به گفته آنها این تصمیم نه‌تنها کمکی به ایجاد نشاط و شادابی در مدارس نمی‌کند بلکه فضا را برای مدارس غیردولتی خاص فراهم می‌کند و موجب می‌شود در سال تحصیلی جدید بسیاری از دانش‌آموزان ممتازی که وضعیت مالی مناسبی دارند جذب این مدارس شوند و بدین‌ترتیب دانش‌آموزان نخبه‌ای که توانایی مالی ندارند، استعدادشان در مدارس دولتی عادی هدر برود. موافقان اما می‌خواهند استرس‌های این آزمون را از سر دانش‌آموزان بردارند، عدالت آموزشی را گسترش دهند و مدارس ابتدایی را شاداب‌تر کنند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، در این مدت، موافقان و مخالفان در صفوف کاملاً خط کشی‌شده در رسانه‌ها و فضای مجازی روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند و هیچ‌یک از موضع خود کوتاه نیامدند.با این حال این روزها مخالفان طرح شهاب (طرح جایگزین مدارس سمپاد متوسط اول) را هم مورد انتقاد قرار داده و بر این باورند که هنوز چارچوب‌های اجرای این طرح هم در آموزش و پرورش فراهم نشده است؛ طرحی که حتی خانواده‌ها هم هنوز نمی‌دانند چطور و چگونه قرار است در بین دانش‌آموزان ابتدایی اجرایی شود. به گفته منتقدان، طرح شهاب چند سالی است که اجرا می‌شود اما آیا آموزش و پرورش می‌تواند یک مدرسه نشان بدهد که صفر تا صد بچه‌ها را استعدادیابی کرده است؟
اما در این زمینه برخی از کارشناسان این پرسش را مطرح می‌کنند که با فرض اینکه ورودی سمپاد در حال حاضر ۱۵هزار نفر است، اگر تا به حال نتوانسته‌اند بر اساس این طرح این ۱۵هزار نفر را بدون آزمون شناسایی کنند، در آینده هم نمی‌توانند به جای 15هزار نفر، هزار و 500 نفر را بر اساس این طرح معرفی کنند؛ موضوعی که البته مورد بحث مشاور بنیاد ملی نخبگان هم است. دکتر سعید سهراب‌پور بر آماده نبودن معلمان مدرسه برای اجرای این طرح تأکید می‌کند و می‌گوید: «به نظر می‌رسد هنوز زیر ساخت‌های اجرای طرح شهاب در مدارس کشور آماده نشده است. زمانی که ما طرح شهاب را مطرح کردیم در نظر داشتیم تا همه دانش‌آموزان باهوش در یک مقطع از سوی معلمان مدرسه شناسایی شوند. برای اجرایی شدن طرح ابتدا چند استان را پایلوت قرار دادیم تا وزارت آموزش و پرورش، آموزش‌های ضمن خدمت را برای معلمانش داشته باشد اما خبرهای خوبی از وزارت آموزش و پرورش نمی‌شنوم ما هنوز نمی‌دانیم که آیا واقعاً معلم‌ها در این زمینه آموزش دیده‌اند تا دانش‌آموز با هوش و خلاق را استعدادیابی کنند؟ یا به جمع‌بندی لازم درباره نحوه حمایت و نوع حمایت از دانش‌آموزان مستعد رسیده اند؟
وی با اشاره به اینکه بنیاد ملی نخبگان با آموزش و پرورش درباره این طرح همکاری داشته است، اظهار می‌کند: طرح شهاب، طرحی بین بنیاد ملی نخبگان و وزارت آموزش و پرورش است که متولی آن مرکز استعدادهای درخشان است. هدف این است که این طرح را با کیفیت بهتری اجرا کنیم. این طرح از پایه چهارم شروع شده و در کل کشور یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و در پایه ششم و هفتم هم حدود ۳۵۰ هزار نفر از دانش‌آموزان را تحت پوشش قرار داده است.
