پیش از پاسخ به این پرسش، ابتدا باید نگاهی بیندازیم به جزئیات سند ۲۰۳۰ خودروسازی جهان؛ سندی که اتفاقا بخشی از آن شامل «آینده کسب‌و‌کار»، در نشست تخصصی هفته گذشته برنامه ملی آینده‌نگاری علم و فناوری صنعت خودرو، مورد بررسی قرار گرفته است.در این نشست که به میزبانی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، کارشناسان با ارائه مقاله‌های خود، به بررسی جزئیات مدل‌های جدید کسب‌و‌کار دنیا و اثر آنها بر خودروسازی جهان در افق ۲۰۳۰ پرداختند.کارشناسان در جلسه موردنظر با اشاره به آینده مدل‌های کسب‌و‌کار و اثرات آن بر صنعت خودرو، تاکید کردند که در حالت کلی شاهد تغییر نگرش جامعه در مورد مسائل مختلف هستیم؛ به‌نحوی‌که در حال حاضر حساسیت‌ها روی امنیت سرنشینان خودرو و محیط زیست و مواردی از این دست بالا گرفته و همچنین بحث قوانین مالکیت فکری نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است.

همچنین مسائلی مانند توسعه بازارهای نوظهور و همچنین هوش مصنوعی نیز از دیگر مسائلی هستند که خودروسازی جهان طی بیش از یک دهه آینده به شدت متاثر از آنها خواهد شد. به گزارش دنیای اقتصاد، به گفته آنها همچنین تا سال 2030، از هر 3 خودروی تولیدی در دنیا، یک خودرو به‌صورت اشتراکی عرضه خواهد شد و این یعنی «مالکیت شخصی» به‌تدریج کمرنگ و جای خود را به استفاده اشتراکی از خودروها خواهد داد.در این میان اما رفتار مصرف‌کننده‌ها نیز دچار تغییر شده و سیاست‌های حمل‌و‌نقل ملی کمرنگ و سیاست‌های حمل‌و‌نقل منطقه‌ای جایگزین آنها خواهند شد. همچنین خودروهای خودران نیز یکی از اتفاقات ویژه در آینده صنعت خودرو به‌شمار می‌روند؛ به‌نحوی‌که قرار است در چهار سطح روانه بازار شوند. طبق پیش‌بینی‌ها، تا سال 2030، حدود 15 درصد از خودروهای موردنظر، به‌صورت کاملا خودران و 50 درصد نیز در سطح سه (نیمه خودران) خودران عرضه خواهند شد. 35 درصد باقی‌مانده نیز در دو سطح مختلف دیگر عرضه می‌شوند.

اما مساله دیگری که کارشناسان در نشست موردنظر به آن اشاره کردند، الکتریکی و هیبریدی شدن خودروها در آینده بود؛ مساله‌ای که پایه آن روز به روز در حال قوی شدن است. به گفته آنها، تا سال ۲۰۳۰ سهم خودروهای تمام الکتریکی، هیبریدی و دیزلی- الکتریکی بسیار بالا خواهد رفت و این اتفاق می‌تواند حدود ۱۵ درصد از کل آلودگی حاصل از وسایل نقلیه را کاهش دهد. از سوی دیگر اما «اتصال‌پذیری» نیز نقش مهمی در آینده خودروسازی ایفا خواهد کرد؛ به‌نحوی‌که مثلا اگر یک راننده در خودرو دچار خواب آلودگی شود، به اولین پارکینگ هدایت خواهد شد و این تبادل دیتا تا ۵ سال آینده کاملا اجرایی می‌شود.

