اقتصاد آنلاین -فائزه مومنی؛ یافتن راه حلی برای مشکلات آلودگی هوا و معضلات ترافیکی تهران ، همواره جز دغدغه های مدیریت شهری بوده است. موضوعاتی  که روزانه بخش قابل توجهی از وقت ، انرژی و سرمایه شهروندان تهرانی را هدر می دهد .در این میان آلودگی هوای پایتخت به خصوص در ماه های سرد سال به دلیل پدیده وارونگی هوا بیشتر نمود پیدا می کند . اما طبیعی است حل معضلات ترافیکی تهران می تواند اقدامی مهم در راستای حل آلودگی هوا باشد.

استفاده از سیستمهای حمل و نقل عمومی کارا و موثر بعنوان یکی از بهترین راهکارها در جهت رفع این مشکلات در بین برنامه ریزان و مدیران شهری مطرح می باشد. اما از آنجا که احداث وراه اندازی سیستمهای حمل و نقل عمومی مستلزم صرف هزینه های زیادی است، لذا انتخاب بهترین سیستم حمل ونقل عمومی در شبکه های دورن شهری بطوریکه که تمامی جوانب اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را در بر بگیرد، نیاز به بررسی و ارزیابی دقیق و همچنین حمایت دولت دارد که تا به امروز این موضوع بسیار پر اهمیت مغفول مانده است.

درباره مشکلات حمل و نقل درون شهری و همچنین راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت ساماندهی حمل و نقل عمومی با محمد علی کرونی، دبیر کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران گفت‌وگو کردیم. در ذیل شرح آن را می‌خوانید.  

1- پیشنهاد شما برای ساماندهی حمل و نقل عمومی شهر تهران در کوتاه مدت و میان مدت، با توجه به پیچیدگی‌های حمل و نقل شهری پایتخت چیست؟

شهروندان تهرانی در سال‌های اخیر با رشد و افزایش مستمر شاخصه‌های معیوب بودن و ناکارآمدی سیستم مدیریت کنترل ترافیک در شبکه راه‌های شهری و راه‌های شریانی و خیابان‌های محلی مواجه هستند. گره‌های ترافیکی به ویژه در راه‌های شریانی، تقاطع‌های اصلی و تونل‌ها وجود دارد و در اغلب موارد به دلیل اینکه حجم ترافیک از ظرفیت راه مورد نظر بیشتر است، راه بندان‌های طولانی ایجاد می‌شود و در زمان تعمیر و نگهداری زیرساخت‌های حمل و نقل در شبکه راه‌ها نیز به دلیل کاهش عرض راه‌ها و سایر محدودیت‌ها، راه بندان‌های طولانی ایجاد می‌شود. لذا در اولین گام اصلاح هندسی معابر باید در دستور کار قرار بگیرد.

استفاده بیش از اندازه از خودروهای تک سرنشین و عدم استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی که مصداق ضعف پایگاه اقتصادی و فرهنگی شمرده می‌شود، باعث ترافیک شدید خصوصاً در شهرهای بزرگ ایران و کلان‌شهر تهران شده و شاهد رشد تصاعدی ترافیک در خیابان‌های شهر هستیم. تجربه شهرهای بزرگ اروپایی می‌تواند در بهبود معضل ترافیک برای شهرهای ما مفید باشد. شهرداری‌های شهرهای بزرگ اروپایی با همکاری دولت توانسته‌اند از ابزارهای قانونی تحت اختیار خود به نفع بهبود کیفیت هوای شهر استفاده کرده و طرح‌هایی برای کاهش ازدحام ترافیک خودروهای شخصی و در نتیجه تصفیه هوای آلوده شهرها اجرا کنند. از جمله این طرح‌ها می‌توان به تنظیم مالیات و عوارض برای دارندگان خودروهای شخصی، ممانعت از تردد خودروهای با آلایندگی زیاد در مناطق پر ترافیک، اخذ عوارض از خودروهای شخصی که در مناطق شلوغ شهر تردد می‌کنند، مدیریت سخت‌گیرانه پارک‌های حاشیه‌ ای و اجرای مقطعی طرح زوج و فرد در این شهرها اشاره کرد که کمک کرده این شهرها دارای ترافیک سبکی با انبوه خودروها باشند.

