در این نامه، ابتدا به پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش تصریح شده است اما در ادامه تیلرسون در ادعایی واهی، ایران را یکی از کشورهای پیشرو در حمایت از تروریسم معرفی کرده بود. دوگانگی موجود در نامه تیلرسون، به معنای آن است که ترامپ نمی‌تواند باتوجه به اظهارات خود در زمان تبلیغات انتخاباتی، بر مثبت‌بودن برجام صحه بگذارد. علاوه بر این، آنچه بیش از هر مسئله دیگری در نامه تیلرسون مورد بحث قرار گرفته، در ارتباط با بحث بازخوانی و بررسی برجام در شورای امنیت ملی آمریکاست. ترامپ و تیم همراه او، در قالب لفاظی‌ای جدید، قصد دارند با تأکید بر ضرورت بازبینی در برجام، به‌نوعی خود را مسلط بر اوضاع جلوه بدهند و تعهد خود را به رأی‌دهندگان آمریکایی تصدیق کنند اما این مسئله با واکنش‌های زیادی مواجه شده که با تأمل در آنها می‌توان به ضعف مواضع ترامپ پی برد.
تکرار ادعاهای ضدبرجامی از سوی آمریکایی‌ها
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از وقایع اتفاقیه ، علاوه بر نامه اخیر رکس تیلرسون، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی با پائولو جنتیلونی، نخست‌وزیر ایتالیا در اظهاراتی شدیدالحن در ارتباط با برجام و توافق هسته‌ای ایران اظهار کرد: «درباره ایران باید بگویم که به نظر من آنها در حال لطمه‌زدن به توافق هسته‌ای هستند. این توافق نباید امضا می‌شد و نباید به شیوه‌ای که مذاکره شد، مذاکره می‌شد. من همیشه طرفدار توافق هستم اما توافق هسته‌ای، یک توافق بد بود. درواقع، این بدترین توافقی است که من تاکنون دیده‌ام که درباره‌اش مذاکره شده است. آنها به روح توافق پایبند نیستند. من می‌توانم چنین چیزی را بگویم. ما این توافق را با دقت بسیار تحلیل می‌کنیم و در آینده نه‌چندان دور، چیزی برای گفتن درباره‌اش داریم. همچنین، همزمان با اظهارات ترامپ، نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل در نشست شورای امنیت سازمان ملل، تلاش کرد توجه و تمرکز اعضای شورا را از اسرائیل به ایران تغییر دهد. او ضمن تأکید بر تمرکز‌نکردن شورای امنیت بر موضوع رژیم صهیونیستی و فلسطین گفت: در ازای آن، تمرکز خود را روی ایران قرار دهید.
این اظهارات، نشان‌دهنده آن است که برخلاف ادعاهای اولیه ترامپ که تأکید داشت، تمرکز اصلی خود را بر حل مسائل داخلی آمریکا می‌گذارد، بار دیگر حوزه سیاست خارجی در رأس دغدغه‌های کاخ سفید قرار گرفته و در این میان، ایران کانون تمرکز تیم سیاست خارجی ترامپ شده است.
برجام؛ نتیجه بازنگری اسلاف تیلرسون در اشتباهات آمریکا
در اولین واکنش محمد‌جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان، نسبت به نامه رکس تیلرسون به مجلس نمایندگان آمریکا، در قالب توئیتی اظهار کرد: «برجام ایالات‌متحده را ملزم به حمایت از اجرای موفق آن ازجمله در اظهارات علنی و پرهیز از اثرگذاری منفی بر تجارت عادی ایران می‌کند.» همچنین در توئیتی دیگر ظریف تأکید می‌کند: «برجام با حزم و دقت به موضوع هسته‌ای محدود شده است، بدون ورود به سایر موضوعات محل اختلاف، ازجمله فعالیت‌های شریرانه دولت آمریکا.» علاوه‌براین پیام‌های توئیتری در واکنشی جدی‌تر، وزیر امورخارجه کشورمان در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: «آنچه امروز و بیش از هر زمان دولتمردان آمریکایی به آن نیاز دارند، نه لفّاظی‌های تکراری نادرست و خالی از فایده بلکه واقع‌گرایی در کلام و کرداری متین و توأم با خرد‌گرایی و از سر درک و فهم واقعیت‌های موجود جمهوری‌اسلامی ایران با نگاهی دقیق و به دور از القائات دیگرانی است که هرکدام بنا به اغراض خود، سعی در ایجاد ایران‌هراسی و وحشت دروغین و قلب واقعیت‌های منطقه و جمهوری‌اسلامی ایران دارند. درواقع، دولتمردان امروز ایالات‌متحده به‌خوبی باید از تاریخ و به‌ویژه حوادث و روند تحولات چهار دهه گذشته آموخته باشند و بدانند تحت هیچ شرایطی و هیچگاه از سخن‌راندن با زبان تحریم و تهدید و به‌کارگیری کلماتی با طعم خشونت و خصومت در مقابل ایران و ایرانیان، نتیجه نگرفته و نخواهند گرفت. همان‌گونه که دولتمردان و پیشینیان در سیاست خارجی آمریکا نیز هرگز در تحقق سیاست‌های غیر‌واقع‌بینانه و غلط خود نسبت به ایران موفق نبودند.»