نکته دیگری که کارشناسان در نشست تخصصی برنامه ملی آینده‌نگاری علم و فناوری صنعت خودرو به آن پرداختند، تاثیر تکنولوژی بر نمایندگی‌های فروش خودروسازان و تغییر فرهنگ خرده‌فروش‌ها و دیجیتالی شدن آنها بود. به گفته آنها، صنعت خودرو جهان با درآمدی بالغ بر ۸۰ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۶، نسبت به سال ۲۰۰۸، حدود ۱۵ درصد از نمایندگی‌های خود را حذف کرده است. در این میان اکثر شرکت‌های خودروسازی به‌دنبال تجارت الکترونیک برای فروش بالاتر و ارتباط بهتر با مشتریان هستند.

بنابراین با چند رویداد تازه مواجه هستیم؛ به‌طوری‌که تحت عنوان خرید و فروش خودروهای نو و دست دوم، افراد جدیدی وارد کسب‌و‌کار خودرو می‌شوند و به‌دلیل نداشتن هزینه‌های مربوط به خرید و اجاره مکان، خودروهای دست دوم را با قیمت پایین‌تری عرضه خواهند کرد. کارشناسان بر این نکته مهم نیز تاکید کردند که طبق بررسی‌ها، تقریبا هر مشتری ۱/ ۲ بار به سراغ نمایندگی می‌رود؛ اما به‌صورت آنلاین ۲/ ۲ بار و به شکل آفلاین و پرس و جو از سایر مشتریان، ۶/ ۱ مرتبه در مدت مشابه اطلاعات کسب می‌کند؛ با این حساب مشخص می‌شود که که استفاده آنلاین طرفدار بیشتری دارد.

از همین رو خودروسازان جهانی نیز برای جذب مشتریان، خدمات متفاوتی را در حوزه دیجیتالی ارائه کرده‌اند. به‌عنوان مثال، تویوتا از مدیریت هزینه انرژی برای خودروهایش خبر می‌دهد وBMW نیز سیستم عیب یاب خودکار روی محصولات خود نصب کرده است که در صورت بروز مشکل، نمایندگی‌های این شرکت را در جریان می‌گذارد. همچنین فولکس واگن نیز اطلاعات ترافیکی و نزدیک‌ترین رستوران را به مشتریان خود معرفی می‌کند.

اما مساله بسیار مهم دیگری که در نشست هفته گذشته به آن اشاره شد، تلاش بر فروش مستقیم و بی‌واسطه بود. به اذعان کارشناسان حاضر در جلسه، در حال حاضر خودروهای اشتراکی بیش از پیش مورد توجه مشتریان قرار گرفته و پیش‌بینی می‌شود با ورود بازیگران جدیدی مانند بیمه و لیزینگ، پدیده خودروهای اشتراکی تا سال 2030 بسیار تقویت شود. معنای ساده خودروهای اشتراکی این است که مشتریان عملا با چیزی به اسم مالکیت فردی خودرو مواجه نبوده و خودروها به نوعی در مقاطع زمانی مختلف بین آنها دست به دست می‌شود. به‌عبارت بهتر، یک مشتری به جای اینکه خودرویی را خریداری و سال‌ها از آن استفاده کند، طعم رانندگی با انواع خودروها را خواهد چشید، بی‌آنکه مالک آنها باشد.

اما سرویس‌های مکان محور به‌عنوان یکی از اجزای اصلی شهر هوشمند نیز از دیگر مواردی بود که کارشناسان از آن به‌عنوان مولفه‌ای اثرگذار بر صنعت خودرو جهان طی سال‌های پیش رو یاد کردند.

