۲۷ سال پس از اردیبهشت ۶۹، هنوز هم هر ماه رمضان در شهرهای ایران گلریزان برای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد برگزار می‌شود. امسال ۳۰۰ گلریزان در شهرهای ایران برگزار شده است. با در سال گذشته فقط ۵۲۱ میلیارد تومان در شب های ماه رمضان ۹۵ جمع شد. باید منتظر پایان ماه رمضان بود تا عدد نهایی چندصد میلیاردی کمک خیرین در گلریزان امسال هم اعلام شود. 

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از خبرآنلاین ، درباره گلریزان ها و اتفاقاتی که در ۲۷ سال گذشته در ستاد دیه کشور افتاده است با اسدالله جولایی، رییس ستاد دیه در کافه خبر گفتگو کردیم. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید؛

۲۷ سال از شروع کار ستاد دیه می‌گذرد. از همان سال شروع کنیم، چه شد ستاد دیه تشکیل شد؟

ستاد دیه کشور، در واقع تنها نهاد یا ستادی است که متولی آزاد زندانیان غیرعمد است. 5 اردیبهشت سال 1369 رئیس وقت سازمان زندان‌ها با این حرف که بسیاری از زندانی‌ها نماز خوان هستند و اینکه این افراد نباید در زندان باشند، این ستاد را راه‌اندازی کردند. در آن زمان پول جمع کردند و این پول به 55 میلیون تومان رسید، همان موقع آیت الله غیوری خدمت آیت الله هاشمی رفسنجانی رفتند و این داستان را توضیح دادند و ایشان هم گفتند هر چقدر مردم کمک کرده‌اند من هم همان مقدار کمک می‌کنم، آن زمان با 250 هزار تومان مصالحه انجام می‌شد چون هنوز حکومت مبلغ دیه را تعیین نکرده بود.

الان دیه هزار برابر شده!

الان دیه مرد به 210 میلیون تومان است و در ماه‌های حرام هم این مقدار به 280 میلیون می‌رسد. حتی در برخی حوادث که برخی افراد در الان ضربه مغزی یا قطع نخاع می‌شوند این مقدار به 5 یا 6 دیه هم می‌رسد، مثلا دیه فردی که در حادثه کارگاهی گرفتار شده است یک میلیارد و 800 میلیون تومان است. حال اینکه در سال‌های ابتدای تاسیس این نهاد حمایتی دیه نرخ مشخصی نداشت و برای جبران خسارت ناشی از ورود یک صدمه جرحی یا فوتی به توافق مبلغی به مصدوم یا اولیاء دم پرداخت می‌شد. فقط این را بگویم که ستاد دیه تنها به افرادی که گرفتار جرایم غیر عمد و کلاهبرداری گرفتار شده‌اند کمک می‌کند.

از آن تاریخ تا به امروز عملکرد ستاد دیه چگونه بوده و چه تعداد از زندانیان جرایم غیر عمد را توانسته از حبس رها کند؟

سطح کار بسیار وسیع است و از آن زمان تا الان ستاد دیه بیش از 105 هزار نفر از افرادی که جایشان در زندان نبوده را از زندان خارج کرده است. مردم در این میان کمک‌های زیادی می‌کنند و حتی وجوهات خود را به ستاد دیه می‌دهند و قبل از این موضوع حتی با من شرط می‌کنند که پولشان را به افراد مجرم ندهم، کسانی که جرمشان اعتیاد، نزاع، سرقت و ... است.

سال گذشته چند نفر آزاد شدند؟ چقدر پول جمع شد؟

سال 95 برای آزادی 9هزار و 143 نفر با 742 میلیارد تومان دیه آزاد شدند، این رقم رقم قابل توجهی است که با کمک همکارنم این اتفاق افتاده است، همکاران من در سال 95 با طلبکاران صحبت کردند و موفق شدند که 40 درصد گذشت بگیرند. 



یعنی علاوه بر تامین هزینه‌های مالی زندانیان غیرعمده فعالیت‌ این ستاد به رضایت گرفتن هم می‌رسد ؟

بله در سال ۹۵، همکاران ما از این 742 میلیارد، توانستند 271 میلیارد تومان گذشت بگیرند، یعنی 521 میلیارد پول هم با کمک مردم در گلریزان ها جمع شده است. در حال حاضر و در ماه رمضان ما در بیش از 300 نقطه کشور گلریزان داریم، حتی در برخی از استان مثل اصفهان هر روز مراسم گلریزان برگزار می‌شود. در تبریز مردم تا 2 بامداد می‌آمدندو کمک می‌کردند. در این مدت مردم نزدیک به 4 میلیارد پول جمع کرده‌اند و می‌دانند ستاد دیه فقط به افرادی با چرائم غیرعمد کمک می‌کند.

