در این گفت و گو که در شماره یکشنبه 18 مهر 1395 خورشیدی با رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران منتشر شد، می خوانیم: باز حادثه فرونشست زمین. واین بار در میدان قیام تهران. خبری که ابتدا از سقوط نوجوانی 15 ساله همراه با این فرونشست خبر می داد وحکایت از آن داشت که فرونشست در بخشی از مترو این میدان صورت گرفته است.
گرچه بلافاصله آتش نشانی تهران این مساله را رد کرد و رسما خبرداد که فرونشست مربوط به خود میدان بوده و ارتباطی به مترو نداشته است. این درحالی است که فرونشت زمین طی ماه های اخیر در تهران به شکلی شگفت انگیز روندی تصاعدی را داشته است و به طور متوسط پایتخت هر ماه شاهد یک یا چند حادثه مهم فرونشست بوده که برخی از آنها حتی منجر به فوت تعدادی از هموطنان مان شده است.
درحقیقت به نظر می رسد حادثه فرونشست میدان قیام، هرچه باشد، آخرین حادثه فرونشست این کلانشهر نخواهد بود و این حادثه به قدری تکراری شده که دیگر کسی از شنیدن اخبار حوادثی مشابه، تعجب نخواهد کرد. اما سوال اینجاست که در چنین شرایطی و وضعیتی که شاهد این همه حادثه مشابه در جای جای تهران هستیم، چرا هیچ نهادی برای جلوگیری از حوادث مشابه ناشی از روند فرونشست زمین اقدامی نمی کند؟
** مجرمی به نام «آب»
طبق گزارش سازمان زمین شناسی، سالانه 36 سانتیمتر در برخی از مناطق تهران، در دشت های غربی و جنوب غربی آن شاهد نشست هستیم. آماری که حکایت ازآن دارد که میزان نشست تهران از کل دنیا بیشتر است و باعث شده تا رکورددار بالاترین فرونشست در این منطقه باشیم. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، یکی از مهم ترین عوامل فرونشست زمین خشکسالی و برداشت نامتعارف آب از چاه های غیرمجازاست که علاوه بر خشک شدن دیگر چاه ها و مشکل در تامین آب شرب باعث فرونشست زمین در دشت های تهران و خود پایتخت شده است.
علی بیت اللهی، مدیر بخش زلزله در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت راه و شهرسازی معتقد است، اگر فرونشست ها ریشه یابی شود، دلیل اصلی آن مصرف بالای آب های زیرزمینی است که باید با یک مدیریت جدی، از افزایش این مخاطره در کشور جلوگیری کنیم. ارتباط فرونشست زمین با برداشت های غیرمجاز از آب های زیرزمینی در حالی مطرح می شود که چندی قبل مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران اعلام کرده بود ٧٠ میلیون مترمکعب از برداشت های شهرداری ها از منابع آب سفره های زیرزمینی غیرمجاز است.
به گفته خسرو ارتقایی، شهرداری تهران درحال حاضر ٢٠٠ میلیون مترمکعب از منابع آب سفره های زیرزمینی استفاده می کند که ١٣٠ میلیون مترمکعب از این مصارف مجاز و بیش از ٧٠ میلیون مترمکعب برداشت های شهرداری از منابع آب سفره های زیرزمینی غیرمجاز است. این در حالی است که به گفته علیرضا دایمی، معاون وزیر نیرو، بارها برای چنین عملکردی از سوی شهرداری ها، به آنها اخطار داده شده است.
دایمی هشدار داد که اگر این روند ادامه یابد، با ابزارهای قانونی این مساله را پیگیری خواهند کرد و ممکن است دست به انسداد چاه های شهرداری ها هم بزنند. دایمی، معاون وزیر نیرونیز پا را از این حد فراتر نهاده خبر از ارسال نامه ای رسمی به شهردار تهران و دادن تذکری کتبی به وی داده: مجبور شدیم در یک نامه رسمی از شهردار تهران بخواهیم این مساله را رعایت کنند، اما با اینکه این مساله را پایش نکردیم، هنوز هم شاهدیم توجه چندانی به این موضوع نشده است. بدین ترتیب به نظر می رسد شهرداری تهران در این مقوله نیزباز هم یکی از مقصرین اصلی است.
