سیاست‌های جمعیتی در سال‌های ابتدایی انقلاب و دوران جنگ تحمیلی باعث شتابگیری نرخ زاد و ولد در دهه شصت شد. اما عدم تناسب برنامه‌های جمعیتی این دوره با واقعیت‌های اقتصاد ایران باعث شد تا «متولدان دهه ۶۰» به جای سوخت انسانی توسعه اقتصادی، به یک چالش اجتماعی اقتصادی تبدیل شود. در همین راستا مرکز آمار وزارت‌کار به تازگی در گزارشی به بررسی نقش دهه‌شصتی‌ها در بازار کار پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد که با وجود نرخ مشارکت بالا در جمعیت دهه شصت در حال حاضر بیش از نیمی از متولدان دهه ۶۰ به هیچ کاری اشتغال ندارند. همچنین آمارها نشان‌دهنده عدم توازن جنسیتی آشکار در بازار کار متولدان دهه شصت است به نحوی که نرخ مشارکت اقتصادی در مردان ۸۷ درصد و در زنان ۳/ ۲۱ درصد گزارش شده‌است.

دهه پرتراکم جمعیتی

«دهه شصتی‎‌ها» را شاید بتوان اولین نسل پرورش یافته در جمهوری اسلامی ایران دانست. به واسطه سیاست‌های جمعیتی متناسب با شرایط جنگی در دهه آغازین انقلاب اسلامی، نرخ زاد و ولد در دهه شصت افزایش یافت به نحوی که متولدان دهه ۶۰ بیشترین فراوانی جمعیتی را بین نسل‌های مختلف به خود اختصاص داده‌‌اند. دهه شصتی‌ها علاوه بر این بیش از نسل‌های پیشین تحت تاثیر تحولات فرهنگی و ارزشی بوده‌اند. با گذشت زمان و ورود جمعیت دهه شصتی‌ها به بازار کار، این نسل که در ابتدا قرار بود به‌عنوان سرمایه اجتماعی از رشد اقتصادی کشور پشتیبانی کند، دولت را با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی جدیدی روبه‌رو کرد تا جایی که برخی از کارشناسان جمعیت عظیم دهه شصتی‌ها را یکی از چالش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور معرفی کرده‌اند. آن هم در شرایطی که چرخه کند گردش نسل‌ها در نظام اقتصادی و سیاسی ایران در عمل جمعیت دهه شصتی‌ها را به یک صف انتظار طولانی برای ورود و اثرگذاری در عرصه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل کرده‌است.

مرکز آمار وزارت‌کار در یکی از گزارش‌های اخیر خود به بررسی «نقش جمعیت دهه شصت در بازار کار ایران» پرداخته‌است. بر مبنای آمارهای به ثبت رسیده از سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت دهه شصتی‌ها در کشور چیزی حدود ۱۷ میلیون نفر و معادل ۲۱ درصد از جمعیت کشور است. جمعیتی که با نرخ سواد ۹۷ درصدی و حضور حداقل یک نفر دارای تحصیلات دانشگاهی در بین هر سه نفر، تصویر‌کننده یک نیروی اجتماعی با پتانسیل برای در دست گرفتن امور در کشور است، اما بررسی آمارهای به ثبت رسیده از هارمونی جمعیتی کشور نشان می‌دهد که بیش از نیمی از بیکاران کشور به متولدان دهه ۶۰ اختصاص یافته است. این در حالی است که جمعیت متولدان دهه ۶۰ که در حال حاضر در محدوده سنی ۲۷ تا ۳۷ سال قرار دارند ۳۵ درصد از جمعیت در سن اشتغال کشور و ۳۳ درصد از جمعیت شاغلان کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

عدم اشتغال ۵۶ درصدی

یکی از نکات جالب توجه در گزارش مرکز آمار وزارت کار عدم تعادل جنسیتی آشکار در بازار کار متولدان دهه ۶۰ است. بر مبنای آمارهای ارائه شده در حال حاضر نرخ مشارکت اقتصادی حدود ۵۵ درصد است. این در حالی است که نرخ مشارکت اقتصادی برای کل جمعیت ایران در آخرین گزارش مرکز آمار چیزی در حدود ۵/ ۳۹ درصد بوده‌است. این به این معناست که جمعیت جوان کشور بیش از سایر نسل‌ها در جست‌وجوی کار است، اما به واسطه بسترسازی نامناسب و عدم تناسب بین واقعیت‌های اقتصادی و سیاست‌های جمعیتی، در حال حاضر تنها ۴۴ درصد از متولدان دهه ۶۰ مشغول به کار هستند و ۵۶ درصد از جمعیت جوان متولد شده در این دهه یا بیکار هستند یا به دنبال شغل مناسب. بر مبنای آمارهای این مرکز حدود ۱۹ درصد از جمعیت دهه ۶۰ را کسانی تشکیل می‌دهند که با وجود تمایل به کارکردن، نتوانسته‌اند شغل مناسبی پیدا کنند. یکی از نکات جالب توجه در آمار منعکس‌داده‌شده در گزارش مرکز آمار، شکاف جنسیتی قابل توجه در بازار کار متولدان دهه ۶۰ است. در حالی که نرخ مشارکت در بین مردان چیزی در حدود ۸۸ درصد گزارش شده است نرخ مشارکت اقتصادی در زنان تنها ۲۱ درصد است. اختلافی که به روشنی نشان‌دهنده مطلوبیت کمتر اشتغال برای زنان و وجود برخی موانع اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر سر راه اشتغال زنان است. بر مبنای آینه اطلاعاتی مرکز آمار این وزارتخانه در حال حاضر نرخ بیکاری در بین مردان متولد دهه ۶۰ رقمی معادل ۷/ ۱۵ درصد است. این در حالی است که نرخ بیکاری در زنان متولد دهه ۶۰ بیش از دو برابر و معادل ۷/ ۳۲ درصد گزارش شده‌ است.