سازندگان بنا هم سلیقه مخاطبان و زیبایی ساختمانهای سنگی و مزیتهای آن را دلیل استفاده از این نوع مصالح میدانند. این در حالی است که کمیته نما در ضوابط تعیین شده به استفاده از مصالح بوم آور وهمچنین بهرهگیری از ارزشهای معماری اسلامی ایرانی درطراحی نما و اجزای آن توصیه کرده است اما در سالهای اخیر، سنگ در قالب نمای موسوم به رومی، مورد استفاده متعدد قرار گرفته، معماریای که متعلق به این مرزوبوم و متعلق به کشوری با این پیشینه و مکتب معماری نیست. شورای شهردر مصوبات چندسال قبل خود سیاستی تشویقی برای استفاده از نمای آجربه تصویب رساند. زمانی که استفاده از کامپوزیت و شیشه و انواع سنگ اعضای شورای آن زمان را نگران مهجورماندن و دور شدن از معماری ایرانی و اسلامی کرده بود. مصوبهای که به اعتقاد برخی کارشناسان حوزه شهری ارزشمند بود اما جامعیت لازم را نداشت.
محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر معتقد است طراحی نمای ساختمان حوزه کیفی و محتوایی و مبتنی بر تراوشات ذهنی وخلاقیت معماران است و نمیتوان دستورالعمل کمی برای آن تعریف کرد. اما وی درعین حال معتقد است آنچه بهعنوان ضوابط کمیته نما تعیینشده بهعنوان گام اول در حوزه ساماندهی نمای آشفته شهری خوب است و به مرور به ایدهآل نزدیک میشود. سالاری به همشهری میگوید در ضوابط تعیینشده نما، خلاقیت معماران بسته نشده و استفاده از مصالح خاصی بهعنوان قانون تعیین نشده است. امیر فرجامی، عضو شورای تدوین ضوابط نما نیز ضمن اشاره به همین مسئله میگوید: آنچه هماکنون در کمیتههای نما مورد مخالفت و مقاومت از سوی کارشناسان قرار میگیرد، استفاده از مصالحی خاص مثل سنگ نیست بلکه معماری نمای طراحی شده است. نمای رومی از چند سال گذشته اقبال بسیاری میان سازندگان و طراحان پیدا کرد و عنصر اصلی بهکار رفته در این نوع معماری نیز سنگ است. کارشناس معماری کمیته نمای مناطق معتقد است: «گاهی اوقات به برخی طراحان حتی پیشنهاد میشود از سنگ هم درنمای ساختمانشان استفاده کنند تاهماهنگی و تناسب با ساختمانهای همجوار و محیط نیز برقرار شود چراکه محیط عنصر جدانشدنی و تأثیرگذار در معماری است. در جایی نیز باز بهدلیل هماهنگی با محیط استفاده از آجر توصیه میشود.» وی البته این را هم میگوید که در برخی مناطق و معابر با توجه به سابقه تاریخی مانند منطقه 12ضوابط متفاوتی برای بهکارگیری مصالح وجود دارد که آن هم نشات گرفته از عنصر تناسب محیط است.
تناسب با اقلیم، دلیل تأکید بر استفاده از مصالح بومی
اما آنچه در این ضوابط مورد توصیه قرار گرفته بهرهمندی از مصالح بوم آور است. مدیرکل معماری و ساختمان معاونتشهرسازی شهرداری تهران میگوید: در دسترس بودن و انطباق بیشتر با اقلیم از دلایل این توصیه است. سهیلا صادقزاده با اشاره به ورود انواعی از مصالح به کشور میگوید: گاهی اوقات این مصالح با اقلیم خرد منطقه هماهنگی نداشته و از نظر نگهداشت انرژی هم نتایج خوبی بهدنبال ندارد. وی معتقد است استفاده از مصالحی مثل آجر با دسترسپذیری بسیار، راحتتر و منطبقتر با اقلیم چنین منطقهای است.
در ضوابط تعیین شده برای نمای ساختمان نیز درهیچ کجا بهرهمندی از آجر در قالب احکام سلبی و ایجابی عنوان نشده و در واقع دست طراحان و معماران برای بهرهمندی از انواع مصالح استاندارد و مورد تأیید البته با رعایت ضوابط، باز گذاشته شده است.
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورا نیز درخصوص بومآوربودن مصالح معتقد است طراحی ساختمان در یک منطقه و جغرافیا باید مبتنی بر شرایط اقلیمی و بومآور باشد. «مصالح و معماری ساختمانهای شهرهای شمالی را نمیتوان در یزد پیاده کرد. حتی در تهرانی با 1100متر اختلاف ارتفاع و اختلاف دما، نمای ساختمانها با یکدیگر متفاوت خواهند بود اما از آنجا که بناهای فاخر معماری ایران از عنصری مانند آجر بهره برده قطعا میتوان بهعنوان یکی از مصالح اصلی از آن نام برد.
سالاری البته بر این موضوع هم تأکید میکند که باتوجه به پیشرفت تکنولوژی و علایق نسل جدید نمیتوان استفاده از مصالح نوین را نادیده گرفت و باید به تلفیق خوب و متناسبی از اینها دست پیدا کرد.
سنگ در طبقات بالا توصیه نمیشود
کمیته نما به طراحان توصیه میکند نمای سنگ را در طبقات بالا استفاده نکنند و این نوع مصالح در طبقه همکف و اول ساختمان نصب شود. به گفته مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری به دفعات مشاهده شده سنگهای بهکار رفته در نما به خوبی و طبق اصول استاندارد نصب نشده و به دلایل گوناگون از بدنه جدا و پرتاب شده که حتی مرگ عابران پیاده را نیز بهدنبال داشته است. سهیلاصادقزاده البته این را هم میگوید که بر نصب درست و اصولی هر نوع مصالح بهکار رفته در نما باید دقت شود و مهندسین ناظر مسئولیت نظارت بر آن را بهعهده دارند.