توجه به وجوه یاد شده در شهر، جلوه‌یی از محیط زیست انسان را در بر می‌گیرد که «منظر شهری» نامیده شده است. اهمیت «منظر شهری» به واسطه نقش آن در زیباسازی، هویت بخشی و روان‌سازی جریان زندگی در محیط شهری است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، شهرهای امروزی، به دلایل گوناگون و اغلب اقتصادی از یافتن هویت بصری و تاریخی مطلوب بی‌بهره می‌مانند. در عین حال لازم است با توجه به زمینه‌های نظری و بنیادین مباحث «منظر شهری» از تبدیل شدن این مقوله به نوعی فعالیت تخیلی و بی‌مبنا جلوگیری به عمل‌اید چرا که سیمای شهر، همه‌چیزی است که از شهر «حس» می‌شود و به «دیده» می‌آید. علیرضا رجبیان، کارشناس ارشد معماری و شهرسازی 6 عامل را در زیبایی شهرها موثر دانست و گفت:
6 قانون اصلی در دنیا برای ساخت شهرهای زیبا وجود دارد. قانون اول این است که شهرها نباید خیلی منظم و نه خیلی متنوع باشند. یعنی باید تعادل در طراحی فضای شهری وجود داشته باشد. نمونه آن هم وین، برلین و پاریس است که در عین متنوع بودن نظم‌شان را از دست نداده‌اند. البته باید دقت داشت که شهرها نباید بیش از اندازه منظم باشند، زیرا در این صورت مانند شهر بریزیلیلا در برزیل که به دقت و با نظم زیاد ساخته شد در نهایت شکست خواهند خورد. در تهران نیز نمونه آن شهرک اکباتان است اما برج‌های آپادانا و حافظ و سعدی در شهرک غرب قابل قبول است. بهترین نمونه تنوع در نمای شهری هلند است که علاوه بر تنوع بسیار منظم است که این کار را با بازی رنگ و نما انجام می‌دهند.
پویایی و حضور زندگی در شهر
وی افزود: قانون دوم پویایی و حضور زندگی در شهر است. این مورد را درشهرهای آسیایی می‌توان دید. در تهران نیز بازار تهران و در ترکیه خیابان استقلال استانبول که به آن خیابان 24 ساعته نیز می‌گویند و شاهد تردد مداوم مردم در این خیابان هستیم، از نمونه‌های موفق به شمار می‌روند. کاری که شهرداری در خیابان لاله زار و کوچه مروی انجام داده نیز می‌تواند به عنوان نمونه خوب شهری محسوب شود.
تراکم ساختمان‌ها
به گفته این کارشناس قانون سوم تراکم ساختمان‌هاست. وی در این باره توضیح داد: تعادل بین فضای سبز، فضاهای عمومی و ساختمان‌ها نقش مهمی در زیبایی شهر دارد. این مورد در تعادل و پویایی شهر بسیار موثر است. میادین و فضاهای بازی که جهت تنفس شهر ایجاد می‌کنند نیز نکته بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
القای حس ماجراجویی وکنجکاوی
وی افزود: نکته بعدی این است که یک شهر باید حس ماجراجویی وکنجکاوی شهروندان را تحریک کند. یک مسیر مستقیم مسیر خوبی نیست، مگر اینکه اهداف خاص داشته باشد یا خیابانی مانند ولیعصر که تعریف هویتی خاص خود را دارد. در کوچه‌های کنار خیابان استقلال استانبول به‌شدت این حس حاکم است و بینندگان و کسانی که در خیابان حضور می‌یابند دوست دارند تا وارد این کوچه‌ها شوند و در آن قدم بزنند.
مقیاس و تناسب
قانون پنجم مقیاس است. وی در این باره گفت: برای داشتن شهر زیبا باید تناسب و مقیاس نیز در آن رعایت شود. در شهر تهران شاهد هستیم که کنار یک ساختمان دو طبقه برج چندین طبقه ساخته شده است. که این فقط نشانه سرمایه داری است. یعنی پول می‌تواند ساختار شهری را بر هم زند. ساختمان‌هایی مانند بانک قوامین در میدان آرژانتین و ساختمان بانک تجارت المان‌های شهری نیستند بلکه ساختار شهر را بر هم زده‌اند که نمونه آن در همه جای دنیا وجود دارد. نمونه درست این مثال هم مسجد جامع یزد است. تناسب مقیاس در این سازه بی‌نظیر است که یکی از بلندترین ورودی‌ها را دارد با دو مناره آبی که نشان‌دهنده شهر اسلامی است.
بومی‌سازی
رجبیان ادامه داد: قانون ششم بومی‌سازی است. اینکه هر شهر باید نشان‌دهنده فرهنگ بومی آن منطقه باشد تا شهرها شبیه هم نشوند. شهر چینی را از سقف‌های خاص آن می‌شناسند و یک شهر ایتالیایی را از سقف‌های سفالی شیب‌دار و گنبدهای خاص آن می‌شناسند.
نبود نظارت بر ساخت نما
به گفته وی، دلیل اینکه شهر تهران را زیبا نمی‌بینیم به مشکل فرایند طراحی دانه بر می‌گردد، رجبیان در این باره توضیح داد: در همه شهرهای خوب دنیا منظر شهری از یک اصول بالادستی تبعیت می‌کند. متاسفانه در طرح‌های تفضیلی شهر به میزان اندکی به این موضوع پرداخته شده است اما این مورد نه کنترل می‌شود و نه از آن تبعیت می‌شود.