مشاور بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر اینکه اگر طرح شهاب در مدارس بخوبی انجام شود می‌توانیم استعدادهای برتر واقعی را براحتی شناسایی کنیم، تصریح می‌کند: بشدت مخالف آزمون‌های این مدارس بودم به این علت که خانواده‌های دارای تمکن مالی دانش‌آموزانشان را به آموزشگاه های مختلف می‌فرستادند و می‌توانستند در آزمون موفق باشند و خیلی از دانش‌آموزان توان مالی برای رفتن به کلاس‌های مختلف را نداشتند. همچنین با توجه به گزارش‌هایی که به بنیاد رسیده بود بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌ها تحت فشار روحی و روانی این مدارس بودند برای همین چند سال پیش اعلام کردیم که به جای اینکه با یک آزمون دانش‌آموزان وارد مدارس سمپاد شوند بیایید بتدریج و در یک فرآیند چند ساله دانش‌آموزان نخبه را شناسایی کنیم.
چطور می‌خواهید بر شهریه مدارس نظارت کنید؟
با مطرح شدن طرح شهاب، برخی از خانواده‌ها به‌دنبال مدرسه‌ای غیرانتفاعی هستند تا دانش‌آموزان خود را در آنجا ثبت‌نام کنند.همین موضوع موجب شد تا منتقدان این بحث را مطرح کنند که مسئولان آموزش و پرورش چطور می‌خواهند جلوی سوءاستفاده مدارس غیردولتی بخصوص آنهایی را که در این سال‌ها اسم و رسمی پیدا کرده‌اند، بگیرند. آموزش‌وپرورشی که در طول این سال‌ها توانایی نظارت بر شهریه این مدارس را نداشته، چطور و با چه برنامه‌ای می‌خواهد جلوی آزمون‌های آنها را بگیرد؛ موضوعی که مهدی بهلولی هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: حذف مدرسه‌های سمپاد، گرچه با رویکردی درست در آموزش و پرورش ارزیابی می‌شود، در عمل می‌تواند همراه با پیامدهایی منفی هم باشد. مثلاً اینکه بخشی از دانش‌آموزان مدرسه‌های نمونه دولتی و سمپاد، به سمت مدرسه‌های غیردولتی کشیده شوند. این یک نگرانی واقعی است و مسئولان آموزش و پرورش باید آن را جدی بگیرند و فکر نکنند با انکار می‌توانند واقعیت را تغییر دهند. راه برخورد و جلوگیری از این اتفاق، در میان مدت و درازمدت، افزایش کیفیت مدرسه‌های دولتی عادی است و در کوتاه‌مدت، آگاهی‌رسانی بیشتر به خانواده‌ها و دفاع معقول و مستدل از آموزش عمومی و حذف سمپادها و نمونه دولتی‌ها، می تواند مؤثر باشد.
وی می‌گوید: اما من شخصاً بیشتر تمایل به سیستم آموزشی فنلاند دارم و از یک سیستم آموزشی دفاع می‌کنم که آموزشی عمومی و کیفی و رایگان را در اختیار همه بچه‌ها می‌گذارد. بنابراین از برچیده شدن مدرسه‌های سمپاد هم استقبال می‌کنم و معتقدم که این کار را می‌توان با رویکرد عدالت آموزشی بیشتر فهمید. در سال‌های گذشته، متأسفانه شاهد رشد بی‌رویه مدرسه‌های نمونه دولتی و سمپاد و تیزهوشان بودیم و به نوعی به یک توهم پراستعدادبودگی بچه هایمان دامن زدیم. بچه‌ها را مجبور می‌کنیم با خواندن کتاب‌های کمک‌درسی و حل نمونه سؤالات المپیادی، خود را برای آزمون‌های مدرسه‌های خاص آماده کنند و وقتی هم قبول شدند با ارائه یکسری درس‌های فراتر از معمول و وارد کردن فشار زیاد، آنها را مجبور به یادگیری بیشتر می‌کنیم. آنچه در این میان از دست می‌رود یک آموزش عمومی است که با هدف پرورش انسانی سنجش گر و اخلاقی و آشنا به حقوق و وظایف شهروندی انجام می‌گیرد. بگذریم از اینکه در این جریان به چندگانگی هوش‌ها (نظریه گاردنر) توجهی نمی‌شود و بیشتر به کسانی بها داده می‌شود که در درس‌هایی همچون ریاضی تواناتر هستند و البته نقدهای فراوان دیگری هم در این زمینه هست.
