هر چند تا امروز بخش بزرگی از منابع آبی زیر زمینی را از دست داده ایم اما، همچنان می‌توان اقداماتی را در بخش های مختلف انجام داد تا از آنچه باقی مانده حفاظت شود. یکی از بخش های که مدیریت آب در آن بسیار اهمیت دارد کشاورزی است چراکه این بخش همواره بیشترین منابع آبی کشور را مصرف می‌کند.
برای صرفه جویی در بخش کشاورزی می‌توان از تجربیات دیگر کشورها مانند هلند استفاده کرد. در این کشورها توجه به استفاده از دست آوردهای تحقیقاتی اهمیت بسیاری دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده با توجه به شرایط ایران چندین راهکار عملی و سریع قابل استفاده است.
کشت ارقام زود راس از جمله این اقدامات است که می‌تواند در صرفه جویی آب کمک بسیاری کند. متاسفانه در حال حاضر بیشتر ارقامی که مورد استفاده کشاورزان قرار می‌گیرد دیر راس هستند و علاوه بر اتلاف زمان و سرمایه، مصرف آب را نیز افزایش می‌دهند. با استفاده از ارقام زود راس می‌تواند حداقل 2 تا 3 دوره آبیاری را کاهش داد و صرفه جویی قابل توجه ای در مصرف آب داشت.
اقدام مهم دیگر استفاده از ارقام مقاوم به تنش های محیطی است . این ارقام به خشکی و افزایش دما مقاوم هستند و استفاده از آن ها می‌تواند همراه با کاهش مصرف آب عملکرد تولید را به طور متوسط تا حدود20 درصد افزایش دهد.
تغییر آرایش کاشت از دیگر اقداماتی است که باید در مزارع ایران صورت گیرد. در حال حاضر بیشتر مزارع ایران مستطیل شکل هستند، تحقیقات نشان داده است آبیاری بیشتر گیاهان در این شکل از مزارع تا حدی آب را به هدر می‌دهد. تبدیل اشکال مزارع از مستطیل به مربع اقدامی دیگری است که در صرفه جویی آب موثر می‌باشد.
با استفاده از روش کشت نشاء به جای کشت مستقیم نیز می‌توان تا حد زیادی در مصرف آب صرفه جویی کرد. این روش که به تازگی در برنامه های وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است گام بزرگی در مصرف بهیه آب به شمار می‌رود.
همچنین استفاده از سوپر جاذب ها که در کشورهای پیشرو در مصرف بهینه آب رواج دارد کمک قابل توجهی در صرفه جویی آب می‌کند. با استفاده از سوپر جاذب ها در محصولی مانند ذرت که پر آب بر است تا 13 درصد صرفه جویی مصرف آب دیده شده است.
تغییر روش های آبیاری نیز نقش مهمی در صرفه جویی آب دارد . روش های نوین آبیاری مانند آبیاری میکرو تا 30 درصد از مصرف آب در مزارع می‌کاهد که رقمی بسیار خوبی در حفظ آب است.
به کارگیری روش های مختلف کشت در مزارع متناسب با هر منطقه ضرورت دیگری است که باید به آن پرداخت. به طور مثال کشت به شکل هیرم کاری در بسیاری از مناطق ایران و برای گیاهان مختلف نتایج قابل توجهی در صرفه جویی آب و کاهش دفعات آبیاری دارد.
کشاورزی حفاظتی از جمله اقداماتی است که علاه بر تقویت و افزایش مواد عالی خاک مصرف آب را نیز کاهش می‌دهد و ضمانتی برای حفظ منابع پایه( آب و خاک کشور) است. پرداخت به کشاورزی حفاظتی باید سال ها زودتر آغاز می‌شد اما نباید به خیال روزهای از دست رفته به آینده بی توجه بود.
و در آخر تغییر فصل کشت با توجه به تغییر دما و بارندگی است. تغییر فصل کشت در برخی از استان ها و برای برخی از گیاهان به ناچار اتفاق افتاده است اما، توسعه و برنامه ریزی آن به تمام گیاهانی که هم اکنون در کشور کشت می‌شوند اتفاق نیفتاده است. با تغییر فصل کشت می‌توان از بارندگی های فصلی بیشتر سود برد و با کاهش تعداد دفعات آبیاری فرصت تجدید منابع آبی کشور را فراهم کرد.
تمام روش های پیشنهاد شده توسط بسیاری از کشورهای که حتی با تهدید جدی کم آبی رو به رو نسیتند نیز آزموده شده است. برای کشور ما که در کمربند خشکسالی قرار دارد و زمان زیادی را از دست داده است فرصت تعلل و تفکر وجود ندارد، ضمن اینکه آزموده را آزمودن خطاست.
*عضو هیات علمی موسسه اصلاح و تهیه بذر و نهال کشور
