با نزدیک شدن به موعد تایید اجرای توافق هسته‌ای از سوی کاخ سفید، گمانه‌زنی‌ها در مورد اقدام بعدی امریکا در مورد برجام افزایش یافته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، علی خرم، تحلیلگر مسائل بین‌المللی معتقد است که دولت کنونی امریکا هنوز به تصمیم جامع و قطعی در مورد برخورد یا تعامل با ایران نرسیده است. به اعتقاد خرم دولت امریکا در حال آزمایش کردن راه‌های گوناگون برای به بن‌بست رساندن برجام است. موضوعی که دونالد ترامپ حتی پیش از انتخابش به عنوان رییس‌جمهور امریکا نیز آن را عنوان کرده‌بود. ترامپ همواره توافق هسته‌ای با ایران را «بدترین معامله تاریخ جهان» خوانده است. خرم معتقد است که ایران بدون توجه به بهانه‌جویی‌های امریکا و سنگ‌اندازی امریکا در مقابل برجام، باید به عنوان یک طرف برجام تعهدات و مسوولیت‌های خود را بر اساس این توافق بین‌المللی انجام دهد. این کارشناس مسائل بین‌المللی معتقد است که اعتبار حقوقی و بین‌المللی برجام در گرو اجرای آن از سوی طرف‌هاست و مادامی که این توافق به لحاظ حقوقی معتبر باشد، دست امریکا در برابر آن بسته‌خواهد ماند و قدرت‌های بین‌المللی حاضر به همراهی با امریکا در نقض این توافق نخواهند شد.
طی هفته‌های گذشته ادبیات تندی را از سوی مقامات امریکا، به خصوص شخص رییس‌جمهور ایالات متحده و نماینده این کشور در سازمان ملل متحد، شاهد بودیم و حتی با وجود ملاقات اخیر خانم نیکی هیلی، با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، باز هم روز گذشته مدیرکل آژانس، یوکیو آمانو در گزارش خود به شورای حکام، اجرای تعهدات هسته‌ای ایران را بر اساس برجام تایید کرد. فکر می‌کنید با این شرایط، دولت امریکا چه موضعی در برابر ادامه اجرای برجام اتخاذ کند؟
موضوع برجام در حال حاضر دو سوی مختلف دارد، آنچه امروز اهمیت دارد در یک سو مساله اجرای تعهدات ایران است که در چارچوب توافق هسته‌ای و برجام، دولت جمهوری اسلامی ایران آنها را پذیرفته و ملزم به اجرای آن است. از این زاویه ایران تاکنون به همه تعهدات خود عمل کرده است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم به عنوان تنها طرف فنی و مسوول نظارت بر عملکرد فنی ایران، از این عملکرد راضی است و آن را منطبق با توافق می‌داند. اما سوی دیگر ماجرا رفتار امریکاست. رفتار کنونی امریکایی‌ها خارج از چارچوب توافق هسته‌ای است. آنها به دنبال این هستند که مسائل حاشیه‌ای و خارج از توافق را به زور بر برجام تحمیل و سوار کنند. آنها علاقه‌مندند به آژانس فشار بیاورند که درخواست‌های خارج از چارچوب توافق هسته‌ای را از ایران بخواهد و ایران را وادار به اجرای تعهدات اضافی کند. آژانس به عنوان یک نهاد بین‌المللی و فنی تاکنون بر اساس توافق هسته‌ای عمل کرده است و در برابر زیاده‌خواهی‌های امریکا مقاومت کرده است. امریکایی که از آن صحبت می‌کنیم به صورت اخص در اینجا به معنای آقای ترامپ به عنوان رییس‌جمهور و تندروهایی که در اطراف او هستند، است. این مقامات امریکایی یک انگیزه مهم در مخالفت با این توافق دارند و آن مخالفت با عملکرد دولت پیشین، یعنی دولت آقای اوباما است. آنها برای اینکه این دستاورد دولت اوباما را زیر سوال ببرند به دنبال بهانه‌گیری هستند.
یعنی دولت ترامپ در اقداماتش علیه برجام تنهاست؟
در کنار ترامپ متاسفانه کشورهایی هم در منطقه مانند اسراییل، عربستان و بعضا ترکیه و مصر هستند که مایلند نتیجه برجام به یک ناکامی برای مذاکرات چندجانبه ١+٥ و ایران بدل شود. اما خوشبختانه هم اتحادیه اروپا و هم چین و هم روسیه با زیاده‌خواهی امریکایی‌ها موافق نیستند و از خانم مرکل گرفته تا خانم موگرینی و دیگران مستقیما به امریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که با روند کنار گذاشتن برجام همراهی نخواهند کرد.