در بخشی دیگر از گفته‌های خود، رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان تأکید کرد: «وزیر امورخارجه آمریکا یک روز به کنگره نامه می‌دهد که ایران به همه تعهداتش در برجام عمل کرده است و روز بعد در اظهاراتی متناقض، ایران را متهم به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای کرده و برجام را توافقی برای باج‌دادن به ایران قلمداد می‌کند.» وزیر امور خارجه با تکرار آنچه در توئیت خود به آقای تیلرسون خاطرنشان کرده بود، گفت: «اتهامات بی‌پایه آمریکا نمی‌تواند اعتراف آن کشور به اجرای تعهدات برجامی توسط ایران را بپوشاند. آمریکا باید بداند که دیگر قادر نیست جامعه جهانی را با اتهامات بی‌‌اساس که کذب آنها توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی در جریان بسته‌شدن پرونده پی‌ام‌دی اثبات شد، منحرف نماید.» ظریف همچنین با اشاره به اظهارات آقای تیلرسون مبنی‌بر اینکه آمریکا مشغول بازنگری در سیاست خود نسبت به ایران و برجام است، گفت: «برجام اتفاقا نتیجه بازنگری اسلاف آقای تیلرسون در سیاست‌های سراپا اشتباه آمریکا در گذشته در مقابل ایران و منطقه بوده است؛ سیاست‌هایی که غلط‌بودن آنها در عمل بارها ثابت شده است.»
مصالح ایران و آمریکا در تعهد به برجام است
همچنین، رئیس دستگاه دیپلماسی درباره تکرار ادعاهای واهی و تهی از واقعیت تیلرسون و دیگر مقامات آمریکایی درباره تروریسم و آزمایش‌های موشکی ایران تصریح کرد: «از نگاه ما منافع و مصالح ایران و همه کشورهای منطقه و جهان در مهار و شکست تروریسم لجام‌گسیخته‌ای است که متأسفانه با محاسبات غلط، اشتباه و بی‌تدبیری‌های آمریکا و القائات مغرضانه شرکای منطقه‌ای آنان در طی دهه‌های گذشته، تولید و تکثیر و به دور از تمامی موازین انسانی بر منطقه و جهان تحمیل شده است.» در بخشی دیگر از اظهارات خود، رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان تصریح کرد: «ایرانیان هرگز اجازه تکرار این تجارب تلخ و خسارات جبران‌ناپذیر و تحمیل جنگ ویرانگر دیگری را نخواهند داد و سیستم‌های موشکی دفاعی جمهوری‌اسلامی ایران دقیقا با همین هدف استقرار یافته و تقویت می‌شوند. این سیاست علیه هیچ کشور دیگری نیست و سیاستی کاملا خردگرایانه و در راستای صلح و ثبات منطقه است.» ظریف همچنین تصریح کرد: «همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند، ایران اولین کشوری نخواهد بود که برجام را نقض کند اما درعین‌حال برای حفظ منافع ملت ایران برای تمام سناریوهای ممکن آمادگی کامل دارد.»