یکی از راهکارهایی که می‌تواند در بهبود ترافیک در کلان‌شهرهای ما موثر باشد مدیریت فضای پارک حاشیه‌ ای است. قانونمند کردن یا محدود کردن تعداد فضاهای پارک در دسترس یکی از راهکارهای بهینه کاهش استفاده از خودروهای شخصی و تشویق به استفاده از حمل و نقل عمومی است. شهرهایی مانند پاریس وکپنهاگ سیستم فضاهای پارک خود را مدرن کرده‌اند. در این سیستم، تعداد فضاهای عمومی و مجاز پارک حاشیه‌یی خودرو بطور قابل توجهی از طریق توقف سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها در این حوزه کاهش داشته و بر فضاهای پارک رایگان تعرفه وضع شده یا تعرفه‌های قبلی پارکینگ‌های موجود افزایش یافته است. این اقدامات باعث کاهش حجم تردد خودروها در معابر درون شهری شده است. در کپنهاگ، با کاهش فضاهای پارک در معابر شهری، پارکینگ‌های عمومی جدید زیرزمینی برای شهروندان نیز ایجاد شده است تا آنها را برای بخشی از سفرهای روزانه درون شهری به استفاده از مترو تشویق کند. در نتیجه این سیاست‌ها، امروزه در پایتخت دانمارک معابر شهری کم ازدحام‌تر از گذشته هستند.

یکی دیگر از راه‌های کنترل ترافیک البته در میان مدت، اجرای طرح جامع حمل و نقل شهری و همچنین طرح ساماندهی حمل و نقل ترافیک شهری است که جهت برنامه‌ریزی برای حمل و نقل در شهر مصوب شده‌اند و در محدوده زمانی و مکانی خاص برای ساماندهی و طراحی سیستم حمل و نقل شهری کاربرد دارند.

نخستین‌بار شرکت فرانسوی سوفرتو در سال 1354، برنامه‌ریزی حمل و نقل شهری را برای تهران تهیه کرد. در سال 1370 به دنبال اقدام وزارت کشور برای تدوین و تصویب دستورالعملی در این زمینه، این برنامه با عنوان «شروع خدمات مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک شهرهای بزرگ» به استانداری‌ها ابلاغ شد و در سال 1376 نیز از سوی دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور، راهنما و دستورالعمل تهیه طرح ساماندهی سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری (راه‌حل‌های فوری و کوتاه‌مدت) تهیه شد که به موجب این دستورالعمل، تهیه طرح ساماندهی وضعیت موجود برای کلیه شهرهایی که جمعیت بیش از صدهزار نفر داشتند الزامی محسوب می‌شد. همچنین این طرح در شهرهایی با جمعیت بیش از 500 هزار نفر، پیش نیاز و مکمل تهیه طرح جامع حمل و نقل ترافیک به شمار می‌رفت.  هدف از تهیه طرح ساماندهی سیستم حمل و نقل و ترافیک شهری سامان بخشیدن و بهبود وضعیت فعلی جابه‌جایی انسان و کالا در شهر و حوزه نفوذ آن به کمک برنامه‌ریزی و اصلاح مناسب شبکه معابر، روش‌های حمل، تاسیسات و تسهیلات ترافیک شهری و با استفاده از منابع محدود عنوان شد.

2-در حال حاضر توسعه کدام ناوگان می‌تواند هرچه سریعتر به ساماندهی حمل و نقل عمومی در شهر کمک کند؟

