مهم‌ترین پیش‌نیاز این رویکرد، ایجاد شفافیت اطلاعات برای تمام شهروندان است. این طرح در وهله نخست به دنبال عملی ساختن چهار اقدام است: ۱- شفافیت رأی اعضای شورای شهر به مصوبه‌ها؛ ۲- انتشار آنلاین اطلاعات معاملات شهرداری؛ ۳- انتشار آنلاین اطلاعات تغییر کاربری‌ها، پایان کارها، مجوزها و غیره؛ ۴- انتشار آنلاین کمک‌ها و ردیف بودجه‌های شهرداری در خصوص نهادهای فعال در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی.
مشروح گقت و گو با خانم دکتر آورین، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و نامزد شورای شهر و عضو لیست امید با شعار شهرداری تمام شیشه‌ای را در ادامه خواهید خواند؛
* سلام. خانم دکتر آروین، شما به عنوان جوانترین کاندیدای زن برای حضور در لیست امید انتخاب شده‌اید. لطفا در ابتدا خودتان را معرفی کنید.
سلام. پیش از هر سخنی، من می خواهم خوشحالی خودم را نسبت به نگاه جدیدی که بر انتخابات مجلس و شورا میان اصلاح‌طلبان حاکم شده است، اعلام کنم. اگرچه روند امتیازدهی نامزدها برای حضور در لیست نهایی امید می‌توانست شفاف‌تر باشد، اما این موضوع که طبق فرآیند مشخص و بر مبنای امتیازبندی، چنین نتیجه‌ای به دست آمده است، خودش نشانه رشد شورای عالی اصلاح‌طلبان و جامعه همراه آن است. من امیدوارم این روند در مسیر شفافیت بیشتر و روند دموکراتیک‌تر برای انتخابات‌های آتی پیش برود.
من بهاره آروین، دکترای جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس هستم. در حال حاضر علاوه بر فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه، مدیریت گروه تخصصی روش‌شناسی و روش تحقیق انجمن جامعه‌شناسی ایران را نیز بر عهده دارم. سابقه فعالیت اجتماعی و سیاسی من به سال‌های ابتدایی ورودم به دانشگاه تهران به عنوان دانشجوی دوره کارشناسی برمی‌گردد. در آن زمان به واسطه رشته تحصیلی‌ام که جامعه‌شناسی و علوم سیاسی به صورت همزمان بود، فعالیت در شاخه جوانان حزب مشارکت را از سال 81 شروع کردم و تا سال 87 در آنجا فعال بودم. در همین دوره، در سال 2007 همزمان با حضور جناب آقای خاتمی در مجمع جهانی اقتصاد در داووس در قالب نشست «صداهایی از ایران» نیز افتخار حضور داشتم. در سال‌های بعد در ستادهای انتخاباتی اصلاح‌طلبان در سال‌های 84، 86 و 88 نیز فعال بودم و در تدوین برنامه‌ها و استراتژی‌های انتخاباتی مشارکت داشتم. همچنین در بنیاد باران بین سال‌های 84 تا 86 در برگزاری نشست‌هایی در حوزه مسائل اجتماعی و اقتصادی مشارکت داشته‌ام. در کنار این فعالیت‌ها من از سال 83 به این سو همواره وبلاگ‌نویسی کرده‌ام و تقریبا اتفاق سیاسی مهمی نبوده است که در خصوص آن متن تحلیلی‌ای در وبلاگم ننوشته باشم. اخیرا که آمار نوشته‌های وبلاگم را مرور می‌کردم متوجه شدم که در طول این سال‌ها بیش از 300 متن در موضوع نقد وضعیت موجود و چگونگی مشارکت موثر سیاسی-اجتماعی نوشته‌ام.
* خانم دکتر آروین، یکی از نکات برجسته رزومه علمی شما این هست که دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد را در دانشگاه تهران به صورت دورشته‌ای، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی خوانده‌اید. گویا دوره دکترا را هم به صورت دورشته‌ای شروع کرده بودید ولی امکان ادامه تحصیل در رشته علوم سیاسی در دوره دکترا از شما گرفته شد. در کنار این رزومه و سابقه فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی که توضیح دادید، این سوال در ذهن برخی‌ها شکل گرفته که چرا خانم آروین در لیست نهایی امید حضور دارد و کسان دیگری که نامشان آشناتر بوده، حضور نداشته‌اند. آیا در این خصوص توضیحی دارید؟
من فکر می‌کنم همان‌طور که در ابتدای مصاحبه توضیح دادم یک اتفاق مبارک می‌تواند این باشد که شورای عالی اصلاح‌طلبان، فرآیند انتخاب لیست نهایی را به طور شفاف توضیح دهد. اتفاقا من دقیقا با همین طرح و برنامه در شورای شهر تهران وارد این عرصه شده‌ام. در واقع ایده‌ی اصلی «شهرداری تمام شیشه‌ای» که شعار من برای حضور در این انتخابات است، تلاش برای ایجاد شفافیت هرچه بیشتر نسبت به تصمیم‌گیری‌ها و اطلاعاتی است که در دسترس شهروندان قرار ندارد. بنابراین اگر بخواهم خیلی مختصر در این خصوص توضیح بدهم، باید بگویم که من صرفا رزومه‌ام را برای حضور در فرآیند انتخاب نامزدهای نهایی لیست امید در اختیار شورای عالی اصلاح‌طلبان قرار دادم. طبیعتا به واسطه فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی قبلی، آدم ناشناخته‌ای نبودم، اما فرآیند انتخاب، فرآیندی بر مبنای آشنایی نبوده است.