طرح شهاب را ابهام زدایی کنیم
با این همه برخی از فعالان آموزشی از حذف مدارس سمپاد در دوره اول ابتدایی حمایت کردند و معتقدند که بی‌گمان می‌توان این کار را یکی از گام‌های بنیادین در رفتن به سوی آموزشی نوین، کارآمد و همخوان با رویکردهای پیشرو آموزش دانست، اما نگرانی‌هایی هم درباره طرح شهاب دارند. محمد نیک نژاد؛ فعال صنفی معلمان درباره سروصداهای حذف مدارس سمپاد می‌گوید: در هفته‌های گذشته گستره آموزشی درگیر طرح تازه کنار گذاشتن آزمون‌های تستی و استاندارد شده از دوره دبستان و پیامد این کار یعنی برچیده شدن مدرسه‌های سمپاد از دوره نخست متوسطه بود. بنابراین ریشه حذف مدرسه‌های سمپاد، تست زدایی از دوره دبستان بود. بی‌گمان می‌توان این کار را یکی از گام‌های بنیادین در رفتن به سوی آموزشی نوین، کارآمد و همخوان با رویکردهای پیشرو آموزش دانست. دستاوردهای پیشرو و نوین در گستره آموزش 9 سال نخست آموزش‌های رسمی را دوره‌ای مهم و حساس برای رشد فردی و اجتماعی نوآموز می‌دانند. چنین فرآیندی بیش از آنکه نیازمند ارزیابی‌های کمی مانند تست و آزمون‌های معدل محور باشد نیازمند محیطی پویا، برانگیزاننده و شاد است؛ محیطی که با قرار دادن نوآموز در جمع همسالان و نوآموزان دیگر زمینه زندگی در جامعه‌ای کوچک شده به نام مدرسه را فراهم کرده و با پدیدآوری چالش‌های هدایت شده فردی و گروهی در پی پرورش شخصیت فردی و اجتماعی اوست. چنین هدف‌هایی با برگزاری آزمون‌های پیاپی، دشوار و تستی در دوره دبستان نه تنها جور در نمی‌آید بلکه با متمرکز کردن خانواده، بچه‌ها و مدرسه بر این آزمون‌ها زمینه بی‌توجهی آنها بر گام‌های رشد بچه‌ها را فراهم می‌کند.
وی می‌گوید: گمانی نیست که بخشی از گرفتاری های امروز جامعه ما- با وجود سطح بالای دانش آموختگان دانشگاهی- پرورش نیافتگی شهروندان در هر دو جنبه فردی و اجتماعی است؛ دکترها و مهندسانی که دارای مدارک رنگارنگ دانشگاهی‌اند اما در پیش پا افتاده‌ترین چالش‌های فردی و اجتماعی ناتوان‌تر از کودکان دبستانی هستند. از این‌رو کنار گذاشتن آزمون‌های آسیب زای تستی و فشار برآمده از آنها را می‌توان یکی از دستاوردهای مهم تیم وزارتی کنونی دانست.