نوسازی و گسترش ناوگان در حال حاضر با توجه به جمعیت ساکن و شاغل شهر تهران یکی از واجبات است. اما در حال حاضر شرایط ناوگان حمل و نقل عمومی در شهر تهران به گونه ای است که حتی همان 30 تا 40 درصد از شهروندانی که ترجیح می دهند از حمل و نقل عمومی در سفرهای روزانه خود استفاده کنند، به دلیل کمبود ناوگان با مشکلات زیادی روبه رو هستند.در سال های اخیر شهرداری تهران به اندازه توان خود بخشی از ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران را نوسازی کرد، اما کافی نبود. دولت نیز از سال 89 نتوانست به تعهدات قانونی خود در نوسازی این بخش از ناوگان حمل و نقل عمومی به شهرداری تهران کمک کند. به رغم تغییر مدل خصوصی سازی در سازمان اتوبوسرانی و الزما خرید اتوبوس های جدید از سوی شرکت های خصوصی باز نیز در این بخش مشکلات زیادی وجود دارد. ریسک بازگشت سرمایه یکی از تضامینی است که باید شهرداری تهران و دولت به عنوان متولیان توسعه حمل و نقل عمومی به سرمایه گذاران بدهد. اما در شرایطی که هزینه کرایه اتوبوس و مترو توسط شورای شهر تهران تصویب می شود، بخش خصوصی نمی تواند تضمینی در خصوص بازگشت سرمایه های خود در این بخش داشته باشد به همین دلیل در سایه عدم حمایت دولت، شهرداری تهران باید هر سال مبلغی را به عنوان ریسک سرمایه گذاری بخش خصوصی در لایحه بودجه خود در نظر بگیرد. اما با توجه به مشکل نقدینگی در شهر تهران همین مساله به یکی از چالش های سرمایه گذاران داخلی تبدیل شده است.

مشکل نقدینگی شهرداری تهران به اندازه ای نگران کننده شده است که حتی بانک ها نیز حاضر به تشکیل کنسرسیومی با حضور خودروسازان برای مشارکت در این سرمایه گذاری کلان نیستند؛ چراکه در حال حاضر شهرداری تهران به بانک ها مقروض است.

البته همچنان اولویت اول شهرداری تهران را برای مدیریت ترافیک توسعه مترو می دانم؛ چراکه اعتقاد دارم توسعه ناوگان حمل ونقل ریلی و کاهش سرفاصله حرکت قطارهای مترو در اولویت قراردارد، اما تامین ایمنی خطوط و افزایش عملکرد بهره برداری از آنها در درجه اول اهمیت است.

3_با توجه به ارائه لایحه بودجه 97شهرداری تهران، آیا در این سند اعتبارات خوبی به حمل و نقل عمومی اختصاص داده شده یا مثل گذشته به فراموشی سپرده شده است؟

بودجه سال آینده شهرداری در حوزه حمل و نقل عمومی در حد سال 96 تدوین شده است. در سال آینده 25 تا 30 درصد درآمدهای شهرداری پایدار خواهد بود، البته تا زمانی که لایحه بودجه دولت به تصویب نرسیده و به قانون بودجه تبدیل نشود، نمی توانیم بودجه شهرداری را قطعی کنیم. دلیل آن هم این است که پیشنهادهایی برای بودجه سال 97 داریم که اگر تصویب شود در درآمد های شهرداری تاثیر گذار خواهد بود.

در حوزه حمل و نقل و ترافیک پیشنهادهایی داریم که به عنوان مثال از اوراق مشارکت استفاده شود، همچنین پیشنهاد تضمین فاینانس توسط دولت و اختصاص  33 درصد از محل افزایش حامل های انرژی، علاوه بر اشتغال به حمل و نقل عمومی، ریلی و همچنین جرایم راهنمایی و رانندگی نیز به مجلس ارائه شده که در صورت تحقق هر کدام در بودجه شهرداری تاثیر می گذارد.

برای بنزین نیز پیشنهاد مشخصی داریم که در صورت تصویب 400 میلیارد تومان به درآمدهای شهرداری اضافه می شود. البته ترکیب بودجه سال 98 با تدوین برنامه سوم شهرداری کاملا متفاوت خواهد بود.

4_با توجه به اجرایی شدن طرح ترافیک جدید از سال آینده بنظر شما معیشت افرادی که از راه مسافرکشی تامین درآمد می‌کنند به خطر نمیفتد؟ آیا برای آن‌ها در طرح جدید فکری شده است؟

طی مراحل تصویب طرح در شورای شهر، مقرر شد برای وانت بارها، آژانس ها وسرویس مدارس تخفیف 50 درصدی درنظر گرفته شود. برای مشاهده نتایج اجرای طرح هم باید منتظر باشیم.