خبرگزاری مهر- گروه دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا :زعفران یا زَرپَران گیاهی است از تیره زنبقیان که خواص زیادی از قبیل دارویی و رنگ غذایی دارد. ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا به شمار می رود. کشت آن در شهرستان‌های زاوه، تربت حیدریه، گناباد، تربت جام، تایباد، باخرز، نیشابور، بجستان، کاشمر، خلیل آباد، قائنات، فردوس، بشرویه، سرایان، بیرجند و به تازگی در استان‌های فارس، کرمان، لرستان، قزوین، استان اردبیل (الموت) و استان آذربایجان شرقی انجام می شود که این نشاندهنده بازار گسترده زعفران است.
کارشناسان معتقدند که کشت صحیح زعفران قطعاً تأثیر بسزایی در کیفیت محصول نهایی دارد و انتخاب زمین، خاک، آب و هوا، زمان کشت، نوع و مقدار پیاز، ژرفای کاشت و روش کاشت از عواملی هستند که می توانند در کاشت صحیح زعفران نقش اساسی داشته باشند که این نیز می تواند برپایه دانش باشد.
فرآوری و تولید محصولات متنوع و با ارزش افزوده فرآیندی است که در آن گروه های مختلفی از قبیل بهره برداران، صاحبان صنایع، مراکز علمی و دانشگاهی، صادر کنندگان، واردکنندگان و دستگاه های نظارتی مشارکت دارند. بدون شک انجام فعالیت های سالم، پویا و متناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی در صنعت زعفران نیز بدون ایجاد هماهنگی بین کلیه دست اندرکاران و بکارگیری دانش و فناوری های روز میسر نخواهد بود.
بازار ۹۲ درصدی زعفران در دست ایران
دکتر محمدحسین عصاره، دبیر ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در زمینه زعفران می گوید: ایران ۹۲ درصد تولید جهانی را در زعفران به خود اختصاص داده که ۳۸۰ میلیون دلار آن به صورت خام صادر می شود.
توجه به زعفران در نهادهای علمی و از سوی دیگر تولید زعفران ارگانیک برای صادرات می تواند موضوع خوبی برای محققان و پژوهشگران کشور باشد. همچنین بازار گسترده آن نیاز به مدیریت دارد که تنها با تولید و فروش آن به صورت خام به پایان نمی رسد و به گفته کارشناسان باید دستخوش تحولاتی به واسطه محققان شود.
در همین راستا برخی شرکت های دانش بنیان هستند که توانسته اند در زمینه صادرات زعفران به کشورهای اروپایی و امریکایی فعالیتهایی داشته باشند. ندا تقوی مدیر یکی از این شرکت ها به خبرنگار مهر گفت: در این شرکت برای تولید زعفران ارگانیک به موفقیتهایی دست یافتیم و توانستیم زعفران های ارگانیک بدون کودهای شیمیایی تولید کنیم.
وی می گوید: زعفران هایی که به تولید و صادرات رسانده ایم شناسنامه دار هستند و مطابق با استاندارد بین المللی اروپا و ایزوهای بین المللی امریکا و ژاپن تولید می شوند.
مسعود جمشیدیان، مدیر مرکز رشد واحدهای فناور تربت حیدریه نیز به خبرنگار مهر درباره اهمیت زعفران و ظرفیت بالای این طلای سرخ گفت: شرکت های دانش بنیان و فناور مرکز رشد فناوری تربت حیدریه از ظرفیت های بسیار بالایی در جهت برطرف کردن نیازهای فناورانه دستگاه ها و ارگان ها برخوردار هستند.
وی خاطر نشان کرد: ورود نوآوری به صنعت زعفران شاید در کوتاه مدت جواب ندهد ولی می توان اثر خوب آن را در بلند مدت و با ایجاد ارزش افزوده مشاهده کرد.
جمشیدیان با تاکید بر ایجاد ارزش افزوده در صنعت زعفران گفت: زعفران ایرانی تاکنون در پایین ترین سطح خود در قالب فله خام فروشی می شود که نیاز است برای جلوگیری از این روند تغییراتی با نواوری در پروسه فراوری و تولید محصول صورت بگیرد و با برند معتبر وارد بازارهای جهانی شویم.
اقدام استارت آپ ها در مزارع زعفران
مدیر مرکز رشد واحدهای فناور تربت حیدریه با بیان اینکه در حال حاضر ۲۴ استان درگیر تولید زعفران هستند، افزود: بازارپسندی و توجه به مدل توریستی زعفران در کشور منجر به ایجاد ارزش افزوده خواهد شد. ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا است؛ از این رو با توجه به ظرفیت استفاده از این صنعت در صدد برآمدیم تا رویداد استارت آپی در صنعت زعفران برگزار کنیم؛ برگزاری این رویداد می تواند صنعت زعفران را متحول کند.
