یک کارت قرمز دیگر و این‌بار پررنگ‌تر از همیشه به روسیه. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده می‌تواند هر روز بر وسعت دامنه خیالبافی‌هایش برای رابطه با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه بیفزاید اما در عالم واقع آنچه رخ می‌دهد صعب‌العبورتر شدن هر روزه مسیر این رابطه دوجانبه است. قریب به دو هفته از نخستین دیدار میان روسای جمهور امریکا و روسیه در خاک آلمان می‌گذرد؛ دیداری که بیش از یک ساعت به طول انجامید و البته برخی منابع می‌گویند که تنها دیدار پوتین و ترامپ هم در هامبورگ نبوده و دو طرف یک بار هم پنهانی و به دور از چشم خبرنگاران و حاضران در هامبورگ با هم گفت و شنودی داشته‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، تنها دستاورد آن دیدار توافقی مبهم و پرسوال در مورد برقراری مناطق کاهش تنش در برخی نقطه‌های جنوبی سوریه بود که البته هنوز پابرجاست اما نتوانسته عملا از سرسختی ساختار سیاسی امریکا برای نزدیکی به روسیه بکاهد. درک کینه دموکرات‌ها از روسیه در هشت ماه گذشته از انتخابات ریاست‌جمهوری در امریکا سخت نیست و ریشه‌های آن را می‌توان در نقشی دانست که گفته می‌شود مسکو در تخریب جایگاه انتخاباتی هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات‌ها در انتخابات سال ٢٠١٦ بازی کرده است اما جمهوریخواهان نیز شمشیرهای خود را از رو برای روسیه بسته‌اند. روسیه به نقطه مشترکی بدل شده که دموکرات‌ها و جمهوریخواهان به شکل بی‌سابقه‌ای روی آن اجماع پیدا کرده‌اند و تازه‌ترین نمونه این اجماع را هم می‌توان در توافقی دید که ٤٨ ساعت پیش میان رهبران کنگره برای تنبیه روسیه حاصل شد. دو علت مشخص برای مجازات جدید روسیه از سوی امریکا نیز وجود دارد: ١- دخالت در انتخابات ریاست‌جمهوری ٢٠١٦ امریکا، ٢- سیاست‌های مداخله‌جویانه روسیه در امور همسایگانش.
نکته قابل توجه طرح تصویب شده در کنگره اما جنس تحریم‌هایی نیست که بر مسکو تحمیل شده است بلکه بی‌اعتمادی است که در قانونگذاران امریکایی نسبت به رییس‌جمهورشان وجود دارد. بی‌اعتمادی بی‌سابقه‌ای که در نتیجه آن، دست رییس‌جمهور امریکا برای تعلیق یا پایان دادن به تحریم‌های روسیه به مناسبت‌های مختلف بسته خواهد شد. این تصمیم کنگره در حقیقت ضربه مهلکی به رییس‌جمهوری است که هنوز شش ماه از حضورش در قدرت گذشته اما در نرخ عدم محبوبیت روسای جمهور امریکا در همین بازه زمانی رکورددار است و جهان را نیز با سیاست‌های مبهم و چندپهلوی خود در همین بازه زمانی کوتاه به ستوه آورده است. تصمیم جدید کنگره در حالی نهایی و لازم‌الاجرا شد که کاخ سفید از قریب به دو ماه پیش و زمانی که مساله تصویب تحریم‌های بیشتر علیه روسیه بر سر زبان‌ها افتاد، اعلام کرد که مخالف سختگیری‌های بیشتر بر مسکو نیست اما دستان رییس‌جمهور برای تعلیق یا پایان دادن به تحریم‌های روسیه در صورت دریافت سیگنال‌های مثبت از مسکو را نباید بست. اما در نهایت تمام چانه‌زنی‌های انجام گرفته میان کنگره و کاخ سفید این پرونده تحریم‌های جدید روسیه بود که بسته شد تا به کلیددار جدید کاخ سفید بفهماند رییس‌جمهور در ساختار سیاسی امریکا همه‌کاره نیست.
