به گزارش باشگاه در و پنجره و نما

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، مطبوعات کاغذی از جمله روزنامه ها و مجلات این روزها با توسعه رسانه های الکترونیک و فضای مجازی شمار قابل توجهی از مخاطبان خود را از دست داده اند و لاجرم تیرازشان را کم کرده اند. در همین حال و با وجود آنکه برخی کارشناسان حتی از پایان عمر مطبوعات کاغذی سخن می گویند، ارایه مجوز تاسیس روزنامه در سال های گذشته روندی صعودی داشته است.
در همین باره به تازگی «محمد خدادی» معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد در نشست خبری با اصحاب رسانه های خوزستان گفته است که تیراژ کل روزنامه‌ های کشور زیر یک ‌میلیون نسخه است در حالی که قبلا یک روزنامه به تنهایی 500 هزار نسخه تیراژ داشت.

** مجوزهایی که به بازار مطبوعات رونق نبخشید
در سال های اخیر هیات نظارت بر مطبوعات اقدام به ارائه گسترده مجوز برای راه اندازی رسانه های مکتوب کرده است. گفته می شود در این مسیر حتی اشخاصی که تاکنون هیچگونه ارتباطی با کار رسانه ای نداشته اند، مجوز راه اندازی روزنامه گرفته اند و برخی از آنان با وجود داشتن مجوز، هنوز روزنامه ای را تاسیس نکرده اند و تنها از یارانه هایی اعطایی وزارت ارشاد بهره برده اند.
در همین پیوند، معاون جدید مطبوعاتی وزارت ارشاد، در سخنان اخیر خود بر لزوم ساماندهی مجوزهای ارایه شده برای تاسیس روزنامه ها تاکید کرده و گفته است: در کشور 200 روزنامه مجوز دارند در حالی که تنها 20 روزنامه فعال است و مجوزها باید ساماندهی شود و هر کسی که مجوز رسانه ‌ای را دارد باید فعالیت داشته باشد.
آسان گرفتن مسوولان در ارایه مجوز تاسیس رسانه در سال های اخیر اگرچه به منظور ایجاد تکثر و بازتر شدن فضای رسانه ای صورت گرفت اما به نظر می رسد این رویکرد تاکنون کمکی به تنوع رسانه ای و ارتقای سطح کیفی رسانه های کشور از جمله رسانه های مکتوب نکرده است. در حال حاضر روزنامه ها تنها در شرایطی می توانند دوام بیاورند که حرفه ای عمل کنند، از ارایه خبر صرف فاصله گرفته و به سمت و سوی تولید فراخبر حرکت کنند و تغییرات متناسب با زمان از جمله تغییر در شکل صفحه بندی و چیدمان داشته باشد.
در همین ارتباط چندی پیش «سیدوحید عقیلی» مدرس علوم ارتباطات و مطالعات رسانه در گفت وگویی که با ما داشت، رسانه داری را موضوعی دانست که باید به گونه ای حرفه ای به آن نگریسته شود. به گفته وی، افزایش کمی رسانه ها الزاما به معنای افزایش کیفیت و تنوع آنها نیست و برای ارتقای کیفی رسانه ها باید به حرفه گرایی در آنها توجه داشت.
«محمدمهدی فرقانی» رییس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌ طباطبایی نیز پیشتر در همین باره با اشاره به اینکه بسیاری از مجوزهای ارایه شده برای تاسیس رسانه به اشخاصی داده شده که به نحوی به یک نهاد قدرت وابسته اند و این موضوع به فضای رسانه ای کشور آسیب می رساند، تعدد و تکثر مراکز خبری و روزنامه ها در کشور را بی دلیل دانست.