به گفته آنها، شرایط به شکلی است که پیش‌بینی می‌شود طی سال 2022 بالغ بر 80 میلیون دلار درآمد از ناحیه سیستم‌های موردنظر، کسب شود. این سیستم‌ها که در واقع نوعی شبکه درهم تنیده شامل امداد، اورژانس، ناوبری، گردشگری، تاکسی، لجستیک و... را دربرمی‌گیرند، نقش بسیار مهمی در تشکیل شهرهای هوشمند آینده و خدمت‌رسانی به خودروها و سرنشینان شان خواهند داشت. در حال حاضر به‌ازای هر نفر در کشورهای در حال توسعه، یک دستگاه و در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا نیز به ازای هر نفر ۵/ ۲ دستگاه ارتباطی تعبیه شده است. این در شرایطی است که در ایران، نقشه‌های ارائه شده از شرکت‌های خارجی مانند google به نوعی ناکارآمد از آب در می‌آید؛ زیرا در کشور ما ساختار آدرس‌دهی متفاوت است. همچنین دسترسی به اطلاعات محلی نیز برای شرکت‌های موردنظر چندان امکان‌پذیر نیست.

سهم ایران از سند ۲۰۳۰ خودرو

اما سند ۲۰۳۰ در حالی تحولاتی عظیم را برای صنعت خودرو جهان پیش‌بینی می‌کند که به اعتقاد کارشناسان داخلی، خودروسازی ایران نیز می‌تواند با عبور از مسیری میانبر، خود را به اهداف این سند نزدیک کند. نکته مهمی که کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند این است که صنعت خودرو کشور می‌تواند به‌واسطه همکاری با شرکت‌های معتبر دنیا، آینده خود را در ۱۲‌سال آینده رقم بزند.

آن طور که حسن کریمی‌سنجری، کارشناس خودرو کشور  عنوان می‌کند: در سند 2030 خودرو بر تغییر کسب‌و‌کارها به‌واسطه چهار محور «خودروهای برقی و هیبریدی»، «خودروهای خودران»، «نفوذ دیجیتال» و «روش‌های متنوع در سفرهای شهری و بین شهری» تاکید شده است و خودروسازی ایران نیز برای داشتن سهمی از بازارهای آتی، باید خود را با این تغییرات هماهنگ کند. وی با تاکید بر لزوم همکاری مشترک با خودروسازان صاحب فناوری‌های جدید از جمله خودروهای برقی می‌افزاید: هرچند در حال حاضر اقداماتی برای ساخت پلت‌فرم‌های اختصاصی در حال انجام است، با این حال اگر خودروسازان داخلی مستقیم وارد ماجرا شوند و از همان ابتدا به سراغ پلت‌فرم‌های جدید (غیرفسیلی‌ها) بروند، می‌توانند جزو پیشروها در این حوزه باشند. این کارشناس ادامه می‌دهد: در دنیای آینده خودروسازی مشخص شده که چیزی به اسم سوخت فسیلی دیگر معنا ندارد و از همین رو شرکت‌ها به سمت ساخت و توسعه پلت‌فرم‌های برقی و هیبریدی رفته‌اند و ما نیز می‌توانیم از مسیری میانبر به آنها نزدیک شویم.

کریمی می‌گوید: اگر بتوانیم از همین حالا دانش فنی پلت‌فرم‌های هیبریدی و برقی را کسب کنیم، خیلی بهتر از این است که به سراغ پلت‌فرم‌های فسیلی برویم؛ زیرا شاید نتوان از این مدل پلت‌فرم‌ها (پایه فسیلی‌ها) برای تولید محصولات برقی و هیبریدی استفاده کرد. وی اما در مورد جایگاه ایران در دیگر بخش‌های سند ۲۰۳۰، به پدیده خودروهای اشتراکی اشاره و تاکید می‌کند: این موضوع زمانی در ایران ارزش پیدا خواهد کرد که خودرو با قیمتی پایین عرضه شود و در عوض، هزینه‌های نگهداری مانند پارکینگ و همچنین مالیات‌های دریافتی افزایش یابد. به گفته کریمی، اگر چنین شرایطی پیش بیاید، آن گاه خودروسازان داخلی می‌توانند محصولاتی خاص را به‌عنوان «خودروهای اشتراکی» تولید و بی‌آنکه آنها را بفروشند، در اختیار مشتریان قرار دهند تا به‌صورت «اشتراکی» مورد استفاده قرار گیرد.