩ آگوست را روز بین‌المللی علیه آزمایش‌های هسته‌ای از طریق تصویب قطعنامه ٦٤/٣٥ خود در تاریخ ٢ دسامبر ٢٠٠٩ اعلام کرد. در مقدمه این قطعنامه تأکید می‌شود که «باید تلاش‌های همه جانبه‌ای برای پایان‌دادن به آزمایش‌های هسته‌ای انجام شود و «پایان آزمایش‌های هسته‌ای، یکی از ابزارهای اصلی دستیابی به هدف جهانی بدون سلاح هسته‌ای است.»
مکانیسم اصلی برای ریشه‌کن‌کردن آزمایش‌های سلاح‌های هسته‌ای، پیمان جامع منع استفاده از سلاح هسته‌ای (CTBT) است. این قطعنامه در تاریخ ١٠ سپتامبر ١٩٩٦ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد. تا به امروز ١٨٣ کشور این معاهده را امضا و ١٦٦ کشور آن را تصویب کرده‌اند. برای به اجرا در آوردن آن باید این قطعنامه توسط چندین کشور با قابلیت‌های قابل توجه هسته‌ای تصویب شود.
در حالی که توافق کلی در جامعه بین‌المللی این است که آزمایش‌های سلاح‌های هسته‌ای خطرات تهدید‌کننده‌ای برای زندگی محسوب می‌شوند، هنوز هم تا حدی گمانه‌زنی‌هایی از سوءاستفاده در میان دولت‌ها وجود دارد و یک سوء‌ظن نامطلوب در مورد امکان آزمایش مخفیانه تسلیحات هسته‌ای نیز در میان است. همچنین نگرانی‌ای وجود دارد که اگر سلاح‌های هسته‌ای را نتوان آزمایش کرد، قابلیت اطمینان از آنها ممکن است در معرض خطر باشد. با این حال، در طول سال‌ها، با پیشرفت علم و فناوری، به طرز چشمگیری ظرفیت نظارت و بررسی مکانیزم‌های انطباق و تشخیص گسترش تسلیحات هسته‌ای افزایش پیدا کرده است. این فعالیت‌ها و ابزارهای ردیابی توسط سازمان جامع منع استفاده از سلاح هسته‌ای (CTBTO) تهیه شده است. به‌رغم کاستی‌ها در اجرای این قطعنامه، حمایت‌های فزاینده‌ای از سوی عموم مردم، ازجمله فعالیت‌ها و رویدادهایی که در روز جهانی علیه آزمایش‌های هسته‌ای انجام می‌شود، فشار بر قدرت را اعمال می‌کند که می‌تواند در پیشبرد تصویب این قطعنامه با دیدگاه نابودی نهایی آزمایش‌های هسته‌ای ثمربخش باشد.
نشانه‌های قابل توجهی از پیشرفت در جبهه‌های مختلف توسط کشورهای عضو ازجمله اقدام در سطح چند جانبه، دوجانبه و از طریق اقدامات یک جانبه موسسات علمی، جامعه مدنی و اجتماع‌های محلی وجود دارد.
خلع سلاح هسته‌ای که دبیرکل سابق سازمان ملل متحد، بان کی مون از آن به‌عنوان «کاری خوب از عموم مردم جهان» و کلیدی برای صلح و امنیت یاد می‌کند. روز جهانی مبارزه با آزمایش‌های هسته‌ای به این مفهوم مهم اشاره دارد. در حقیقت اهمیت «کار خوب عموم جهان» منعکس‌کننده تهدید آزمایش‌های هسته‌ای و سلاح‌های هسته‌ای است و در سال‌های اخیر نیز تهدید تروریسم هسته‌ای است. چندین کمیسیون بین‌المللی و قطعنامه‌های بی‌شماری صحت این قانون را تأیید کرده‌اند؛ در حالی‌که تأثیرات وحشتناک هر نوعی از آن در استفاده برای انسان، برای اقتصاد جهان و طبیعی جلوه پررنگ‌تری پیدا می‌کند.