حذف دلالان با یک اپلیکیشن ایرانی برای خرید زعفران با کیفیت
جمشیدیان خاطر نشان کرد: یکی از بازارهای صنعت زعفران بازار عرضه گل و پیاز زعفران است که این بازار خوبی است ولی در صورتی که دلالان از پروسه خرید تا فروش حذف شوند. همچنین گل های زعفرانی که به فروش می رسند معمولا در محیط نامناسبی قرار می گیرند که این باعث میکروبی شدن گل زعفران خواهد شد. در همین راستا یکی از استارت آپ هایی که در صنعت زعفران وارد شده در راستای حذف واسطه ها و خرید گل های زعفران در شرایط بدون میکروب توانسته اپلیکیشینی را طراحی کند.
مدیر مرکز رشد واحدهای فناور تربت حیدریه افزود: به واسطه این اپلیکیشن گل های زعفران در محل زمین کشاورزی به فروش می رسند و به محل دیگری وارد نمی شوند؛ به این صورت که به واسطه این نرم افزار خریدار و فروشنده می توانند تعامل برقرار کنند تا در بستر آنلاین گل مزرعه به خریدار به فروش برسد. همچنین دلالی در پروسه فروش گل زعفران که منجر به نوسانات بازار می شود از بین می رود؛ همچنین گل زعفران در مزرعه بدون اینکه وارد مکانی شود و میکروب جذب کند، به فروش می رسد.
به گفته وی، این اپلیکیشن طوری طراحی شده که می تواند قیمت کارشناسی شده را برای زعفران تعیین کند؛ البته برای فروش پیاز زعفران هم می توان با این اپلیکیشن با فروشنده و خریدار در تعامل بود. تا کنون چنین نمونه ای برای خرید و فروش گل زعفران نداشته ایم و سرمایه گذاری روی این موضوع می تواند تحول شگرفی در فروش گل زعفران ایجاد کند.
تولید زعفران های کشیده و بدون آسیب
جمشیدیان همچنین خاطر نشان کرد: ویژگی ظاهری موضوع دیگری است که در تولید زعفران مهم است. این مهم است که زعفران به صورت قلمی و کشیده خشک شود؛ از این رو دستگاهی توسط یک تیم استارت آپی ساخته و طراحی شده که به صورت حرفه ای کلاله های گل زعفران را به بهترین نحو خشک می کند.
وی افزود: در حال حاضر زعفران به صورت تجربی و دستی خشک می شود و در دسترس قرار می گیرد اما به واسطه این دستگاه می توان زعفرانی با کیفیت و به صورت قلم شده به بازار وارد کرد؛ به واسطه این دستگاه به بافت زعفران آسیبی وارد نمی شود.
جمشیدیان تاکید داشت که وارد کردن کمترین آسیب به زعفران در هنگام خشک کردن می تواند بیشترین سوددهی را داشته باشد زیرا قیمت آن افزایش می یابد و محصول نهایی از ظاهر خوبی نیز برخوردار خواهد شد. تولید زعفران با ویژگی های ظاهری می تواند توجیه پذیر باشد و ارزش افزوده ایجاد کند.
زانو زدن زخم دیابتی در برابر طلای سرخ
کارکرد گیاهانی از جمله زعفران تنها به صنعت غذایی محدود نمی شود بلکه می توان از آنها در صنعت دارویی نیز بهره برد. از همین رو محققان کشور در صدد بر آمدند تا از گیاه زعفران برای درمان زخمهای دیابتی استفاده کنند.
علیرضا رامندی، دانشجوی بیوتکنولوژی دانشگاه تربت حیدریه و یکی از محققان پروژه تولید پماد، پانسمان و چسب درمان زخم های دیابتی به خبرنگار مهر اظهار کرد: زخم های دیابتی ها عفونی هستند و قابلیت ترمیم ندارند از همین رو در صدد برآمدیم تا با تحقیقاتمان، زعفران را فراوری و به واسطه آن سه محصول تولید کنیم. در پروسه تحقیقات برای تولید پانسمان، چسب زخم و پماد درمان زخم های دیابتی توانستیم اثبات کنیم که ماده ای در زعفران می تواند در ترمیم زخم های دیابتی موثر باشند.
این پژوهشگر با بیان اینکه در این پروسه از فناوری نانو بهره بردیم، ادامه داد: تولید نانوذرات نقره از بنیه زعفران، موجب ترمیم زخم های دیابتی می شود؛ طی آزمایشاتِ بررسی نانوذره و تاثیر آن در موش های مبتلا به دیابت به نتیجه رسیدیم که این ماده می تواند زخم های دیابتی را ترمیم کند. پروسه درمانی اثر ماده تولیدی روی موش های ۲۱ روزه نشان داد که ترمیم زخم دیابتی امکان پذیر است.
وی با بیان اینکه درصدد هستیم که پژوهش خود را در قالب مقاله استخراج کنیم، ادامه داد: پانسمانی که با فراوری زعفران تولید خواهد شد برای افراد مبتلا به زخم های دیابتی کاربرد دارد. ما یقین داریم که این طرح ارزش تجاری سازی شدن را دارد.
سرمایه گذاری خارجی روی طرح های زعفرانی ایرانی
دکتر حامد کاوه، عضو هیئت علمی و رئیس پژوهشکده ملی زعفران دانشگاه تربت حیدریه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص چالش های حوزه زعفران اظهار کرد: اکثر صادرکننده ها، صادرکننده حرفه ای محصولات هستند و اگر به عنوان مثال امروز زعفران نداشته باشند، پسته، فرش و ... صادر می کنند و برای آنها فرقی نمی کنند که چه صادر کنند.
