در گذشته شهرها حول محور رودخانه‌ها، کاریزها و چاه‌ها ساخته می‌شد و عمده مساله ساخت یک شهر دسترسی به آب، هوای مطبوع و منابع طبیعی بود، اما امروز ضوابط و مسائل دیگری برای ساخت شهر استاندارد مطرح است. در دهه‌های اخیر شهرها عموما بدون توجه به این ضوابط ساخته می‌شدند، زیرساخت‌های مناسبی نداشتند و در بلندمدت با چالش‌های جدی روبه‌رو بودند، اما امروز اهمیت ساخت شهر هوشمند بیش از پیش روشن شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، گسترش جمعیت در سده اخیر به‌ویژه در کلانشهرها، اگرچه مفاهیمی همچون توسعه شهری، تکوین فرهنگ شهروندی و افزایش جمعیت باسواد را بازتعریف کرده و توسعه داده، اما از سوی دیگر باعث تنگناهایی همچون بیکاری، آلودگی محیط زیست، اختلال در حمل و نقل و کمبود مسکن هم شده است. در چنین وضعیتی شهرهای کمتر توسعه یافته با مشکلاتی به مراتب بیشتر و عمیق‌تر در این حوزه مواجهند و ساکنان این شهرها در معرض آسیب‌های اجتماعی خطرناک‌تری قرار دارند. همه این مشکلات زمانی خود را بروز می‌دهد که مدیران شهری، و تصمیم‌گیران کلان کشورها، شاخه‌ای از علوم شهری یعنی شهرسازی هوشمند را به اندازه لازم درنیافته و به آن کم‌توجه باشند. شهر در طول دهه های اخیر بنا بر رخدادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پی در پی و در برخی اوقات سنگین و هزینه بر، تابع مسائلی همچون مهاجرت بی رویه و افزایش کنترل نشده جمعیت بوده است. به زعم کارشناسان شهرسازی این رخدادهای اجتماعی از یک سو و ساخت وسازهای بدون نظارت، به ویژه در حریم شهر از سوی دیگر، مهم‌ترین عوامل دور شدن شهرها از مفاهیم و استانداردهای شهرسازی را پدید آورده‌اند. وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان، تمرکز نهادها و مراکز اصلی سیاسی اقتصادی کشور در پایتخت و توزیع نامناسب امکانات شهرنشینی طی دهه‌های اخیر، منجر به رشد جمعیت و به تبع آن شهرسازی نامتناسب در کلانشهرها و در راس آنها تهران شده است؛ موضوعی که هم‌اکنون به‌گونه‌ای تکوین یافته که مسئولان شهری و حتی سیاستگذاران و تصمیم‌سازان ملی‌درصدد بر آمده‌اند با مکانیزم‌های به روز نسبت به اصلاح الگوی شهرسازی و کنترل وضع ساخت‌و‌سازها اقدام کنند.
عجایب شهر هوشمند
نسل نو شهرهای جدید کشور قرار است شهرهایی هوشمند باشند که محیط‌زیست سالم و سبز، بهینه‌سازی انرژی، افزایش تاب آوری و فناوری ساختمان‌ها، ایجاد خطوط ارتباطی جدید، نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، ساخت و نگهداری راه و سیستم حمل و نقل هوشمند در آنها لحاظ شود. در حال حاضر ۱۷ شهر جدید در حال ساخت و هشت شهر در حال مطالعه قرار دارد. همچنین به منظور ایجاد فناوری‌های نوین، مطالعات روی شهرهای اندیشه، کوشک و خوارزمی با همکاری آلمانی‌ها آغاز شده است. اواخر سال ۱۳۹۴ تفاهمنامه برای همکاری در حوزه صرفه‌جویی در مصرف انرژی در شهرسازی و ساختمان در شهرهای جدید با اجرای طراحی شهری و انتقال فناوری بین مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید با معاون وزیر محیط‌زیست، ساختمان و ایمنی هسته‌ای آلمان به امضا رسید.
شهر هوشمند به شهری گفته می‌شود که بر اساس آخرین نظریه‌های تکامل یافته مدیریت شهری بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات، داری شش معیار اصلی باشد: حکمرانی هوشمند، شهروند هوشمند، محیط زندگی و محل زندگی هوشمند، اقتصاد هوشمند، حمل و نقل هوشمند و در آخر انرژی هوشمند. هدف از ایجاد یک شهر هوشمند بهبود کیفیت زندگی با استفاده از اطلاعات و فناوری شهری به منظور بهبود کارایی خدمات (ارائه شده توسط دولت) و برآوردن نیازهای ساکنان شهرهاست. فاوا (فناوری اطلاعات و ارتباطات) به مقامات شهرها امکان تعامل مستقیم با جامعه و زیرساخت شهر و نظارت بر آنچه در شهر به وقوع می‌پیوندد، توسعه شهر و زندگی بهتر شهری را می‌دهد. کاربردهای شهرهای هوشمند، بهبود جریان مدیریت شهری و فراهم کردن امکان پاسخ لحظه‌ای و آنی به چالش‌ها را میسر می‌سازد.