یکی از مهمترین همکاری‌های انتقادی در تفکر فعلی، توسط سند نهایی کنفرانس بررسی سال ٢٠١٠ پیمان منع استفاده از سلاح‌های هسته‌ای (NPT) ارایه شده است که نگرانی عمیقی در مورد پیامدهای فاجعه‌بار انسانی هر نوع استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را نشان می‌دهد و نیاز موافقت همه دولت‌ها به قانون بین‌المللی مناسب ازجمله قانون حقوق بشردوستانه را بیان می‌کند.
کمیسیون آمادگی پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای و ١٦٦ کشور تصویب‌شده آن بشدت برای انجام و عملی‌شدن این پیمان تلاش می‌کنند. سیستم نظارت منحصربه‌فرد پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای که قبلا ٩٠درصد از ایالت‌ها را تحت نظر خود قرار می‌داد، اطمینان کامل می‌دهد که هیچ انفجار هسته‌ای از تشخیص ما خارج نخواهد شد.
با وجود این هیچ چیز نمی‌تواند نقش مهمی در اجتناب از جنگ هسته‌ای و یا تهدید تروریسم اتمی به‌عنوان حذف کامل سلاح‌های هسته‌ای ایفا کند. پایان برگشت‌ناپذیر به انفجارهای هسته‌ای مانع پیشرفت بیشتر سلاح‌های هسته‌ای خواهد شد. فعالیت‌های گوناگونی برای گرامیداشت روز جهانی علیه آزمایش‌های هسته‌ای و همچنین تلاش‌هایی در طول سال‌های بسیار توسط ملل و جوامع مدنی مختلف به دنبال برقراری دنیای بی‌خطر و ایمن شده است.
پایان آزمایش‌های هسته‌ای
تاریخ آزمایش سلاح‌های هسته‌ای صبح روز ١٦ جولای ١٩٤٥ در آزمایشگاه بیابانی در آلاموگوردو - نیومکزیکو، هنگامی که ایالات متحده اولین بمب اتمی خود را منفجر کرد، آغاز شد. این تست نقطه اوج سال‌های تحقیق علمی تحت عنوان «پروژه منهتن» بود.
در پنج دهه بین این روز سرنوشت‌ساز در سال ١٩٤٥ و باز شدن امضای قرارداد جامع هسته‌ای (CTBT) در سال ١٩٩٦، بیش از ٢٠٠٠ آزمایش هسته‌ای در سراسر جهان انجام گرفت.
ایالات متحده آمریکا بین سال‌های ١٩٤٥ تا ١٩٩٢، ١٠٣٢ آزمایش انجام داد.
اتحاد جماهیر شوروی از سال ١٩٤٩ تا ١٩٩٠، ٧١٥ آزمایش انجام داد.
بریتانیا در سال‌های ١٩٥٢ تا ١٩٩١، ٤٥ آزمایش انجام داد.
فرانسه طی سال‌های ١٩٦٠ تا ١٩٩٦، ٢١٠ آزمایش انجام داد.
چین طی سال‌های ١٩٦٤ تا ١٩٩٦، ٤٥ آزمایش انجام داد.
در پنج دهه بین سال‌های ١٩٤٥ و ١٩٩٦ بیش از ٢٠٠٠ آزمایش هسته‌ای در سراسر جهان انجام گرفت.
پس از پیمان جامع منع سلاح هسته‌ای برای امضا در سپتامبر ١٩٩٦، ١٠ آزمایش هسته‌ای انجام شده است
هند در سال ١٩٩٨ دو آزمایش انجام داد (هند نیز در سال ١٩٧٤ یک انفجار هسته‌ای صلح‌آمیز انجام داد).
پاکستان دو آزمایش را در سال ١٩٩٨ انجام داد.
جمهوری دموکراتیک خلق کره در سال‌های ٢٠٠٦، ٢٠٠٩، ٢٠١٣ و ٢٠١٦ آزمایش‌های هسته‌ای انجام داد.
زیر پا گذاشتن مهلت قانونی
حدود ٩ آزمایش هسته‌ای بین سال‌های ١٩٩٨ تا ٢٠١٦ انجام شد: دو آزمایش در کشور هند و دو آزمایش در پاکستان در سال ١٩٩٨، پنج آزمایش در جمهوری دموکراتیک خلق کره در سال‌های ٢٠٠٦، ٢٠٠٩، ٢٠١٣ و دو آزمایش در سال ٢٠١٦، که قانون منع استفاده از سلاح هسته‌ای را نقض کرد.