وی ادامه داد: اکنون تنها کنترلی که بر دانه‌های شهری می‌شود، این است که طراحی نما در برخی شهرستان در کمیته‌یی به نام سیما و منظر مورد بررسی قرار می‌گیرد. در تهران نیز نمای ساختمان‌ها و پروژه‌های بالای 10هزار متر در معاونت شهرسازی تهران مورد بررسی قرار می‌گیرد که ساختار بسیار اشتباهی است. زیرا بعد از اینکه مجوز پایان کار ارائه شود دیگر کاری از دست شهرداری بر نمی‌آید و فقط می‌توانند مصالح مورد استفاده را عوض کنند.
این کارشناس ارشد معماری ادامه داد: اگر کل شهر دارای یک ساختار باشد و قوانین بالادستی داشته باشد، معماران بر اساس ان طراحی کرده و کنار هم یک مجموعه منظم پدید می‌آورند. یکی از مهمانان خارجی من که برای بار اول به تهران آمده بود، گفت که تهران شهر بسیار پر جنب و جوشی است، ولی ساختار درستی ندارد.
زیبایی تهران متولی ندارد
وی با بیان اینکه زیبایی شهر تهران متولی ندارد، اظهار کرد: ساختار زیبایی تهران اشتباه است و سازمان زیباسازی شهرداری که متولی این امر است، می‌توان گفت وجود خارجی ندارد. خود من یک پروژه 150 هزار متری را نتوانستم در شهرداری تهران به جمع‌بندی برسانم. این ضعف در شهرداری بر سیستم شهر تاثیر بسزایی دارد.
وی با بیان اینکه بستر المان‌های شهری در هارمونی رنگ، تناسب گرافیکی و تابلوهای تبلیغاتی مبلمان شهری باید رعایت شود، گفت: به تازگی شهرداری در خیابان انقلاب به این المان‌ها توجه کرده و اقدام‌های خوبی انجام داده است که از جمله می‌توان به یکسان‌سازی تابلوی کتابفروشی‌ها اشاره کرد. یکی از شاخص‌های معماری ایران در خیابان انقلاب معماری دوره وارطان بوده که به دست مهندس وارطان طراحی شده است و الان این معماری در دست بازسازی است.
معماری پوچ
وی در خصوص منظر شهری شمال شهر تهران نیز گفت: معماری این قسمت از شهرتهران معماری بی‌هویتی است که متعلق به هیچ کجای دنیا نیست. معماری کلاسیک معماری بسیار پوچی است و شهر را از هم گسیخته کرده است. در معماری هر چه به سمت محله‌های قدیمی مانند حسن آباد برویم با زیبایی بیشتری مواجه می‌شویم. بدنه‌های بازار تهران از لحاظ منظر شهری درست‌تر از باقی محلات است.
وی دراین خصوص مثالی زد و گفت: شهر جدید شوش، کار کامران دیبا یکی از نمونه‌های خوب شهرسازی در ایران به حساب می‌آید.
رجبیان با اشاره به شهرهای تاریخی در دنیا گفت: یکی از بهترین نمونه شهرهای تاریخی زیبا شهر وین اتریش است. هادی دانشگر مقدم از استادان بزرگ معماری دنیا که یک معمار پیشرو محسوب می‌شود، کارهای جالب و قابل توجهی در این شهر ارائه کرده است. میلان و پاریس نیز نمونه‌های خوب تاریخی منظر شهری محسوب می‌شوند. همچنین شهرهایی مانند ژوهانسبورگ و کیتان با اینکه تاریخی نیستند، اما به لحاظ شهری درست تعریف شده‌اند. در ژوهانسبورگ هیچ‌وقت شما اعصابتان خراب نمی‌شود زیرا همه بدنه‌های شهری هارمونی دارد و معماران، دانه‌های شهری را بر اساس قوانین بالادستی طراحی می‌کنند.
شهرک غرب، نمونه‌ای خوب
وی با اشاره به اینکه در تهران محله شهرک غرب جزو نمونه‌های خوب منظر شهری به شمار می‌رود، در این باره توضیح داد: فضای سبز در این محله به درستی تعریف شده، بدنه‌ها به هم نچسبیده‌اند و فضاهای خالی نیز به درستی تعریف شده‌اند. یعنی اول خیابان بعد کوچه و بعد کوچه فرعی داریم. خیابان‌ها خط مستقیم نیست بلکه از یک منحنی تبعیت می‌کنند که این باعث کشش و جذابیت بافت شهری می‌شود. محله‌های قدمی ایران نیز اینگونه بوده‌اند. در واقع یک پیچیدگی در معبر بعد یک سکوت و دوباره یک هیاهو در قسمت مرکز محله‌ها دارند.
بهترین بافت کشور؟
وی افزود: اگر بخواهیم یک بافت مناسب در سطح کشور را مثال بزنیم باید به بافت قدیم همدان اشاره کنم. در این بافت، یکسری مستطیل‌هایی در میانه محلات وجود دارد که انواع صنف‌ها از جمله مسجد، قصابی، بقالی و... در آن مستقر‌اند. به دلیل اینکه وسط این مستطیل همواره فضای سبز وجود داشته به این مستطیل‌ها چمن می‌گویند. برای مثال چمن چوپان‌ها، چمن قصاب‌ها و. ساکنان هر کدام از این چمن‌ها نیزخصوصیات اخلاقی ویژه‌یی دارند. این محله‌ها توسط شریان‌های باریک شهری به هم وصل شده‌اند. جالب اینجاست که حدود 70 سال پیش یک مهندس شهرسازی شهر همدان از روی یک دوک نخ‌ریسی طراحی کرد.