مزایای شهر هوشمند
مزایای شهر هوشمند را می‌توان شفاف‌سازی و جلوگیری از فساد اداری و اطلاع و رضایت شهروندان از روند انجام کار دانست که در نهایت موجب پیشرفت کشور می‌شود. رشد هوشمند معمولا توسعه اقتصادی را از دو طریق بالا بردن تولیدات اقتصادی و کاهش هزینه‌ها حمایت می‌کند. برخی از مطالعات بیانگر آن‌است که استفاده از توصیه‌های رشد هوشمند هزینه‌های خدمات عمومی مانند آب و فاضلاب، مدارس و جاده‌ها راکاهش می‌دهـد. رویکردهای توسعه رشد هوشمند مزایای آشکار زیست‌محیطی دارد که برخی از آنها عبارتند از بهبود کیفیت آب و هوا، حفاظت از سکونتگاه‌های ویژه و فضاهای باز، توسعه فشرده، حفاظت از مناطق حساس زیست محیطی، اختلاط کاربری‌ها، تـشویق به پیاده‌روی و غیره. شهرهای هوشمند با کمک فناوری‌هایی مانند شبکه‌های حسگر، جمع‌آوری و ذخیره‌سازی داده‌ها می‌توانند درجه حرارت، صدا، کیفیت آب و آلاینده‌ها را اندازه‌گیری کنند و در مورد همه چیز اطلاعات ارائه دهند.
سلامت الکترونیک، ترکیبی از برنامه‌های کاربردی موبایل، ابزارهای شناختی و مشاوره‌ای از راه دور و شبکه‌ای است که امکان تبادل داده‌ها و اطلاعات پزشکی را امکانپذیر می‌سازد. سلامت الکترونیک ناشی از شکستن موانع بین بخش‌های مختلف است و به سوی ایجاد خدمات سلامتی نوآورانه پیش می‌رود. در این رابطه هر هزینه‌ای برای هوشمند شدن شهر انجام شود، با توجه به صرفه‌جویی‌های حاصل از آن، پس از مدتی جبران می‌شود. هوشمندسازی شهر نه‌تنها به توسعه شهر و اقتصادی شهری کمک می‌کند که می‌تواند به پیشرفت کشور و اقتصاد ملی نیز کمک کند. برای مدیریت شهر به منظور دستیابی به شهر هوشمند بر اساس استانداردهای روز دنیا، علاوه بر معماران و شهرسازان چیره‌دست و خلاق، شهر نیاز به متخصصان حوزه فناوری اطلاعات نیز دارد تا بتوان با تلفیق دانش مدیریت شهری و دانش فناوری اطلاعات، شهری به‌روز برای زندگی ایجاد کرد. خوشبختانه این روزها، در بین ساکنان شهرهای بزرگ کشور، تخصص ملاک اصلی انتخاب قرار گرفته و اکثریت افراد بر این باورند که نداشتن تخصص اعضای سابق شوراها، صدمات جبران‌ناپذیری بر شهر وارد آورده است. در حال حاضر ۱۷ شهرجدید دولتی با تخمین حدود چهار‌میلیون جمعیت در ۴۰هزار هکتار زمین دولتی در حال ایجاد است و در این شهرها ۸۰۰هزار نفر سکنی گزیده‌اند و پیش‌بینی می‌شود جمعیت شهرهای جدید تا پنج سال آینده به بیش از 5/2میلیون نفر برسد.
اغلب ۱۷ شهر موجود که در کنار شهرهای مادر احداث شده‌اند، چندین هدف را در پیش دارند که اجرای طرح کالبدی ملی و توزیع متناسب جمعیت و اشتغال در سطح کشور در ارتباط با هدف‌های استراتژیک و محدودیت منابع آب و خاک و انرژی، ایجاد مناطق مسکونی برای کارکنان یک یا چند فعالیت جدیدالاحداث اقتصادی و جمعیتی و کمک به اجرای کمی و کیفی برنامه‌های توسعه مسکن و ایجاد تعادل در بازار مسکن از آن جمله‌اند. علاوه بر ۱۷ شهر جدید در دست احداث، هشت شهر جدید دیگر با جمعیتی بالغ بر ۶۵۵هزار نفر در مرحله تصویب و طراحی‌هستند ودر حال حاضر مطالعات امکان‌سنجی و مکان‌یابی و طراحی آنها به همراه شهرک‌های دولتی در حال انجام است. در عین حال امکان‌سنجی ایجاد مجتمع‌ها و شهرک‌های موضوعی از قبیل پارک علم و فناوری و شهرک علمی – تحقیقاتی، ورزشی، گردشگری و... در اراضی دولتی برای تنوع بخشی به نقش و عملکرد و غنای هویتی شهرهای جدید نیز در دستور کار قرار داده شده است. تحقق شهر هوشمند می‌تواند نقش غیرقابل انکاری در تحقق اقتصاد مقاومتی ایفا کند، چون رسیدن به چنین شهری، صرفه‌جویی‌های مالی و فواید اقتصادی فراوانی برای شهر و کشور در پی دارد و به همین دلیل، باید هر چه سریع‌تر در جهت استقرار شهر هوشمند و مقابله با چالش‌های پیش روی آن گام‌های بلندی برداریم.