فکر می‌کنید که روند اقدامات امریکا علیه برجام تا کجا ادامه پیدا کند؟
این که تا کجا امریکایی‌ها این بهانه‌گیری خود را ادامه خواهند داد و چه راهکارهای دیگری را انتخاب خواهند کرد مساله‌ای است که آینده مشخص خواهد کرد. دیدیم که یکی از راهکارهای آنها سفر خانم هیلی به وین بود، نماینده امریکا در سازمان ملل متحد در دیدار با آقای آمانو تلاش کرد که آژانس را تحت فشار قرار دهد، اما آژانس زیر بار این فشارها نرفت. پیش از این هم شاهد بودیم که امریکایی‌ها تلاش کردند ایران را عصبانی کنند بلکه ایران این توافق را رها کند، اما ایران چون توافق را رها نکرد و به اجرای تعهدات خود ادامه داد، باعث شد تا جناح تندروی مخالف توافق هسته‌ای در امریکا بیش از گذشته منزوی شود.
واکنش ایران به موانعی که دولت امریکا در مقابل برجام ایجاد می‌کند، چه باید باشد؟
ایران مسوول سنگ‌اندازی‌های امریکا نیست و ایران نباید خودش را با عملکرد امریکا هماهنگ کند. امریکایی‌ها در دوران دولت اوباما تصمیم گرفتند با ایران از موضع انصاف، احترام متقابل و منافع دوجانبه برخورد کنند و ایران حاضر به همکاری با آنها شد. اما در دوران جدید شاهد برخورد غیرمنصفانه و بهانه‌جویانه از سوی دولت امریکا هستیم. ایران باید این برخورد غیرمنصفانه را با اجرای تعهدات بین‌المللی خودش و احترام به برجام نشان بدهد. تا امروز هم ایران کاملا نشان داده است که به تعهدات خودش پایبند است.
یک دهه پیش هم ایران از دیدگاه خود در حال اجرای تعهدات بین‌المللی خودش بود و حتی در آن دوران نیز توانسته‌بود همدلی اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی را با عملکرد خودش همراه کند، اما نهایتا دیدیم که امریکایی‌ها موفق شدند حرف خود را به کرسی بنشانند و دیگر قدرت‌های جهان را با خود متحد کنند. آیا تکرار چنان شرایطی دوباره امکان‌پذیر نیست؟
اینکه بخواهیم شرایط حاضر را با گذشته مانند مذاکرات تروئیکای اروپا مقایسه کنیم درست نیست. در آن دوران تروئیکای اروپا توافقی با ایران امضا نکرده‌بود که جنبه بین‌المللی داشته‌باشد و در جهان محترم و به نظر حقوقی قابل پیگیری باشد. اما برجام هم از نظر جهانی مورد اجماع و قابل قبول است، هم از نظر بین‌المللی به عنوان یک توافق بین‌المللی و چندجانبه مورد پذیرش قرار گرفته است و قطعنامه ٢٢٣١ شورای امنیت هم در حمایت از آن صادر شده است. شرایط پسابرجام با شرایط سال‌های ١٣٨٣ و ١٣٨٤ متفاوت است، امروز دست امریکا به لحاظ حقوقی بسته است. حتی اگر امریکا بخواهد بر اتحادیه اروپا فشار سیاسی وارد کند، باز هم نمی‌تواند توافق ایران و ١+٥ را نادیده بگیرد یا آن را عوض کند. تنها راه امریکا این است که از طریقی بتواند ایران را عصبانی بکند تا توافق از سوی ایران نقض شود یا اینکه نهایتا بتواند سند و مدرکی تهیه کند که ایران به تعهدات خود مطابق برجام عمل نکرده است. حیات برجام در گرو اجرای دقیق آن از سوی ایران خواهد بود، تا هیچ بهانه‌ای در اختیار آژانس به عنوان ناظر فنی اجرای برجام قرار نگیرد که امریکایی‌ها بتوانند آن را به عنوان بهانه حقوقی علیه برجام علم کنند.
ارزیابی شما از عملکرد ٨ ماهه دولت ترامپ در برابر ایران چیست؟ فکر می‌کنید دولت ترامپ به برنامه جامع و تصمیم نهایی برای رویارویی یا تعامل با ایران رسیده است؟
به نظر من هنوز در حال ارزیابی هستند. دولت امریکا در حال آزمون و خطاست. راه‌های مختلف را امتحان کرده‌اند و راهکارهای بیشتری را هم برای مقابله با ایران امتحان خواهند کرد. به گمان من باید اجازه بدهیم آنقدر راه‌های متفاوت را امتحان کنند تا عاقبت خودشان سرشان به سنگ بخورد، آنقدر راه‌های مختلف را بروند و به بن‌بست بخورند تا اینکه ببینند چاره‌ای جز پذیرش و اجرای تعهدات توافق هسته‌ای ندارند. یعنی نهایتا از راه سخت به این نتیجه برسند که بهترین فرمول برای مسائل فیمابین ایران و امریکا همان توافق هسته‌ای است و تصمیم بگیرند که خودشان را با برجام هماهنگ کنند.