*تحریم روسیه یا تنبیه ترامپ؟
رسانه‌های امریکایی در چند ساعت گذشته خبر اجماع در کنگره بر سر تشدید تحریم‌های روسیه را با تیترهای پرطمطراقی که شکست کاخ سفید در برابر کنگره را فریاد می‌زدند، پوشش دادند. گویا آنچه مهم‌تر از تحریم روسیه است، تنبیه رییس‌جمهور امریکاست. رسانه پرتیراژی مانند نیویورک‌تایمز در‌این‌باره می‌نویسد: «کنگره تا دندان مسلح به جمهوریخواهان که دموکرات‌های مخالف رییس‌جمهور نشسته در کاخ سفید در آن در اقلیت هستند به ترامپ رودست زد. این طرح و جزییات آن در حقیقت تازه‌ترین حلقه از دومینوی اتفاق‌هایی است که به شکل روزمره در رابطه امریکا و روسیه در هشت ماه گذشته رخ داده است. ترامپ و نزدیک‌ترین افراد به وی از جمله پسر و دامادش در حال حاضر زیر ذره‌بین سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی در مورد رابطه با روسیه هستند و اخیرا خبرهایی منتشر شده مبنی بر اینکه مشاوران ترامپ با برخی مقام‌های روس دیدار یا تماس‌هایی درباره تحریم‌های روسیه و احتمال تعلیق آن توسط رییس‌جمهور داشته‌اند. اکنون دونالد ترامپ با دو گزینه پرهزینه روبه‌رو است: یا باید این طرح را به محض قرار گرفتن روی میز خود در کاخ سفید وتو کند که بدین ترتیب باید با اتهام‌های جدی‌تر در مورد جانبداری از ولادیمیر پوتین دست و پنجه نرم کند یا باید با امضای آن، تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کند که قلبا تمایلی به انجام آن ندارد.»
سناتور بنیامین کاردین از دموکرات‌های ارشد در کمیته روابط خارجی مجلس سنا در این باره به نیویورک تایمز می‌گوید: «کنگره تقریبا یکدست و متحد با این طرح یک پیام واحد و مشخص را از جانب مردم امریکا و متحدان ما در سطح بین‌المللی به گوش رییس‌جمهور روسیه رساند. اکنون ما برای تکمیل روند انتقال این پیام به روس‌ها به کمک رییس‌جمهور ترامپ نیاز داریم.»
براساس متن این طرح، روسیه به علت الحاق غیرقانونی کریمه به خاک خود، تداوم دخالت نظامی در شرق اوکراین و موارد نقض حقوق بشر علاوه بر اتهام دخالت در انتخابات امریکا مجازات خواهد شد. دونالد ترامپ در شش ماه گذشته همواره از اعتراف به اینکه روسیه در انتخابات سال ٢٠١٦ دخالت داشته سر باز زده است و تنها یک‌بار در جریان سفر به لهستان پیش از دیدار با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در حاشیه نشست گروه ٢٠ در هامبورگ بود که با گفتن این جمله که جز روسیه کشورهای دیگری هم هستند که در روند انتخابات ما و سایر کشورها دخالت می‌کنند، تلویحا و به نوعی به این ادعاها اعتراف کرد. براساس طرحی که احتمالا توسط ترامپ امضا هم خواهد شد تحریم‌هایی علیه چهره‌هایی که در فعالیت‌های ضدحقوق بشری در روسیه دست دارند یا در روند انتقال تسلیحات به دولت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه شریک هستند و همچنین مجرمان در حوزه‌های امنیت و جرایم سایبری اعمال خواهد شد. نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده، روسیه را در پشت پرده بسیاری از حملات سایبری به امریکا در روزهای انتخابات مقصر می‌دانند.
نیویورک‌تایمز در بخش دیگری از گزارش خود می‌نویسد: «توافقی که میان دموکرات‌ها و جمهوریخواهان به دست آمد آینه خوبی از رویکردهای متفاوتی است که ترامپ و حتی جمهوریخواهان هم‌حزبی وی در کنگره در قبال برخورد با روسیه دارند. رییس‌جمهور امریکا به دنبال برخورداری از قدرت بلامنازعه در دوری و نزدیکی به روسیه است و این در حالی است که کنگره در این مسیر قصد دارد با جدیت نقش ترمز را بازی کند.»