* خوب شد که شما خودتان به طرح «شهرداری تمام شیشه‌ای» اشاره کردید. شما از اندک کاندیداهایی هستید که گویا برای حضورتان در شورای شهر تهران برنامه و طرحی را در ذهن دارید. آیا این طرح و برنامه صرفا یک اسم و شعار است یا «شهرداری تمام شیشه‌ای» توضیح و محتوایی بیشتر از یک اسم و شعار هم دارد؟
خب در طول سال‌هایی که من در رشته جامعه‌شناسی و علوم سیاسی تحصیل کرده‌ام همواره با مسائل سیاسی و اجتماعی به عنوان یک پژوهشگر مواجه بوده‌ام و این موضوعات دغدغه دائمی ذهن من است. فعالیت مستقیم در این حوزه‌ها و همکاری در پژوهش‌های مختلف این حوزه‌ها نیز از بی‌نتیجه بودن بسیاری از راه‌حل‌هایی که در سال‌های گذشته در فضای سیاسی و مدیریت دولتی و عمومی پیشنهاد شده یا پی گرفته شده است، حکایت دارد. بنابراین «شهرداری تمام شیشه‌ای»، یک طرح و ایده یک‌شبه نیست. این طرح حاصل تفکر و فعالیت عملی و پژوهشی من در سال‌های گذشته است. من بلافاصله پس از ثبت نام جهت کاندیداتوری، متنی را در کانالم در تلگرام منتشر کردم و از دلیل حضورم گفتم و طرح شهرداری تمام شیشه‌ای را معرفی و تا اندازه‌ای تشریح کردم. این متن را در کانال من https://t.me/baharvin می‌توانید با جزئیاتش بخوانید.
ببینید یک تلقی رایج در میان مردم و فعالان اجتماعی و سیاسی کشور وجود دارد که مشکل مسائل شهری و مثلا مساله فساد در شهرداری و دیگر نهادهای عمومی و دولت این هست که آدم‌های سالم و کاردرستی سر کار نیستند و بنابراین اگر صرفا مسئولین موجود را با آدم‌های سالم و کاردرست جایگزین کنیم، دیر یا زود همه مسائل حل و فصل می‌شود. من به عنوان یک جامعه‌شناس فکر می‌کنم اتفاقا یکی از دلایل حل نشدن این مسائل، غلبه همین رویکرد است. البته حضور آدم‌های کاردرست بخشی از حل مساله هست اما بخش مهم‌اش جای دیگری است. در واقع در یک نگاه فرافردی و جامعه‌شناختی باید گفت حضور آدم‌های فاسد یا ناکارآمد، خود معلول مساله است و علت چیز دیگری است. «شهرداری تمام شیشه‌ای» به دنبال کشف و رفع آن علت است. «شهرداری تمام شیشه‌ای» این رویکرد را دنبال می‌کند که شورای شهر باید ساز و کار سیستم را طوری تغییر دهد که حتی با فرض سر کار آمدن فاسدترین و فرصت‌طلب‌ترین آدم‌ها باز هم امکان آن که فساد از حدی بالاتر رود وجود نداشته باشد.