هند در تاریخ ١١ و ١٣ مه ١٩٩٨ در سایت آزمایشی زیرزمینی خود در پخران دو آزمایش هسته‌ای زیرزمینی را با نام «Shakti )Power) ٩٨» انجام داد. برخلاف آزمایش اولیه هسته‌ای هند در سال ١٩٧٤، این‌بار هیچ ادعایی مبنی بر این‌که «آزمایش‌ها، آزمایش‌های صلح‌آمیزی» بود، وجود نداشت. برعکس، مقامات دولتی سریعا بر ماهیت نظامی انفجار تأکید داشتند.
دو هفته پس از آن، پاکستان واکنش نشان داد و دو آزمایش هسته‌ای زیرزمینی را در محدوده رأس کوه انجام داد.
هر دو کشور هند و پاکستان بلافاصله اعلامیه‌های یک جانبه‌ای را برای آزمایشات هسته‌ای اعلام کردند و همچنین بیان کرده‌اند که از سال ١٩٩٨ آزمایشات اتمی نداشته اند.
تست هسته‌ای اعلام شده توسط حزب کمونیست کره‌شمالی در تاریخ ٩ اکتبر ٢٠٠٦، یک قطعنامه هشتاد و یک ساله را لغو کرد و در برابر پیمان جامع هسته‌ای با کنوانسیون‌های هسته‌ای قرار می‌گرفت.
چهار آزمایش دیگر در سال ٢٠٠٩، ٢٠١٣ و ژانویه و سپتامبر ٢٠١٦ به وقوع پیوست. این آزمایش‌ها با بیان نگرانی‌های جهانی نسبت به همدردی جهانی همراه شد. شورای امنیت سازمان ملل به شدت آنها را به‌عنوان تهدیدی روشن برای صلح و امنیت بین‌المللی محکوم کرد.
پیشرفت‌های این روز جهانی
از زمانی که روز جهانی مبارزه با آزمایش‌های هسته‌ای در ابتدا اعلام شد، تحولات مهم، بحث‌ها و ابتکارات مربوط به اهداف آن و نیز کنفرانس‌هایی برای تشریح و پیشرفت این تحولات صورت گرفته است.
تحولات سال ٢٠١٧
٢١-٣ آوریل: پس از دو دهه بی‌نظمی، کمیسیون خلع سلاح سازمان ملل متحد توانست در مورد پیشنهادهای اساسی به توافق نظر برسد.
١٢-٢ می: نخستین جلسه کمیته آمادگی برای کنفرانس بررسی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در سال ٢٠٢٠ در وین برگزار شد.
٩-٥ ژوئن: کارگروهی در جلسه چهارم ویژه مجمع عمومی که به خلع سلاح اختصاص داده شده بود، تشکیل شد و توانست در مورد پیشنهادهایی که برای انتقال به مجمع عمومی داده شده بود، با اشاره به موضوع ایجاد یک کمیته احتمالی برای بازگشت این پیشنهادها به مجمع عمومی برای بحث بیشتر به توافق برسد.
٧ جولای: تصویب پیمان منع سلاح‌های هسته‌ای، نخستین ابزار چند جانبه قانونی برای خلع سلاح هسته‌ای است که طی ٢٠سال توسط ١٢٢ کشور تصویب شده است.
مذاکرات از ٢٧ تا ٣١ مارس و ١٥ ژوئن تا ٧ جولای برگزار شد که به موجب آن قطعنامه ٢٥٨/٧١ مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب و تصمیم گرفته شد تا در سال ٢٠١٧ یک کنفرانس سازمان ملل متحد برای مذاکره درباره سازوکار قانونی برای ممنوعیت سلاح‌های هسته‌ای تشکیل شود. گرچه بیش از ١٢٠ کشور در مذاکرات حضور داشتند، اما تمام ٩ تسلیحات هسته‌ای که این کشورها داشتند، همراه با برخی از متحدان ایالات متحده، این کنفرانس را تحریم کردند.