** وقتی چالش های اقتصادی کمر روزنامه ها را خم می کند
در کنار گسترش رسانه های اینترنتی و شکل گیری فضای مجازی که کار را برای رسانه های سنتی از جمله روزنامه ها سخت تر و فضا را برای فعالیت و تاثیرگذاری آنها در افکار عمومی تنگ تر کرده است، برخی معضلات اقتصادی که گرانی کاغذ در صدر آنها قرار دارد، بر چالش های روزنامه ها در مسیر ادامه حیاتشان افزوده است؛ تا جایی که طی ماه های گذشته برخی روزنامه ها تعطیلی خود را اعلام کردند و دیگر چاپ نشدند.
روزنامه «همبستگی» یکی از مطبوعات بخش خصوصی بود که 27 تیرماه 97 تعطیل شد. در آن زمان «امیر عباس نخعی» سردبیر این روزنامه، با انتشار مطلبی با عنوان «برای یک خاموشی» در سایت روزنامه همبستگی از علت تعطیلی این روزنامه سخن گفت و نوشت: به دنبال ادامه‌ دار شدن مشکلات اقتصادی روزنامه‌ های بخش خصوصی، به ویژه بحران کاغذ که مدتی است گریبان ‌گیر مطبوعات شده است، روزنامه همبستگی نیز به جرگه روزنامه ‌هایی پیوست که به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شده ‌اند.
روزنامه «اعتدال» هم روزنامه دیگری بود که حجت‌الاسلام «رضا صابری» مدیر مسوول آن، هفتم بهمن ماه 97 از تعطیلی اش به دلیل مشکلات مالی خبر داد.
خبر تعطیلی و چاپ نشدن 2 هفته نامه «مثلث» و «صدا» در اواسط دی ماه سال گذشته نیز حاکی از عمق چالش های اقتصادی دامنگیر مطبوعات کاغذی بود. بسیاری تعطیلی این دو نشریه نسبتا قدیمی را که یکی به اردوگاه اصولگرایان تعلق داشت و یکی هم اصلاح طلب بود، زنگ خطری برای جامعه مطبوعاتی دانستند.
در همین زمینه چندی پیش در اواخر سال 97 سه تن از نمایندگان مجلس در نامه ای به رییس جمهوری، در خصوص احتمال تعطیلی مطبوعات کاغذی به دلیل رشد قیمت کاغذ و دیگر اقلام مورد نیاز سخن گفتند؛ سخنی که نشان از خم شدن کمر مطبوعات زیر بار گرانی و سایر مشکلات اقتصادی داشت.
نمایندگان تهران «الیاس حضرتی» مدیرمسوول روزنامه «اعتماد»، «مصطفی کواکبیان» مدیرمسوول روزنامه «مردم‌ سالاری» و «محمدعلی وکیلی» مدیرمسوول روزنامه «ابتکار»، بیست و دوم اسفندماه 97، در نامه ای سرگشاده خطاب به حجت الاسلام «حسن روحانی» احتمال تعطیلی مطبوعات را متذکر شدند و نوشتند: بار دیگر تاکید می ‌کنیم نفس‌ های به شماره افتاده نشریات مکتوب در سال 97 می‌ رود تا در تندباد کم توجهی‌ ها و سوء مدیریت بخش ‌های مسوول در دولت و سایر دستگاه‌ های تصمیم‌ گیر، قطع شود و بیمار در حال احتضار مطبوعات، برای همیشه رخت از کشور بربندد.
در این شرایط، ورود به عرصه روزنامه داری و تداوم آن دشوارتر از همیشه به نظر می رسد که برای آن به همت، تجربه و حرفه ای بودن بسیار نیاز است. در این مسیر اگر چه برخی حمایت های دولتی از جمله ارایه یارانه می تواند برای اهالی مطبوعات یاری رسان باشد و به ارتقای سطح کیفی آنها کمک کند اما اقداماتی از جمله ارایه بی حساب و کتاب مجوز تاسیس روزنامه، نمی تواند تضمین کننده تنوع و ارتقای سطح کیفی روزنامه ها باشد.
روزنامه ها هم به سمت و سوی حرفه ای بودن گام بردارند و اینگونه از اضمحلال خود پیشگیری کنند. در برهه ای که رسانه های دیجیتال و فضاهای مجازی برگ برنده را در حوزه اطلاع رسانی در دست گرفته اند، مطبوعات سنتی از جمله روزنامه ها و مجلات باید به فکر راه چاره ای باشند تا جذابیت بیشتری برای مخاطبان خود ایجاد کنند، با کسب درآمد بیشتر بیش از گذشته به سمت خصوصی بودن حرکت کنند و رفته رفته خود را از کمک های دولتی بی نیاز سازند. این گونه است که مطبوعات سنتی شاید بتوانند در بازار رسانه ای مدرن و در رقابت تنگاتنگ با رسانه ای جدید دوام بیاورند و مخاطبان خود را حفظ کنند.
تاسف آور است که بگوییم بر خلاف نکات اشاره شده، برخی روزنامه ها امروز با عملکرد غیرحرفه ای خود بر شکاف میان خود با مخاطبانشان دامن زده اند و ندانسته مخاطبانشان را به دامان منابع خبری رقیب چون شبکه های اجتماعی یا رسانه های بیگانه می رانند. برای بهبود این شرایط در کنار توجه ویژه متولیان به ارایه مجوزِ راه اندازی روزنامه ها، شماری از فعالان حوزه روزنامه نگاری نیز باید در رفتار حرفه ای خود بازنگری کنند و بازتعریفی از شیوه فعالیت خود داشته باشند.
پژوهش**9282**9279