آماری از تعداد کسانی که می‌توانند امسال آزاد شوند دارید؟

ما هر روز آزادی داریم، در ماه رمضان هم هر روز این اتفاق می‌افتد؛ البته همه کمک‌ها نقدی نیست بعضی چک امضا می‌کنند و برخی دیگر هم تعهد امضا می‌کنند.

شناسایی زندانیان جرایم غیر نقد چگونه انجام می‌شود؟

کسانی که زندانی جرایم غیرعمد هستند به محض ورود به زندان برگه‌ای را پر می‌کنند و شناسایی از آنجا شروع می‌شود. رئیس کل دادگستری استان‌ها مسئول این بخش است و طبیعتا به این دلیل اجازه داده‌ نمی‌شود اطلاعات زندانی پخش شود، در رابطه با زندانی‌ها تحقیق بسیار دامنه دار و میدانی انجام می‌دهیم تا ضعیت مالی زندانی هم مشخص شود.

مراکز اقتصادی کشور مانند بانک‌ها چه کمک‌هایی برای آزادی زندانیان غیر عمد می‌کنند؟

خودپرداز برخی از بانک‌ها آماده پذیرایی کمک‌های مردمی هستند. تا سال گذشته 200 میلیون تومان قرض‌الحسنه به ما کمک می‌شد ولی چون بانک‌ها نمی‌توانستند این مقدار را تامین کنند، این مقدار امروز به 100 میلیون تومان رسیده است.همچنین، 2 درصد از 5 درصد جوایز قرض‌الحسنه بانک‌ها متعلق است به ستاد دیه کشور که همان شب عید بانک سپه 4 میلیارد و 200 میلیون تومان به حساب ستاد دیه کمک کرد، بانک کشاورزی هم نزدیک به 4 میلیارد تومان کمک کرد. در سی‌امین جشن گلریزان ستاددیه کشور هم بانک ملی ایران در کمک یک میلیارد تومانی خود به همیاری این مجموعه در راستای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد و غیرکلاهبرداری پرداخت.

سنتی هم طی سال‌های اخیر وجود دارد که مسئولان رده‌بالای کشور کمک‌های برای آزادی زندانیان غیر عمد می‌کنند. امسال این کمک‌ها چگونه بود؟

برکت ستاد دیه و اعتبارش این است که هر سال مقام معظم رهبری هم به ما کمک می‌کند، سال گذشته 300 میلیون تومان و امسال هم 313 میلیون تومان ایشان به این نهاد حمایتی کمک کردند، آقای رئیس‌جمهور همیشه می‌پرسند حضرت آقا چقدر کمک کرده است تا مقدار کمتری کنند که به رهبری جسارت نشود و امسال 270 میلیون تومان کمک کردند.رئیس قوه قضاییه 50 میلیون تومان کمک کردند، آقای دکتر لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی هم 50 میلیون تومان کمک کردند. هر سال در صحن مجلس هم نمایندگان مقداری از حقوق خود را به ستاد دیه کمک می‌کنند که خود آقای لاریجانی چند سال یک ماه حقوق خود را نوشتند.

در حال حاضر میانگین کم‌ترین وبیش‌ترین بدهی‌های زندانیان غیرعمد تحت پوشش ستاد چقدر است؟

سال گذشته در دهه مبارک فجر، ستاد در طرحی گفت آنهایی که تا 10 میلیون تومان بدهکار هستند آزاد شوند رئیس سازمان زندان ‌ها گفتند به مناسبت ایام دهه فجر افراد تا بدهی 22میلیون تومان آزاد شوند که این اتفاق هم افتاد و خوشبختانه آن زمان 1400 نفر آزاد شدند.

یعنی دیگر زندانی غیر عمد با بدهی کمتر از 22 میلیون تومان نداریم؟

بله دقیقا، همچنین بازهم به برکت ماه مبارک رمضان امسال تصمیم گرفتیم به این دلیل که زندانی دیگری با بدهی کم نباشد افراد با بدهی حداکثر 20 میلیون تومان آزاد شوند، تعداد این افراد بسیار کم می‌شود.برای مثال یک نفر اهدا 690 میلیون تومان پول را تعهد کرد، کسی که کمک کردند به حضرت زینب (س) خیلی علاقه داشتند و 69 عدد حضریت زینب است.

در گلریزان‌ها مبالغ زیادی عنوان می‌شودسوالی وجود دارد؛ شما این 690 میلیون تومان را چگونه نقد می‌کنید؟

ما مراجعه می‌کنیم و این افراد پولشان را می‌دهند.

واقعا این اتفاق می‌افتد؟

بله.

چون زمانی شائبه‌هایی مطرح می‌کردند که برخی وعده‌هایی می‌دهند ولی پول نمی‌دهند.