*اتحاد بی‌سابقه دو حزب
مسکو چند ماهی است که سیاست صبوری استراتژیک را در برابر امریکا در پیش گرفته است. استراتژی‌ای که مختص به روزهای حضور رسمی ترامپ در کاخ سفید نیست و حتی از پیش از آن و زمانی که هویت رییس‌جمهور آتی مشخص شده و باراک اوباما، رییس‌جمهور وقت نیز زنجیره‌ای از شدیدترین تدابیر از تحریم تا اخراج دیپلمات‌ها را اعمال کرد، آغاز شده بود. ولادیمیر پوتین پس از حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید ترجیح داد روسیه را در حاشیه زمین بازی ترامپ و مخالفان مسکو در داخل امریکا اعم از جمهوریخواهان و دموکرات‌ها نگاه دارد تا نتیجه زورآزمایی کنگره و کاخ سفید مشخص کند که آیا مسکو باید دست به مقابله به مثل بزند یا روزهای آرام‌تری در رابطه دوجانبه با بالا رفتن دستان ترامپ به عنوان برنده این منازعه داخلی از راه خواهد رسید. اکنون با تصویب این طرح و متمم‌های آن‌که عملا دستان ترامپ را در منگنه قرار داده است روسیه نیز احتمالا رویکرد تندتری را در چندروز آینده اتخاذ خواهد داد. سخنگوی دولت روسیه در نخستین واکنش به تصویب این طرح آن را اقدامی بسیار تا بسیار منفی خواند و البته از بیان جزییات بیشتر در این مورد سر باز زد. کاخ سفید نیز تا لحظه تنظیم این خبر از بیان واکنش رسمی نسبت به آن سرباز زده است.
نیویورک تایمز در این باره می‌نویسد: «دو مقام نزدیک به دولت می‌گویند که نمی‌توانند تصور کنند آیا ترامپ در فضای ملتهب و ضدروسی که در داخل امریکا وجود دارد و اتهام‌هایی که در این مورد به دولت وی وارد شده دست به وتوی طرح تحریمی روسیه خواهد زد یا خیر. به گفته این منابع آگاه، ترامپ اقدام کنگره در بستن دستان رییس‌جمهور برای تعدیل، تعلیق یا پایان دادن به تحریم‌های روسیه را دخالت آشکار قانونگذاران در اختیارات قوه مجریه می‌داند اما عملا نمی‌تواند برای رد کردن این دخالت کاری انجام بدهد. با این وجود ترامپ همواره به‌گونه‌ای غیرقابل پیش‌بینی رفتار کرده و مشخص نیست که آیا وی برای نخستین‌بار در عمر شش‌ماهه حضور در مسند ریاست‌جمهوری از حق رییس‌جمهور برای وتوی طرحی تا این اندازه جنجالی و پرتبعات استفاده خواهد کرد یا خیر؟»
طرحی که جرقه‌های آن در مجلس سنا زده شد و با اصلاحیه‌هایی در مجلس نمایندگان از سد دوم هم عبور و از چندساعت پیش برای تصمیم‌گیری به کاخ سفید ارجاع داده شد تنها روسیه را دربرنمی‌گیرد و شامل تحریم‌هایی علیه کره شمالی و ایران نیز می‌شود. همین مساله هرگونه تصمیم‌گیری برای دونالد ترامپ را سخت و سخت‌تر می‌کند. وتوی این طرح به معنای عدم موافقت با تحریم ایران و کره شمالی خواهد بود و این دقیقا همان دو راهی ست که رییس‌جمهور امریکا کابوس آن را می‌دید. تحریم‌های ایران در این طرح بیشتر شامل تحریم کسانی می‌شود که هرگونه دخالتی در برنامه‌های موشک بالستیک این کشور دارند. همچنین به نظر می‌رسد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با تحریم‌های جدیدی روبه رو خواهد شد. در مورد کره شمالی نیز هدف از تحریم‌ها متوقف کردن برنامه هسته‌ای پیونگ یانگ است و همچنین گفته می‌شود که تحریم‌های اقتصادی بسیاری بر دولت این کشور اعمال خواهد شد تا ادامه برنامه هسته‌ای تسلیحاتی این کشور را پرهزینه‌تر کند.
