اقتصاد آنلاین- مروارید اسلامی؛ طبق اعلام شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه٬ ثبت نام در این سامانه جایگزین ارائه مدارک و اطلاعات ضروری خواهد بود که اشخاص موظفند هنگام دریافت خدمات آنها را ارائه دهند. این سامانه اطلاعات هویتی، بورسی و ارتباطی مشتریان را به صورت الکترونیکی جمع آوری و با اتصال به پایگاه های اطلاعاتی کشور راستی آزمایی می کند. ثبت نام در «سـجـام» الزامی و یک بار برای همیشه و یک بار برای همه ارکان بازار از جمله تشکل های خودانتظام، نهادهای مالی، خریداران واحدهای صندوق های سرمایه گذاری و ناشرانی خواهد بود که در بازار سرمایه اقدام به ارائه خدمات می کنند. سمات «سجام» را درگاه واحد خدمات‌دهی به تمامی ارکان بازار، نهادهای مالی، ناشران و به خصوص سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی معرفی کرده که در اجرای قانون مبارزه با پولشویی (مصوب1386) و قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (مصوب1394) راه اندازی شده است.

طبق اطلاع رسانی های انجام شده٬ پس از ثبت نام در سجام٬ فعالان می توانند به همه سرویس های بازار سرمایه دسترسی داشته باشند و در مراجعات خود به نهادهای مالی (کارگزاری، صندوق های سرمایه گذاری، شرکت های تامین سرمایه و...) نیاز به احراز هویت مجدد ندارند. باید توجه داشت که با ثبت نام در سامانه سجام٬ پرداخت کلیه مطالبات و عایدی نقدی فعالان در بازار سرمایه به شماره حساب اعلامی متعلق به آنها در سامانه واریز خواهد شد.

تجمیع اطلاعات فعالان بازار سرمایه در یک سامانه و نظم بخشیدن به آن اتفاق مثبتی است که با سامانه سجام در حال تحقق است اما برخی فعالان بازار سرمایه ازجمله کارگزاران انتقاداتی به این سامانه دارند؛ ازجمله آنکه عده ای از آنها معتقدند انجام امور احراز هویت در دفاتر پیشخوان موجب کاهش اعتماد فعالان بازار سرمایه به شرکت های کارگزاری می شود که تا پیش از این عهده دار این مسئولیت بودند. در جلسه ای که به منظور هم اندیشی با کارگزاران درخصوص سامانه سجام در کانون کارگزاران برگزار شد، کارگزاران خواستار احراز هویت سهامداران از طریق دفاتر و شعب خود درسراسر کشور شدند؛ دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادر نیز در این باره گفت: در ابتدا قرار بود احراز هویت از طریق کارگزاران انجام شود اما برخی محدودیت ها باعث شد تا این کار به دفاتر پیشخوان دولت محول شود و در صورتی که کارگزاران تمایل به احراز هویت سهامداران داشته باشند، باید مسئولیت سنگین این امر را برعهده گیرند ضمن اینکه باید یکسری تجهیزات را برای دفاتر و شعب خود خریداری کنند. به دنبال موارد مطرح شده در این جلسه٬ مقرر شد که کمیته تخصصی بررسی ابعاد مختلف حقوقی، فنی و اجرایی احراز هویت سهامداران در سامانه سجام در کانون کارگزاران تشکیل و بررسی های لازم برای مشارکت کارگزاران در این پروژه انجام شود.

هنگام ثبت نام اولیه در سامانه سجام بخش های اطلاعات شخصی٬ اطلاعات ارتباطی٬ کدهای سهامداری٬ اطلاعات شغلی٬ اطلاعات مالی و حساب بانکی باید از سوی کاربر تکمیل شود. در بخش اطلاعات مالی پرسش هایی چون «ارزش روز دارایی های تحت مالکیت شما تقریبا چقدر است؟ (ریال)»٬ «متوسط درآمد ماهیانه شما از مشاغل و منابع مختلف در حال حاضر چقدر است؟ (ریال)»٬ «پیش بینی می کنید سطح ارزش ریالی معاملات شما در بازار سرمایه طی یک سال آینده چه مبلغی باشد؟» و میزان دارایی در بورس های مختلف٬ خودنمایی می کند که هرچند وارد کردن این بخش از اطلاعات الزامی نیست اما در ذهن کاربر این پرسش را ایجاد می کند که دلیل اینچنین پرسش هایی چه می تواند باشد و دلیلی ندارد که اینگونه اطلاعات خصوصی در سامانه وارد شود. هرچند حتما دلایلی از سوی طراح این بخش برای این پرسش ها وجود دارد ازجمله کنترل اطلاعات مربوط به دارایی فعالان بازار برای جلوگیری از اتفاقاتی چون ناتوانی در بازپرداخت اعتبارات دریافتی از شرکت های کارگزاری.

به علاوه٬ برخی معتقدند که روند انجام امور برای ثبت نام نهایی در سامانه سجام٬ حضور در بورس را بیش از پیش سخت کرده و ممکن است از تمایل افراد جدید برای حضور در بورس بکاهد٬ ضمن آنکه تبلیغات گسترده و کافی هم درخصوص سامانه سجام و الزام عضویت در آن صورت نگرفته است. انتظار می رود مهلت شش ماهه برای عضویت در سامانه سجام تمدید شود تا زمانی که همه فعالان بازار به انجام این فرآیند الزامی مبادرت کنند. موارد دیگری نیز به عنوان انتقاد و اصلاحات مورد نیاز در نظرسنجی اقتصاد آنلاین از فعالان بازار سرمایه درخصوص سامانه سجام مطرح شده است که در ادامه می خوانید.