نیک‌نژاد به دلنگرانی بخشی از مخالفان حذف مدرسه‌های سمپاد، به هرز رفتن پتانسیل ارزشمند و مهم دانش‌آموزان تیزهوش اشاره می‌کند و می‌گوید: «گرچه در تعریف هوش و باهوش اختلاف دیدگاه فراوان است اما بی‌گمان بخشی از گلایه‌ها در این زمینه وارد است. برای پاسخ به این نقد، آموزش و پرورش از همان روزهای نخست رسانه‌ای شدن خبر حذف آزمون‌های تستی، طرح «شهاب» را به‌عنوان جایگزین این آزمون‌ها معرفی کرد؛ گرچه این طرح دست کم در سطح نام برای خیلی از آموزگاران آشنا بود. طرح شهاب فرآیندی است کیفی که طی آن قرار است در یک دوره چندساله - نه مهارت تست‌زنی و توانایی ازبرکردن درونمایه‌های آموزشی بلکه- هوش‌های چندگانه نوآموزان را ارزیابی کرده و با شناخت توانایی‌ها و استعدادها و هوش‌های برتر، زمینه بالندگی تحصیلی‌شان را فراهم کند. بی‌گمان طرحی با این هدف‌ها می‌تواند جایگزین خوبی برای آزمون‌های تستی باشد اما شهاب همچنان از ابهام‌های جدی رنج می‌برد که کمترین آن فراهم نبودن زمینه‌های سخت افزاری و نرم افزاری ساختار آموزشی برای چنین ارزیابی‌های اثرگذاری است. به هر رو امید است که آموزش و پرورش در راستای ابهام زدایی از طرح شهاب بکوشد و در گام‌های آینده به سوی فراهم کردن زمینه‌های ضروری برای اجرای آن حرکت کند.»
مدارس دولتی را توانمند می‌کنیم
در سوی دیگر رضوان حکیم زاده؛ معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش پاسخ رئیس بنیاد ملی نخبگان را می‌دهد. او بر این باور است که معلم‌های سختکوش آموزش و پرورش می‌توانند براحتی دانش‌آموز خلاق را تشخیص دهند: هر گونه قضاوت در این رابطه نیاز به اطلاعات بیشتری دارد، شواهد لازم برای خوب عمل نکردن این طرح باید ارائه و به متولیان اجرای طرح شهاب فرصت بیشتری داده شود تا بتوانیم قضاوت درستی داشته باشیم. مسئولیت این طرح برعهده سازمان استعدادهای درخشان است و ما نمی‌توانیم حرفی در این زمینه بزنیم.
حکیم‌زاده معتقد است: شکی نداریم که برنامه‌های متنوعی برای دانش‌آموزان در این طرح در نظر گرفته شده است. نباید سرنوشت ۷.۵ میلیون دانش‌آموز دوره ابتدایی تحت‌الشعاع قرار بگیرد. ما نباید به سمت مباحث انحرافی برویم. در آزمون ورودی مدارس تیزهوشان از هر ۱۷، ۱۶ نفر یک نفر پذیرفته می‌شود، نباید انسان‌ها را این گونه ارزش‌گذاری کرد. این نکته اهمیت دارد که فعالیت معلمان و دانش‌آموزان در مناطق دوردست که از امکانات محدودی برخوردار هستند با برگزاری آزمون و ورود عده‌ای از دانش‌آموزان به مدارس خاص، همواره نادیده گرفته می‌شد. استعداد صرفاً در حل تست‌های ریاضی و علوم نیست بلکه استعدادهای هنری، کلامی و منطقی نیز وجود دارد که بنا داریم به همه این استعدادها در قالب طرح شهاب توجه ویژه داشته باشیم. این وزارتخانه در نظر دارد مدارس سمپاد در دوره دوم متوسطه را با کیفیت بالاتری اداره کند و اکنون نیز با حذف آزمون ورودی این مدارس در دوره اول متوسطه، تلاش می‌کند تا نتایج و دستاوردهای ارزشیابی کیفی توصیفی در دوره ابتدایی بیشتر نمایان شود.
وی با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی‌هایی را انجام داده‌ایم تا مدارس دولتی توانمند‌تر شوند اعلام می‌کند: چند وقت پیش مسئولان بخش غیردولتی آموزش و پرورش درباره شهریه مدارس غیر انتفاعی جزئیاتی را اعلام کردند و در آنجا قرار شد زیر نظر این سازمان؛ شهریه مدارس افزایش پیدا کند. سامانه‌ای در سازمان مدارس غیردولتی ایجاد شده که بر شهریه‌ها نظارت دارد؛ هرگونه افزایش شهریه در مدارس غیردولتی ممنوع است و بشدت با آن برخورد خواهد شد. همچنین مدارس دولتی بشدت نظارت می‌شوند تا ارتقا پیدا کنند.