با وجود اتفاقی که در کنگره رخ داد اما نیویورک‌تایمز از تردیدهایی می‌گوید که جمهوریخواهان هنوز و همچنان برای مقابله با رییس‌جمهور هم‌حزب خود در کاخ سفید دارند: «برخی از رهبران این حزب مانند سناتور میتچ مک کانل و سناتور باب کروکر ترجیح دادند سکوت خود درباره این طرح را حفظ کنند. برخی دیگر نیز تلاش کردند از کنار اصلی‌ترین متمم که لغو تحریم‌ها توسط رییس‌جمهور را غیرممکن می‌کند به آرامی بگذرند و تاکید کنند که سه کشور کره شمالی، ایران و روسیه به خاطر اقدام‌های‌شان هدف قرار گرفته‌اند. در بیانیه‌ای که دو جمهوریخواهان ایالت کالیفرنیا کوین مک کارتی و اد رویس منتشر کرده‌اند در این باره آمده است: کره شمالی، ایران و روسیه به گونه‌های متفاوت همسایگان خود را تهدید می‌کنند و دست به اقدام‌هایی زده‌اند که منافع امریکا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. تمرکز این طرح روی همین سه کشور است و زمان آن فرا رسیده که آنها نتیجه اقدام‌های خطرناک خود را ببینند.»
این طرح تحریمی با اجماع بی‌سابقه‌ای ماه گذشته در مجلس سنا تصویب شد و البته مجلس نمایندگان ایرادهایی بر آن وارد دانست که همین مساله منجر به اصلاحیه‌هایی شد. در متن طرح جدید، نگرانی‌هایی که برخی از کمپانی‌های انرژی امریکایی و اروپایی داشته‌اند تا حدودی مرتفع شده است اما به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها هنوز هم شکایت‌هایی در مورد برخی از جزییات این طرح دارند. روز گذشته پس از انتشار توافق جمهوریخواهان و دموکرات‌ها در کنگره برای تصویب این طرح، اتحادیه اروپا به امریکا درباره تحریم‌های یک‌جانبه علیه روسیه هشدار داد و اعلام کرد که اقدامات واشنگتن بر اساس اولویت‌های داخلی این کشور صورت می‌گیرند. به گزارش خبرگزاری رویترز، در بیانیه اتحادیه اروپا در این مورد آمده است: ما نگران تدابیری هستیم که در کنگره امریکا مورد بحث قرار می‌گیرند و امکان دارد پیامدهای ناخواسته‌ای داشته باشد و این فقط مربوط به اتحاد گروه ٧ و ترانس آتلانتیک نمی‌شود بلکه به اقتصاد اروپا و امنیت منافع این منطقه هم ارتباط پیدا می‌کند. پیش‌تر آلمان و اتریش به‌شدت از برنامه امریکا مبنی بر تحریم شرکت‌های اروپایی که در ساخت پروژه گازی «نورداستریم» دست داشتند، انتقاد کرده بودند. اعتراض اتحادیه اروپا در حالی صورت گرفته که برخی از منابع امریکایی روز سه‌شنبه را به‌عنوان تاریخ نهایی برای رای‌گیری در مورد این طرح اعلام کرده‌اند.
براساس جمله‌بندی متن این طرح، متوقف کردن تحریم‌ها توسط رییس‌جمهور امریکا بدون مجوز کنگره بسیار سخت خواهد بود اما غیرممکن نیست. به عنوان نمونه دولت می‌تواند در اعلام اشخاص حقیقی و حقوقی که شامل تحریم‌های جدید می‌شوند اعمال نظر جدی کند و در مورد تحریم‌های مربوط به اوکراین نیز رییس‌جمهور باید برای کنگره مشخص کند که چرا خواهان برداشته شدن این تحریم‌ها است و آیا روسیه اقدامی انجام داده که شایسته این لغو تحریم‌ها باشد یا خیر؟ در این مکانیسم، ترامپ باید گزارشی در مورد دلایل درخواستش برای متوقف کردن موقت یا دایمی تحریم‌ها به قانونگذاران ارایه کند و از زمان ارایه این گزارش، قانونگذاران ٣٠ روز فرصت خواهند داشت تا اعلام کنند که آیا دلایل ترامپ آنها را متقاعد کرده است یا خیر؟