لزوم انجام اصلاحات در سامانه سجام

علیرضا توکلی کاشی٬ کارشناس بازار سرمایه٬ معتقد است که ممکن است بسیاری از فعالان بازار تمایلی به عضویت در این سامانه نداشته باشند٬ به خصوص وقتی با صفحه پرداخت وجه رو به رو شوند؛ به گفته او کسی که کد بورسی دارد را نمی توان مجبور به پرداخت پول برای ثبت اطلاعات کرد٬ اما شاید برای صدور کد بورسی جدید بتوان پول دریافت کرد، آن هم به خاطر سرویس غیر حضوری.

او درخصوص لزوم مراجعه به دفاتر پیشخوان برای احراز هویت نیز گفت: اگر قرار باشد یک بار هم حضوری به دفاتر پیشخوان مراجعه شود، قطعا از این طرح استقبال نمی شود و همه به کارگزاران مراجعه می کنند٬ چرا که با این روند به جای آنکه کار آسون تر شود، مشکل تر شده است. به نظر او امکان اجباری کردن استفاده از این سامانه وجود ندارد و طرح موفق نمی شود.

نظر شهریار شهمیری٬ مدیرعامل کارگزاری سهم آشنا این است که برخی از منتقدان سجام موضوع را اشتباه متوجه شده اند. او در این خصوص توضیح داد: این یک طرح نیست، این یک الزام است و من به عنوان یک کارگزار که قصد توسعه و سرمایه گذاری در حوزه IT را دارم٬ به شدت از این آرزوی دیرین خود در بازار سرمایه  درمورد احراز هویت و kyc افراد استقبال می کنم.

او تاکید کرد: درست است که این موضوع باید پخته تر شود و حتما هم خواهد شد، اما اصل داستان موضوع دیگری است.

توکلی در پاسخ به موارد مطرح شده از سوی مدیرعامل کارگزاری سهم آشنا گفت: من هم از kyc  مستقل استقبال می کنم، اما اگر کار را برای مردم سخت کنیم، طرح با شکست مواجه می شود. همین حالا هم مردم از خدمات دفاتر پیشخوان دولت به شدت ناراضی هستند؛ برخلاف دفاتر پلیس+۱۰ که خاطره خوبی در اذهان مردم ایجاد کرده بودند و هنوز هم کماکان سرویس نسبتا خوبی به مردم ارائه می دهند، متاسفانه دفاتر پیشخوان دولت در زمینه ارائه خدمات موفق نیستند.

وحید حسن پور٬ مدیرعامل کارگزاری صباجهاد با استقبال از سامانه سجام گفت: به عنوان کسی که در شرکت تحت مدیریت خود بیشترین آسیب را از احراز هویت دیده است٬ به شدت از اجرای سجام استقبال می کنم. موارد زیادی در هیات داوری داشتیم که خوانده به عنوان مشتری بدهکار به راحتی ادعای جعلی بودن فرم احراز هویت می کرد و پرونده با پیچیدگی های زیادی مواجه می شد.

او ادامه داد: نکته دوم اینکه شرکت های کارگزاری با فعالیت سامانه سجام می توانند مانند سایر کشورها تمرکز خود را بر توسعه سرویس های مبتنی بر IT بگذارند و به جای توسعه فیزیکی٬ به توسعه مجازی خود بپردازند.

فیروزه سالارالدینی٬ کارشناس بازار سرمایه٬ انتقاد خود را در رابطه با دارندگان واحدهای صندوق های سرمایه گذاری مطرح کرد: الزام ثبت نام در سجام برای دارندگان واحدهای سرمایه گذاری صندوق های صدور و ابطالی هم که نیازی به کد بورسی ندارند٬ وجود دارد. با توجه به تعداد بسیار بالای واحدداران و عدم شروع اطلاع رسانی به عامه مردم تا امروز٬ مهلت شش ماهه کم است و شیوه اطلاع رسانی و تبلیغات به عامه مردم بسیار مهم خواهد بود. تبلیغات برای الزام این کار باید به گونه ای باشد که مردم متوجه شوند که این الزام برای واحدهای سرمایه گذاری آنها است. بسیاری از مردم به دلیل اینکه واحدهای صندوق مورد سرمایه گذاری خود را قبلا نزد بانک صدور زده اند٬ آن را یک نوع سپرده می دانند و اصلا نمی دانند چه تفاوتی بین سپرده و واحد صندوق وجود دارد. یک دلیل دیگر برای کم بودن زمان شش ماه این است که به رغم اینکه حدود ٢٠ روز از شش ماه گذشته است اما هنوز به دفاتر پیشخوان اطلاع رسانی نشده است.

توکلی نیز با بیان اینکه دفاتر پیشخوان دولت برای سایر کارهای قبلی هم دارای مشکلاتی هستند٬ گفت: مشکلی که وجود دارد و من قبلا هم عرض کردم این است که برخی از مسئولان و دوستان این دفاتر را با دفاتر پلیس+۱۰ اشتباه می گیرند. دفاتر پلیس +۱۰ سرویس های منظم تری ارائه می کنند. درخصوص شناسنامه و کارت ملی، تجربه واقعا شکست خورده ای داشتیم. همینطور دو سال پیش سپرده گذاری صدور کد بورسی را در این دفاتر ارائه می کرد و آنقدر بد عمل شد که عملا مورد استفاده قرار نگرفت.