ثبت جهانی شهر یزد از سال‌های گذشته در اولویت‌های میراث جهانی ایران قرار گرفت و با ارسال پرونده این شهر به یونسکو تصمیم نهایی برای ثبت جهانی یزد به‌عهده کشورهای عضو یونسکو گذاشته شد تا درصورت موافقت آنها با جهانی شدن یزد داور یونسکو چکش ثبت جهانی شهر تاریخی یزد را بکوبد و برای نخستین بار یک شهر ایرانی به‌عنوان میراث جهانی بشر در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود.
پیش از ورود ارزیاب یونسکو به یزد اما اجماع کامل در بخش‌های دولتی و تعامل جدی با جامعه محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد در شهر یزد آغاز شد تا اجماع ملی در این شهر موجب ساماندهی و رفع برخی ایرادات در پرونده ثبت جهانی شهر یزد شود.
با این حال ارزیاب یونسکو که به یزد سفر کرده بود برخی سؤالات خود را با مسئولان شهر یزد و جامعه محلی در میان گذاشت و با یادداشت‌برداری پاسخ‌ها دست پر به مقر یونسکو در پاریس بازگشت. مسئولان میراث فرهنگی بر این موضوع اذعان دارند که ارزیاب یونسکو پاسخ سؤالات خود را به خوبی گرفته است و همراهی ملی در پرونده ثبت جهانی یزد به نتیجه رسیده و احتمال بسیاری دارد که یزد به‌عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت برسد.
شهر تاریخی یزد 9200هکتار مساحت دارد که از این میزان 190هکتار شامل 19محله و هسته مرکزی بافت تاریخی یزد که آثاری از دوره آل‌مظفر را در خود دارد به همراه محلات فهادان، مجموعه بازار و مجموعه جهانی شده باغ دولت آباد یزد به‌عنوان زون اصلی در پرونده ثبت جهانی یزد قرار دارند. هم‌اکنون نیز 900هکتار از شهر تاریخی یزد ثبت ملی شده است که 750هکتار آن در بافت تاریخی اصلی شهر متمرکز است.
محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور در پاسخ به این سؤال همشهری که ارزیاب یونسکو چه مسائلی را در ارتباط با پرونده ثبت جهانی یزد مطرح کرده است می‌گوید: ارزیاب یونسکو معمولا با سؤالات متعدد به ایران سفر می‌کند. در مواردی نقشه‌های شهر را می‌خواهد و در بازدید میدانی از شهر به هر موردی که برخورد کند و جای سؤال داشته باشد سؤالاتش را مطرح می‌کند و پاسخ می‌خواهد.
به گفته او در یکی از موارد ارزیاب یونسکو به خانه‌ای برخورد کرد که درب آن مربوط به دوره پهلوی و داخل خانه قاجاری و بخش‌هایی از آن نیز مربوط به دوره ایلخانی بود که سؤالات خود را مطرح کرد و باید سؤالات او را درخصوص بنا پاسخ می‌دادیم.حتی در مواردی از ما می‌خواست که توضیح بدهیم بنا از خشت ساخته شده یا از آجر؟
آنطور که معاون میراث فرهنگی کشور خبر داده است ارزیاب یونسکو حتی درخصوص نحوه مدیریت و حفاظت از شهر تاریخی یزد و عرصه و حریم بافت تاریخی و بناهای تاریخی نیز سؤالاتی را با ایران در میان گذاشته که پاسخ آنها نیز تهیه شد و بخشی از آنها برای ارزیاب یونسکو ارسال شده تا برای ثبت جهانی یزد در اختیار یونسکو قرار بگیرد.
او با اعلام اینکه ارزیاب یونسکو تصمیم‌گیر اصلی در ثبت جهانی شهر یزد نیست و تنها سؤالاتی که مورد نظر یونسکو است را مطرح و پاسخ ایران را به یونسکو منتقل می‌کند افزود: حتی ایکوموس (شورای جهانی بافت‌ها، بناها و محوطه‌های تاریخی) نیز برخی از سؤالات ارزیاب را از ایران پرسیده است که در حال پاسخ نهایی به آنها هستیم.
به گفته طالبیان، ارزیاب یونسکو که به یزد سفر کرده بود حتی در تمامی محلات با مردم سخن گفته و در نشست با مسئولان نیز سؤالات خود را پرسیده است گفت: باید به این موضوع توجه جدی داشت که یزد یک شهر تاریخی است و این نخستین بار است که ایران درصدد ثبت جهانی یک شهر تاریخی برآمده و فرایند ثبت و حتی تدوین و آماده‌سازی پرونده این شهر تاریخی بسیار سخت بود.
به گفته طالبیان وضعیت کنونی شهر یزد به‌گونه‌ای است که روش مدیریت آن به‌عنوان یک شهر تاریخی می‌تواند الگوی دیگر شهرهای تاریخی ایران نیز قرار بگیرد و مسئولان و مردم این شهرها با مشاهده یزد متوجه شوند که اگر در یک شهر تاریخی با یکدیگر همکاری کنند چه اندازه در حفاظت و مدیریت شهر تاریخی موفق خواهند بود.
محمد‌مهدی شرافت مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد نیز در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد: پیش از تشکیل پرونده ثبت جهانی یزد و براساس الگوهایی که ارائه شد از تشکل‌های محلی و شوراهای محلات خواسته شد که نظارت کامل بر عملکرد شهرداری داشته باشند و شهرداری نیز با همه این شوراها همکاری کرد.
