اقتصاد آنلاین - لیلی شهیر؛ بورس کالا از ابتدای تاسیس خود، کاهش رانت در بازارهای کالایی را به عنوان یکی از اهداف اصلی در نظر داشته است. اما باید دید این بازار تاکنون تا چه حد توانسته است به این مهم دست پیدا کند و در شرایط حساس کنونی با تغییرات موجود در بازار ارز و نرخ‌های پایه دولتی چقدر در کاهش رانت یاری رسانده است.

مدیرعامل کارگزاری «سی ولکس» نقش بورس کالا را در کاهش رانت بازار کالایی مهم و چشمگیر ارزیابی کرد و به اقتصاد آنلاین گفت: بورس کالا تاکنون توانسته به کاهش رانت در این بازار کمک بسزایی کند اما از زمان اعلام سیاست جدید ارزی دولت و متعاقب آن تعیین نرخ‌ها بر اساس دلار 4200 تومانی، اختلاف قیمتی زیادی در محصولات بورس کالا نسبت به نرخ‌های بازار غیررسمی ایجاد شده که این موضوع سبب بروز رانت‌هایی شده است.

محمود رضا الهی فرد افزود: در چنین بازاری خریداران، کالاها را با قیمتهایی پایین از بورس کالا خریداری می‌کنند اما بر اساس شواهد موجود این قیمت‌ها در بازار آزاد بالاتر و دارای تفاوت قیمت نسبتاً قابل توجهی هستند؛ حتی در مواردی تفاوت قیمت خرید از بورس با قیمتهای بازار خارج از بورس به اندازه تفاوت دلار در بازار غیر رسمی با نرخ رسمی دلار است که توجه سودجویان را به خود جلب کرده است.

او در ادامه به اقدام دیگر بورس کالا در خصوص کنترل بیشتر بازار پرتلاطم کنونی اشاره و تصریح کرد: محدود شدن سقف رقابت در محصولات مهم فلزی مانند مس، فولاد و آلومینیوم در کنار اختلاف قیمت آنها با بازار آزاد خود دلیلی دیگر در بروز نوسانات اخیر کالاهای فلزی در بورس کالاست؛ زیرا این اختلاف قیمت به حدی است که با سقف‌های قیمتی موجود همپوشانی ندارد. بنابراین، این موضوع نیز خود دلیلی دیگر در ایجاد رانت است.

این فعال حوزه کالا، شرایط کنونی (تعیین قیمت‌ها بر اساس سیاست‌های جدید ارزی دولت) که به منظور مهار تورم انجام میشود را بیشتر به ضرر عرضه‌کننده‌ها در بورس دانست و بیان کرد: از طرفی، کنترل و نظارتی هم بر خریداران اینگونه کالاهای بورسی که برای تولید کالاهای نهایی و نیمه نهایی استفاده میشود، وجود ندارد و  فروشهای آنها عمدتاً در خارج از بورس انجام می‌شود.

او افزود: به طور قطع بخش‌هایی هرچند کم  از این کالا‌ها در بازار آزاد با قیمت بیشتر توسط خریداران بورس کالا فروخته می‌شود که باید برای نظارت بیشتر بر این موضوع، فکری اندیشید.

به نظر این فعال حوزه کالایی، بورس کالا می‌تواند با تطبیق بیشتر عرضه و تقاضا و آزاد گذاشتن آن به کنترل بیشتر و نزدیک شدن به مفهوم واقعی بازار اقدام کند؛ اما به دلیل وجود محدودیت‌های دولتی چنین امکانی برایش وجود ندارد.

الهی فرد در خصوص شرایط کنونی بازار مس به عنوان یکی از مهمترین بازارهای فلزی گفت: شرکت ملی مس ایران که پیش از این بخش کمی از محصولات خود را برای عرضه‌های داخلی در بورس کالا عرضه و به فروش میرساند، در شرایط کنونی با کاهش میزان صادرات خود حتی میزان فروش داخلی را افزایش داده است تا بتواند تقاضای داخلی موجود را پاسخگو باشد. (زیرا در شرایط اخیر تقاضا تا  حدود سه برابر برای محصولاتی مانند کاتد و مفتول مس افزایش یافته است.) با این وجود اما همچنان تقاضای کاذب دیده می‌شود که بخش بزرگی از آن به دلیل رانت و سودجویی‌ها ایجاد شده است.

او در این رابطه تاکید کرد: بهتر است برای جلوگیری از این مشکل از میزان تولید و فروش خریداران اطلاعات بیشتری وجود داشته باشد تا بتوان کنترل بیشتری در چگونگی استفاده از کالاهای پایه داشت، هرچند که این آمار در شرکت‌های دولتی و شبه دولتی مشخصتر  است اما در بخش خصوصی چنین آمار دقیقی در دسترس نیست.