مخالفت روسیه با رویکردهای غیر‌سازنده واشنگتن نسبت به ایران
علاوه بر مخالفت‌ها و اظهارات وزیر امورخارجه کشورمان، اظهارات غیر‌واقع‌بینانه رکس تیلرسون، واکنش مقام‌های سیاسی روس را نیز درپی داشت. درهمین‌راتباط، معاون وزیر امورخارجه روسیه در گفت‌وگو با تاس اظهار کرد: «ما اطلاعاتی دریافته‌ایم که نشان می‌دهد واشنگتن در حال بررسی دوباره توافق هسته‌ای با ایران است. مسکو امیدوار است که این تحلیل و بررسی‌ها به این منجر شود که واشنگتن دریابد توافق هسته‌ای برای افزایش صلح بین‌الملل و ثبات در منطقه ضروری و حیاتی است.» سرگئی ریابکوف تأکید کرد: «مسکو در کنار دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای برای پیشبرد اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تلاش می‌کند. درواقع، مسکو از تلاش واشنگتن برای قراردادن مسائل مربوط به اجرای برجام و یکسری دیگر از ادعاهای غیر‌هسته‌ای درباره تهران در یک دستور کار واحد به‌شدت انتقاد می‌کند و بر این باور است که این مسیری غیر‌سازنده است و به شدت با آن مخالفت خواهد کرد.»
علاوه بر ریابکوف، به گزارش ایرنا، نماینده دائمی روسیه در سازمان‌های بینالمللی در وین گفت که انصراف از برجام، تهدید‌کننده ثبات جهانی است. ولادیمیر ورونکوف اظهار داشت: «مسکو انتظار دارد واشنگتن موضع مشخص خود درباره برجام را هفته آینده اعلام کند. برجام بر توافقی فراگیر پایدار شده و با توجه به موافقت تمامی طرف‌ها به دست آمده است و نابودی چنین ساز‌و‌کاری، ثبات منطقه‌ای را تقویت نخواهد کرد.» نماینده دائمی روسیه در سازمان‌های بینالمللی در وین در پایان با تأکید بر تداوم پشتیبانی این کشور از برجام گفت: «بدیهی است که موضع آمریکا در نشست پیش‌روی برجام و آمادگی این کشور برای ادامه اجرای تعهدات خود، بر ثبات و اجرای توافق می‌گذارد.»
لغو برجام، بزرگ‌ترین اشتباه ترامپ خواهد بود
علاوه بر مقامات ایرانی و روس، اظهارات اخیر تیلرسون و ترامپ نسبت به بررسی موضوع بازبینی برجام در شورای امنیت ملی آمریکا، در سطح داخلی این کشور نیز با واکنش همراه شده است. در مهم‌ترین واکنش، جان کربی، سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه آمریکا در یادداشتی که در وبسایت شبکه خبری سی‌ان‌ان منتشر شده است، نوشت: «باتوجه به وعده‌های انتخاباتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی‌بر اینکه توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 را پاره خواهد کرد، باید برای دولت ترامپ سخت بوده باشد که به کنگره اعلام کند ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش، ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند است.» کربی با بیان اینکه لغو این تحریم‌ها چیزی است که ایران در ازای محدودیت برنامه هسته‌ای‌اش به آن دست یافت، افزود: «بنابراین اگر آمریکا بدون هیچ دلیلی این تحریم‌ها را بازگرداند، این آمریکا و نه ایران است که به‌عنوان کسی که از توافق سرپیچی کرده، شناخته خواهد شد. همچنین این آمریکا و نه ایران خواهد بود که بیرون از کنوانسیون بینالمللی ایستاده است؛ حتی هم‌پیمانانمان از ما حمایت نخواهند کرد.» مجموع این رویکردها، نشان‌دهنده آن است که هرگونه اقدام دولت ترامپ برای بازبینی در برجام با مخالفت جدی در سطح داخل آمریکا و در سطح بینالمللی مواجه خواهد شد. اقرار ترامپ به حفظ قرارداد برجام باتوجه به اظهارات تند او در زمان تبلیغات انتخاباتی، به معضلی بزرگ برای مقامات کاخ سفید تبدیل شده است و بیشتر به نظر می‌رسد اظهارات اخیر آنها برای آن است که از حیث پرستیژی به جهان این موضوع را القا کنند که همه‌چیز تحت کنترل است و ما در حال نظارت بر ایران هستیم.