* چه طور چنین چیزی ممکن است. در واقع توضیح دهید که این تغییر ساز و کار به چه نحو صورت می‌گیرد. چه چیزهایی باید تغییر کند؟
شفافیت اطلاعات برای همه شهروندان؛ این محور اصلی طرح «شهرداری تمام شیشه‌ای» است. اطلاعات شهرداری اعم از بودجه، واگذاری پروژه‌ها، مجوزها و کاربری‌ها و تمام اطلاعات مشابه به جای این که فقط در دسترس مدیران و کارکنان شهرداری باشد، در دسترس همه شهروندان باشد. درعین‌حال، این ایده به جای این که همه تمرکز را بر روی تغییر سازوکار درونی شهرداری بگذارد، پتانسیل شهروندان را در حل مساله فعال می‌کند. در سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای دسترسی اعضای شورای شهر به این اطلاعات صورت گرفته است. حتی این تلقی وجود دارد که شورای شهری موفق است که دسترسی بیشتر و متناوب‌تری به این اطلاعات داشته باشد. این البته یک گام مهم و اساسی است اما موضوع را حل نمی‌کند و از آن مهم‌تر پایداری یک روند درست را تضمین نمی‌کند. من معتقدم توانمندی نظارت اعضای شورای شهر و حتی به فرض هر تعداد متخصص که در کنار و همراه این اعضا باشند، در مقابل حجم فراوان اطلاعات، ناچیز و ناکارآمد است. دسترسی همه شهروندان به این اطلاعات، یک نظارت سراسری، پایدار و توانمند را ایجاد می‌کند. خیلی فرق دارد که یک موضوع جلوی چشم ۲۱ نفر یا ۱۰۰ نفر و یا ۱۴ میلیون نفر شهروندان شهر باشد. طبیعتاً در حالت آخر، امکانات و توان نظارت به حد اعلای خود می‌رسد.
* یکی از ایراداتی که به حضور شما در لیست امید گرفته می‌شود این است که خانم آروین عمدتا سابقه‌ای پژوهشی و دانشگاهی داشته است و سابقه اجرایی به خصوصی ندارد. از طرف دیگر این طور به نظر می‌رسد که طرح شما نیازمند یک توان اجرایی قابل توجه است. به نظر شما این ایراد وارد است؟ پاسخی برای آن دارید؟
تا کار اجرایی چه باشد. اتفاقا بخشی از همین غلبه نگاه اجرایی، به دلیل همان رویکرد غلطی است که پیشتر توضیح دادم. من بیش از پانزده سال سابقه کار و پژوهش جامعه‌شناختی به خصوص در مسائل شهری دارم و این موضوع به من این امکان را می‌دهد تا با تمرکز بر دیدگاهی فرافردی و علت‌محور نسبت به مسایل شهری و با حساسیت نسبت به تبعیض‌های جنسیتی، وجوهی از مساله را پررنگ کنم که اغلب مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند و برای تغییر وضع موجود، بر پتانسیل‌هایی از خود جامعه متمرکز شوم که جز با تاکید بر وجه اجتماعی واقعیت، قابل ردیابی نیستند. فکر می‌کنم من به شبکه‌ای از دانشگاهیان و جوانان خلاق و خوش‌فکر در حوزه‌های مختلف وصل هستم که انگیزه، انرژی، تخصص، توان عملیاتی و نگرش‌های نوآورانه‌شان می‌تواند زمینه‌ساز تغییر اساسی در رویکردها نسبت به مسایل، سیاست‌گذاری‌های ثمربخش و مبتنی بر پژوهش‌های دقیق و مشورت‌های خلاقانه و راهگشا در فرآیندهای حل مساله شود تا تهران با فعال شدن پتانسیل شهروندانش و با تکیه بر خرد جمعی آن‌ها تبدیل شود به شهر زندگی.
* خب، این حرف‌ها البته به جهت تئوری حرف‌های خوبی است و فارغ از این که با آن موافق یا مخالف باشیم، نشان از یک تحلیل و تفکر در این حوزه‌ها دارد. اما خانم دکتر آروین آیا «شهرداری تمام شیشه‌ای» با همین توضیحاتی که دادید هیچ اقدام عملی و فعالیت ملموسی را در برنامه خود دارد؟
من فکر می‌کنم برای شروع می‌توان از ۴ محور و اقدام عملی شروع کرد. این‌ها اگرچه موضوعاتی است که به نتیجه رسیدنش نیازمند تلاش فراوان و طی زمان است اما اقداماتی است که اولا امکان‌پذیر و شدنی است و دوما اثرات آن قابل پیگیری و ملموس است.
این‌ها اقدامات شامل محورهای زیر است:
1. اقدام نخست: شهرداری تمام شیشه‌ای یعنی شهروندان حق داشته باشند بدانند نماینده‌ای که انتخاب کرده‌اند، به هر مصوبه‌ای چه رأیی داده است. این موضوع ابتدایی‌ترین حقی است که برای شهروندان نسبت به نماینده‌شان وجود دارد. بسیار پیش می‌آید که در تصمیمات مهم شورای شهر شایعات متعددی پیرامون رای نماینده‌ها شکل می‌گیرد. مثال بارزش رایی بود که یکی از نمایندگان زن شورای فعلی برای انتخاب شهرداری دادند. دیدیم که چه مسائلی پیرامون آن ماجرا به وجود آمد. رای نمایندگان باید در معرض دید مردم باشد. نمایندگان در قبال هر رایی که می‌دهند مسئولند و شرط لازم برای درست انجام شدن این مسئولیت، شفافیت رأی‌هاست.