انواع آزمایش‌های هسته‌ای در تمام محیط‌های زمین، زیر زمین و زیر آب انجام شده است
آزمایش اتمسفری
آزمایش‌های اتمسفری، آزمایش‌هایی است که به انفجارهای در جو یا بالاتر از جو اشاره دارد. همانطورکه گفته شد بیش از ٢٠٠٠ انفجار هسته‌ای در بین ١٦ جولای ١٩٤٥ (ایالات متحده) و ٢٩ جولای ١٩٩٦ (چین) روی داده است، ٢٥درصد یا بیش از ٥٠٠ بمب در فضای باز منفجر شده است: بیش از ٢٠٠ بمب توسط ایالات متحده، بیش از ٢٠٠ بمب توسط اتحاد جماهیر شوروی، حدود ٢٠ بمب بریتانیا، حدود ٥٠ بمب فرانسه و بیش از ٢٠ بمب در چین. نگرانی‌های بین‌المللی در مورد اتلافات رادیواکتیو ناشی از آزمایش اتمسفری در اواسط دهه ١٩٥٠ افزایش یافت. در ماه مارس سال ١٩٥٤ ایالات متحده بمب هیدروژنی خود را در قلمرو براوو در جزایر مارشال اقیانوس آرام آزمایش کرد. آزمایش براوو بدترین فاجعه رادیولوژیک در تاریخ آزمایش ایالات متحده بود. به‌طور تصادفی، غیرنظامیان محلی در جزایر مارشال، نیروهای آمریکایی مستقر در Rongerik atoll، و ماهیگیری ژاپنی هم آلوده شدند. آزمایش اتمسفری توسط بخشی از پیمان منع سال ١٩٦٣ ممنوع شد. مذاکرات عمدتا به نگرانی شدید جامعه بین‌المللی در مورد اتلافات رادیواکتیو ناشی از آزمایش اتمسفر پاسخ داد. ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان به‌عنوان طرف‌های پیمان متعهد شدند، اما فرانسه و چین این تعهد را نپذیرفتند. فرانسه آخرین آزمایش اتمسفری خود را در سال ١٩٧٤و چین در سال ١٩٨٠ انجام داد.
آزمایش زیر زمینی
تست زیرزمینی بدان معنی است که انفجارهای هسته‌ای در اعماق مختلف در زیر زمین منفجر می‌شوند. اکثریت این انفجارها را (یعنی حدود ٧٥ درصد) تمام انفجارهای هسته‌ای که در طول جنگ سرد (١٩٤٥-١٩٨٩) به وقوع پیوستند، تشکیل دادند. یعنی بیش از ٨٠٠ آزمایش توسط ایالات متحده و نزدیک به ٥٠٠ آزمایش از سوی اتحاد جماهیر شوروی انجام شده است. اگر آزمایش‌های هسته‌ای زیرزمینی «به سمت سطح» برسند، می‌توانند باقی مانده‌های رادیواکتیو قابل توجهی تولید کنند. آزمایش‌های زیرزمینی معمولا از طریق فعالیت لرزه‌ای مربوط به عملکرد دستگاه هسته‌ای مشهود است. تست هسته‌ای زیرزمینی توسط پیمان جامع هسته‌ای ١٩٩٦ ممنوع شده است که تمام انفجارهای هسته‌ای را بر روی زمین ممنوع می‌کند.
آزمایش زیر آب
آزمایش زیر آب اشاره به انفجارهایی اشاره دارد که در زیر آب و یا نزدیک به سطح آب قرار دارند. تعداد آزمایش‌های زیر آب به نسبت کم است. اولین آزمایش هسته‌ای در زیر آب - عملیات تقاطع‌ها - توسط ایالات متحده در سال ١٩٤٦ در اقیانوس اطلس در جزایر مارشال با هدف ارزیابی اثرات سلاح‌های هسته‌ای مورد استفاده در برابر کشتی‌های دریایی انجام شد. بعدها، در سال ١٩٥٥، عملیات Wigwam ایالات متحده، آزمایش هسته‌ای زیر آب را در عمق ٦٠٠ متر انجام داد تا آسیب پذیری زیردریایی‌ها را برای انفجارهای هسته‌ای تعیین کند. انفجار هسته‌ای زیر آب نزدیک به سطح می‌تواند مقادیر زیاد آب و بخار رادیواکتیو را تخریب و کشتی‌ها، سازه‌ها و افراد دیگر را آلوده کند. تست هسته‌ای زیر آب توسط بخشی از پیمان منع هسته‌ای در سال ١٩٦٣ ممنوع شد.