رئیس پژوهشکده ملی زعفران دانشگاه تربت حیدریه با بیان اینکه صادرات زعفران به واسطه این سرمایه گذاران گردش مالی خوبی دارد، افزود: سرمایه گذاران معتقدند که وقتی از خود زعفران پول کافی بدست می آورند پس دلیلی ندارد که روی طرحی فناورانه که زمان بر است، وقت بگذاریم.
کاوه ادامه داد: نقش حمایتی دولت از طریق توسعه بنگاههای دانش بنیان و شتابدهنده ها اینجا پررنگ تر خواهد شد و اگر چند طرح را حمایت کنند و به نتیجه برسد بقیه سرمایه گذاران هم می بینند که زعفران چه آورده هایی دارد و در نتیجه آن چه درآمد بیشتری خواهد داشت. آنقدر که سرمایه گذاران از زعفران درآمد دارند رغبتی برای ایجاد ارزش افزوده بالاتر ندارند؛ اما از طرفی هم دانش بنیان ها بنیه مالی کافی ندارند.
به گفته وی، ما در صدد برآمدیم تا به هر ترتیبی که شده از طرح های نوآورانه مرتبط با زعفران حمایت هایی داشته باشیم.
وی افزود: همچنین توانسته ایم با ارتباطاتی که دانشگاه و پژوهشکده با کشورهایی مانند هلند و سوئد داشته، استارت اپ ها را به سرمایه گذاران خارجی وصل کنیم.
وی ادامه داد: بر اساس تفاهم نامه هایی که داریم و به واسطه شتابدهنده های فعال در عرصه مواد غذایی در هلند و سوئد، از طرح های ایرانی که در زمینه زعفران هستند حمایت می شود. بدین واسطه محصولات ایرانی با سرمایه گذاری خارجی به تولید می رسند به حدی که مجریان طرح می توانند در همان کشور شرکت ثبت کنند. این موقعیتی است که برای شرکت های صادر کننده کنونی تهدید محسوب می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربت حیدریه اضافه کرد: ما مجبور هستیم که به سمت سرمایه گذاری روی طرح های فناورانه برویم زیرا تا چند سال دیگر پولی که سرمایه گذاران از فروش خام زعفران به دست می آورند را نخواهیم داشت؛ اگر سراغ ارزش افزوده نرویم ارزش اقتصادی خود را در این زمینه از دست می دهیم.
وی با اشاره به چالش های سر راه سرمایه گذاری روی زعفران گفت: ما در بحث بازاریابی نیز ضعیف هستیم و باید بر مبنای نیاز بازار، عرضه کنیم زیرا ظرفیت تولید زعفران زیاد است اما فراوری این محصولِ ارزشمند پایین.
شتابدهنده ها به تولید محصولات زعفرانی ایرانی شتاب می دهند
رئیس پژوهشکده ملی زعفران دانشگاه تربت حیدریه با بیان اینکه شاید ۱۵ سال طول بکشد که دیگر زعفران را فله ای صادر نکنیم و آن چیزی که بازار می خواهد را عرضه کنیم، عنوان کرد: اگر به مرحله ای برسیم که محصولاتی را از زعفران تولید کنیم، برای کشورهایی همچون چین، افغانستان، شیلی، اتحادیه اروپا، جنوب سوئد و ... بسیاری از کشورها که به تولید زعفران مشغول هستند تهدیدی محسوب می شویم.
کاوه با بیان اینکه اگر برای محصولات حاصل از زعفران تصمیم گیری نشود و ما محصولات فناورانه تولید نکنیم، شاید فروش فله هم با مشکل روبرو شود، تاکید کرد: بدین واسطه دچار نقصان درآمد می شویم و این موضوع تبعات اجتماعی خواهد داشت.
عضو هیات علمی دانشگاه تربت حیدریه با بیان اینکه در همین راستا قرار است شتابدهنده ای برای حمایت از طرح ها راه اندازی شود، خاطر نشان کرد: یک حلقه مفقوده وجود دارد که آن هم شتابدهنده است تا ایده های استارت آپ ها به محصول تبدیل شوند در این زمینه نیز با همکاری معاونت علمی و فناوری در حوزه تخصصی زعفران شتاب دهنده ای راه اندازی می کنیم.
کاوه افزود: به واسطه این شتابدهنده محصولات فناورانه در قالب یک استاندارد بین المللی می توانند به تولید برسند.
به گزارش مهر، از آنجا که کشور ما پتانسیل زیادی در زمینه تولید و صادرات زعفران دارد، باید برای عرضه و تولید این طلای سرخ بیشتر از گذشته هشدار فعالان دانشگاهی و علمی را جدی گرفت تا علاوه بر مدیریت در تولید و عرضه بتوانیم برای تولید سایر فراورده های غذایی و دارویی از گیاه زعفران نیز گام برداریم و به اشتغالزایی، درآمدزایی بیشتر و صادرات موفق تر دست یابیم.