به گفته او، پیش از تدوین پرونده ثبت جهانی شهر یزد نیز تفاهمنامه‌هایی با سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف امضا شد و کار به جایی رسید که اکنون ثبت جهانی شهر یزد به‌عنوان یک خواسته عمومی مطرح است.او با اشاره به حضور چند روزه ارزیاب یونسکو در یزد و نظر او درخصوص این شهر گفت: از ویژگی‌های بارزی که ارزیاب یونسکو پیش از ترک ایران اعلام کرد حضور مردم در بافت تاریخی این شهر و شیوه مختلف مهمان‌نوازی آنها در محلات مختلف بود.
شرافت با اشاره به تمجید ارزیاب یونسکو از محله شاه‌ابوالقاسم یزد که به‌عنوان محله پایلوت انتخاب شده بود گفت: ارزیاب یونسکو در این محله به‌صورت جدی با مردم در ارتباط بود و الگوهای مشارکت محلی در حفظ و نگهداری و زندگی در این محله را مورد تأیید قرار داد.
مدیرکل میراث فرهنگی یزد معتقد است، آنچه بافت تاریخی یزد را حفظ کرد حضور و باور مردم به حفاظت از بافت تاریخی این شهر بود و عمده تلاش سازمان‌ها نیز بر تقویت بافت تاریخی یزد متمرکز شد و اکنون باور عمومی در شهر یزد به‌گونه‌ای است که مردم حاضرند محدودیت‌های زندگی مدرن را بپذیرند تا ارزش‌های تاریخی و هویت فرهنگی خود را حفظ کنند.
به گفته او، اکثریت قریب به اتفاق مردم یزد، شوراها، تکایای مذهبی و شوراهای محلی به‌طور جدی پیگیر پرونده ثبت جهانی شهر یزد هستند.او گفت: همین باور موجب شده است که اگر در دوره‌ای در گذشته برخی مردم امتیازی برای سکونت در بافت تاریخی قائل نبودند اکنون برای سکونت در بافت تاریخی و حفظ غرور محله خود با افتخار کار کنند. او از تلاش‌ها برای بالا بردن کیفیت زندگی در بافت تاریخی یزد خبر داد و گفت: از مهم‌ترین اقدامات جدی انجام شده در بافت تاریخی مدیریت پسماند و تفکیک زباله است که به نظافت بافت تاریخی کمک بسیار می‌کند.
آنطور که محمد‌مهدی شرافت گفته است، استاندار یزد نیز در دیدار ارزیاب یونسکو به صراحت اعلام کرده است: فارغ از ثبت جهانی شدن یزد مردم این شهر به بافت تاریخی این شهر احترام می‌گذارند و این بافت حفظ می‌شود. البته اگر شهر یزد به ثبت جهانی برسد مردم این شهر می‌توانند با کیفیت جهانی زندگی در بافت‌های تاریخی آشنا شوند و مردم جهان نیز می‌تواند با کتاب نفیس و پر رمز و راز و مملو از داستان‌های زندگی در شهر تاریخی یزد آشنا شوند.
شرافت البته به اصلاح برخی ایرادات جزئی موجود در پرونده ثبت جهانی یزد اشاره کرد و گفت: ثبت جهانی شهر یزد نخستین تجربه ایران برای جهانی شدن یک شهر زنده است و اکنون مسئولان میراث فرهنگی به‌طور جدی در حال پاسخگویی به سؤالات یونسکو درخصوص پرونده ثبت جهانی یزد هستند.
او به درخواست یونسکو برای راه‌اندازی پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی در شهر یزد و انتخاب محله شاه ابوالقاسم به‌عنوان محله پایلوت که الگوی محلات دیگر باشد اشاره کرد و افزود: درخواست‌های یونسکو انجام شده و خوشبختانه ایراد جدی در پرونده ثبت جهانی شهر یزد وجود ندارد.مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد همچنین از اطمینان کامل خود برای ثبت جهانی این شهر تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو خبر داد.
مجتبی فرهمند، مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی یزد نیز از تداوم فعالیت‌ها برای پاسخ گفتن به درخواست‌های یونسکو و تهیه مدارک خواسته شده از ایران برای ثبت جهانی یزد خبر داده است. او به همشهری گفته است که مدارکی ازجمله اقدامات مرمتی انجام شده در دوره‌های مختلف در بافت تاریخی یزد مورد درخواست یونسکو بود که این مدارک در حال تدوین و ارسال به یونسکو است.
او درخواست یونسکو از ایران برای داشتن مدارک مرتبط با مرمت بافت تاریخی یزد را نشانه مثبت از سوی یونسکو برای ثبت جهانی یزد در سال آینده دانست و اعلام کرد: اکنون ساماندهی و باززنده‌سازی بخش‌های مختلف بافت تاریخی یزد در مسیر توسعه استان و شهر یزد قرار گرفته که با هماهنگی دستگاه‌ها ممکن شده و ساختار بافت تاریخی یزد را به‌طور مداوم در مسیر مرمت و باززنده‌سازی و احیا قرار داده است.
او از مرمت و باززنده‌سازی سه محله شاه ابوالقاسم به‌عنوان محله پایلوت، محله شاه طهماسب که به محله لب خندان نیز مشهور است و محله امیرچخماق خبر داد و گفت: ساماندهی محورها، پیاده‌راه‌سازی و اصلاح منظر شهری نیز در حال انجام است.
به گفته مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی یزد، کف‌سازی خیابان قیام نیز با تصویب بودجه از سوی شورای شهر یزد هفته آینده آغاز می‌شود که از موضوعات مورد تأکید ارزیاب یونسکو برای ثبت جهانی شهر تاریخی یزد بود.