ببینید، ما که از مردم طلبکار نیستیم، این کار عشق و اعتقادشان است. بعد از گلریزان‌ها نماینده‌های ما مرتب به کسانی که تعهد داده‌اند مراجعه می‌کنند. حتی برای کسانی که به مراسم نیامده‌اند نامه دیگری می‌فرستیم.

زمانی تصادف عامل زندانی شدن افراد زیادی می‌شد الان شرایط چظور است؟

یکی از دستاوردهای انقلاب و خدمات ستاد دیه بررسی قانونی ماجره بیمه شخص ثالث بود که با پیگیری‌های انجام شده در نهایت در 20 اردیبهشت 95 قانون اصلاح شد، البته این را بگویم که از 20 شهیرور 87، دوره 5ساله آزمایشی این قانون شروع شده بود، تا قبل از این روزانه نزدیک به 60 نفر وارد زندان‌ها می‌شدند. بعد از اجرای این قانون ورود افراد به زندان به علت تصادف روزانه 2 یا 3 نفر است.

الان چه تعداد راننده زندانی هستند؟

در سال 1382 فقط 30 هزار و دویست راننده وارد زندان‌ها شدند، که با افزایش جمعیت امروز باید این تعداد به 200 تا 300 هزار نفر می‌رسید ولی الان 600 نفر راننده در زندان‌ها هستند که اینها هم به زودی آزاد می‌شوند. نیمی از اینها به دلیل ناتوانی در پرداخت باقیمانده دیات ناشی از فوت و درست نمیمی دیگر بابت عدم توانایی در پرداخت دیه‌های ناشی از جرح در حبس حضور دارند. این بیمه شخص ثالث هدیه بزرگی به مردم بود.

چند نفر متقاضی آزاد شدن از زندان دارید؟

الان 15 هزار متقاضی داریم، از این 15 هزار نفر، 8 هزار نفر زندانی جرایم غیر عمد هستند بقیه در کنار جرایم عیر عمد، جرایم عمدی هم دارند که برای آنها پرونده‌هایی تشکیل می‌شود و شرایط این افراد بررسی می‌شود.

جرم‌هایشان چه بوده؟

ما به همه کمک می‌کنیم، مگر برخی افراد که نمی‌خواهند ستاد به آنها کمک کند. 2404 نفر بدهکاران دیه هستند که دو هزار نفر از آنها محکوم هستند و باقی هم متهم هستند، افراد کمی از بدهکاران دیه به علت حوادث رانندگی هستند و بیشتر آنها محکوم به حوادث کارگاهی، شبه عمد، عیر عمد و خطایی هستند.. 2500 نفر بدهکار مهریه هستند، حدود 7 هزار نفر به علت جرایم مالی زندانی شده اند، 600 نفر هم به خاطر نفقه زندانی هستند. این را هم باید بگویم ستاد در رابطه با کسانی که باید وام بگیرند ولی نمی‌توانند 2 سال پیش با بانک تجات توافق کرد که به این افراد قرض‌الحسنه بدون بهره به افراد پرداخت شود. کارهای زیادی در ستاد انجام شده است ولی فقط فریاد ما الان به آموزش و فرهنگسازی است. در بحث قانونگذاری لااقل در برخی حوزه ما نیاز به اصلاح نداریم اما مشکل اساسی ما در شرایط فعلی عدم رعایت درست همین قوانین فعلی یا اجرای ناقص این مقرراتی است که بعضا ممکن است ایراداتی هم به آن‌ها وارد ساخت.

زندانیان مهریه قبلا خیلی کمتر بود ولی الان آمار این افراد زیاد شده است، می‌توان امیدوار باشیم که آمار مهریه هم مثل تصادفات کاهش پیدا کند؟

امیدواریم، ببینید ستاد دو کار مهم کرد یکی قانون بیمه شخص ثالث بود یکی هم مهریه بالای 110 سکه بود؛ قانون شخص ثالث به یک افتخار تبدیل شد. مهریه هم خیلی پیگیری کردیم، 3 سالی است روی این مسئله کار کرده‌ایم و در جلسه‌ای که با خواهران مجلس داشتیم آنها با 14 سکه مخافت کردند و در نهایت خانم دکتر نوبخت، نماینده اصفهان گفتند اگر کس بالای 110 سکه ندارد به زندان نرود. البته اگر کسی این میزان پول داشته باشد باید پرداخت کند. در مهریه ما دیدیم شرایط دارد خراب می‌شود برخی طلاق توافقی می‌گرفتند تا از ستاد دیه پول بگیرند و بعد هم با هم زندگی می‌کردند. به همین دلیل در شیوه‌نامه سال 95 و 96 را با دقت بیشتری نوشتیم؛ اولا طلاق را منع می‌کنیم.