2. اقدام دوم: شهرداری تمام شیشه‌ای یعنی همه شهروندان به اطلاعات سیستم جامع شهرداری مانند تغییر کاربری‌ها، مجوزهای ساخت و ساز، مجوزهای پایان کار و ... دسترسی آنلاین داشته باشند. توجه کنیم که این موضوع بر اساس قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات که در سال 87 تصویب شده است، یک الزام قانونی است. بخش مهمی از فسادها و نتایج نامطلوب شهری برآمده از همین مجوزهایی است که یا ناشی از مطالعه ناکافی است و یا برآمده از عملکرد فسادآمیز مدیران. دسترسی آنلاین شهروندان به این اطلاعات هزینه فعالیت‌های نادرست را بالا برده و به سمت فساد کمتر هدایت می‌کند.
3. اقدام سوم: شهرداری تمام شیشه‌ای یعنی شهروندان دسترسی آنلاین به معاملات شهرداری که ارزش آن‌ها بیش از 1 میلیارد تومان است داشته باشند. این موضوع یک تجربه جهانی است که نهادهای عمومی وظیفه دارند هرگونه قراردادی را که یک طرفش نهاد دولتی یا عمومی است از طریق سامانه‌ای اینترنتی در اختیار شهروندان قرار می‌دهند. ما دیده‌ایم که انتشار گاه به گاه برخی اطلاعات این چنین از شهرداری و دیگر نهادهای عمومی چه قدر حساسیت جامعه را تحریک و مدیران را نسبت به اصلاح عملکرد ترغیب می‌کند.
4. اقدام چهارم: شهرداری تمام شیشه‌ای یعنی بدانیم بودجه شهرداری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در کجا و چگونه هزینه می‌شود و چه نهادهایی این بودجه‌ها را دریافت می‌کنند. این دسترسی نباید تنها به اعضای شورا محدود شود. مردم باید به این اطلاعات دسترسی داشته باشند. دسترسی دائم شهروندان به معنای پایش مدام سیستم توسط شهروندان است. البته شهرداری تهران همواره در بودجه سالانه‌اش، ردیف‌هایی را برای کمک در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی در نظر می‌گیرد اما مساله مقایسه این بودجه با بقیه ردیف‌هایی است که برای دیگر فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته شده است. در‌واقع نهادهایی که به نام فرهنگ و اجتماع از شهرداری کمک می‌گیرند، کم نیستند و نسبت این‌ها و اثرگذاریشان در قبال مسائل مهمی چون اعتیاد اهمیت اساسی دارد.
* شما در جایی نوشته‌اید که برنامه شما غیرکلی و سنجش‌پذیر است. سنجش‌پذیر یعنی چه؟ تفاوت اصلی برنامه شما با دیگر برنامه‌هایی که برخی کاندیداها مطرح می‌کنند یا قبلا مطرح شده است چیست؟
ببینید یک وقت کسی می‌آید و می‌گوید من مشکلات شهر را حل می‌کنم. یا مشارکت شهروندان را بالا می‌برم. این‌ها حرف‌های خوب و درستی است اما کلی و غیرقابل‌سنجش است. این که کسی همین حرف‌ها را با عدد و رقم وعده بدهد، البته یک قدم بالاتر است و به سمت سنجش‌پذیری بیشتر حرکت کرده است اما مشکل اصلی چنین برنامه‌ای این است که می‌گوید به کجا می‌خواهد برسد اما نمی‌گوید چه طور قرار است چنین اتفاقی بیفتد. حالا ممکن است کاندیدایی بیاید و یک پله بالاتر برود و بگوید برنامه قرار است از این مسیر به این اهداف برسد اما به این موضوع توجه نکند که تغییرات باید پایدار باشند. طرح «شهرداری تمام شیشه‌ای» با این قصد طراحی شده است که اهدافی ملموس و سنجش‌پذیر را از مسیری مشخص پیگیری کند و این اهداف را از مسیر تغییراتی پایدار دنبال کند. «شهرداری تمام شیشه‌ای» به ساختارها و نه افراد توجه دارد و البته نقش افراد سالم، کاربلد و متخصص را نیز نادیده نمی‌گیرد.
* ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
من هم از شما متشکرم و لازم می‌دانم در انتها یک بار دیگر به این موضوع تأکید کنم که من عضوی از لیست امید انتخاب شده توسط شورای عالی اصلاح‌طلبان هستم. ما باید یاد بگیریم که کار جمعی و حزبی را بیاموزیم و بنابراین تأکید تمام اعضای لیست امید، رأی مردم به تمام این لیست است.