جدای از همه این‌ها کمک به زندانیان مهریه هرگز در اولویت ما نبوده و نیستند. دلیل عمده این رویکر هم باز می‌گردد به اینکه این افراد هرچند دچار یک مشکلات فردی ، خانوادگی و بعضا رفتاری می‌شوند اما قریب به اتفاق این جوان‌هایی که تعهد مهریه‌های سنگین و غیرقابل پرداخت را داشته‌اند همگی در صحت کامل عقل نسبت به این امر مبادرت کرده و زمان لازم برای این تصمیم را داشته‌اند. اما با این حال بعضی جوانان بر حسب فشار خانواده‌ها و عدم اطلاع درست از اینکه مهریه کاملا یک تعهد مالی اما بدون جنبه اقتصادی است نسبت به قبول آن بدون رعایت اصل استطاعت اقدام می‌کنند که ستاددیه در مورد این افراد با تاکید بر اخذ رضایت در جهت کاستن میزان تعهد از سوی زوجه اقدام کرده و در مواردی هم ممکن است در خصوص پیش پرداخت اعسار آن‌ها به ارایه تسهیلات بدون سود بپردازد.

اگر افرادی طلاق نگیرند و مهریه را به اجرا بگذارند شما آن را پرداخت می‌کنید؟

در این رابطه سعی می‌کنیم بین افراد مصالحه می‌کنیم و مهریه را نمی‌دهیم. دو هفته قبل در زندان ایلام در دیدار با زندانی‌ها دیدم برخی اعتراض داشتند گفتند، آدم داریم برای دو سکه زندانی است، از آنهای که برای دو سکه زندانی هستند چقدر مهریه کرده بودند یکی گفت 250 سکه، شغلش هم این بود که کارگر فصلی است. من درآمد او را تقسیم بر 300 میلیون کردم و فهمیدم 40 سال باید قسط دهد، به او گفتم او حکومت را مقصر می‌داند در حالی که خودش مقصر بود. من بارها در رابطه با مردم صحبت کرده‌ام که این جمله " مهریه را چه کسی داده؟ چه کسی گرفته " مردم را بیچاره کرده است. چند سال پیش جوانی را دیدم که جرمش هزار سکه مهریه بود.ما از پدر، مادرها، مدارسریال صدا و سیما و ... تقاضی داریم روی آموزش مردم کار کنند. الان ما در رابطه با عدم توجه به ادامه کار زندانی‌های زیادی داریم.آیا وقتی کسی یک سکه ندیده است و هزار سکه مهریه تعهد می‌دهد کلاهبرداری نکرده است؟

برای فرهنگسازی چقدر کار کرده‌اید؟

در ابتدا توضیح دهم؛ طرح موضوعات آموزشی در راستای پیشگیری از ورود ناخواسته افراد به زندان‌ها همواره به صورت موازی با رسالت اصلی ستاددیه در راستای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد و غیرکلاهبرداری از سوی مسئولین این نهاد حمایتی پیگیری شده و می‌شود. کار ما فرهنگسازی نیست اما به سهم خودمان کارهایی کرده‌ایم؛ مثلا در رابطه مهریه و نفقه جزوهای جیبی پخش کرده‌ایم. ولی بیشتر حرف‌های ما خطاب به صدا و سیما و رسانه‌ها است.

به نظر شما برای کاهش زندانی به اصلاح قانونی نیاز نداریم؟

بله، نیازمند اصلاح قانونی هستیم. مثلا بانک‌ها باید به کسی دسته چک بدهند که دارایی او را در نظر گرفته باشند.

مردم از طریقی می‌توانند به ستاد دیه کمک کنند؟

یکی از راه‌ها سامانه تلفنی ستاد دیه است. خیرینی که تمایل دارند از این طریق یاری گر ما در امر آزادی زندانیان واجد شرایط محکوم به جرایم غیرعمد باشند می‌توانند در کمترین زمان و بدون نیاز به اینترنت از طریق تلفن‌های همراه خود با شماره‌گیری کد #7777* 780* در این اقدام مشارکت کرده یا با مراجعه حضوری به ستاد یا از طریق خودپرداز‌های بانکی یا حضور در شعب بانک‌های ملی، ملت، تجارت، صادرات، سپه و رفاه با شماره حساب‌های اعلامی اقدام کنند. خوشبختانه در پایگاه مقام معظم رهبری در قسمت وجوهات شرعی هم مردم هر مقداری که اجازه داشته باند می‌توانند کمک کنند. تفاهم‌نامه ای با معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در رابطه با آزادی زنان زندانی غیرعمد هم امضا شده است که آن هم سامانه خودش را دارد.