با این حال احمد دنیا مالی، رییس کمیسیون عمرانی شورای شهر معتقد است که نباید شهرداری را مقصر دانست: از یک طرف شهرداری را متهم می کنیم که چرا فضای سبز را گسترش نمی دهد و از سویی وی را متهم به برداشت آب های زیرزمینی می کنیم. درست است که برداشت های غیرمجاز آب های زیرزمینی می تواند در فرونشست زمین موثر باشد ولی به شخصه معتقد نیستم که آبیاری هایی که شهرداری می کند باعث فرونشست زمین می شود.
**شبکه ای که هنوز رویاست
شبکه های متعدد زیرزمینی و تاثیراتی که روی مقاومت خاک دارند یا شسته شدن خاک به دلیل شکسته شدن لوله های آب و ایجاد حفره هایی زیرزمینی از دیگر عوامل مهم در فرونشست زمین محسوب می شوند. احمد دنیامالی، رییس کمیسیون عمران شورای شهر اما به شکلی تخصصی تر به این موضوع نگاه می کند: عمق کم لوله ها و تجهیزات زیرساختی در کنار این مساله که این تجهیزات عمدتا روی شریان های اصلی شهر قرار دارند و همچنین فرسودگی این تجهیزات و همجواری این تجهیزات باعث شده تا این تجهیزات همواره در معرض خطراتی جدی باشند. به همین دلیل مدیریت شهری تلاش بسیاری کرده تا این وضعیت را ساماندهی کند ولی شواهد امر نشان داده که تاکنون به دلیل عدم همکاری سازمان های ذی ربط؛ این امر محقق نشده است.
وی افزود: برخی کارشناسان اما براین باورند که نباید شبکه های ناهمگن – مانند لوله های گاز و کابل های برق – را کنار هم قرار داد چرا که خود می تواند خطرناک باشد. به همین دلیل نمی توان تمام تجهیزات را داخل یک کانال واحد قرار داد.
دنیا مالی از سویی به جنبه دیگری از حضور بی ضابطه تجهیزات شهری اشاره می کند و می گوید: یکی از برنامه های شهرداری و مدیریت شهری توسعه شهر در زیر زمین است. برای این کار شناسایی و ایمن کردن تجهیزات شهری یکی از ارکان اصلی است که لازمه آن هم، اجرای مدیریت شهری یکپارچه شهری است.
وی در پاسخ به این سوال که تا زمانی که مدیریت یکپارچه شهری محقق نشود برای جلوگیری از تکرار حوادث ناشی از فرونشست زمین چه باید کرد؟ گفت: الان ما شهرداری را مکلف کرده ایم تا معابرتهران را بررسی کنند و نتیجه را گزارش دهند. از سویی از شهرداری خواسته ایم در حفاری هایی که برای شبکه های زیرزمینی انجام می دهد دقت بیشتری کند. به خصوص حفاری های زیر زمین. اما واقعیت این است که تا مدیریت یکپارچه شهری حاکم نشود هیچ یک از دستگاه ها حاضر نیستند مسوولیت حوادث ناشی از فرونشست زمین را برعهده بگیرند. این درحالی است که اگر بخواهیم صادق باشیم باید بگوییم، آمار حوادث ناشی از فرونشست زمین در تهران هر روز بیشتر به مرز «هشدار» نزدیک می شود و ما همچنان نتوانسته ایم کار خاصی انجام دهیم.
دنیا مالی اضافه کرد: به نظرم باید تمام سازمان ها و ارگان های مختلف ذی ربط دور هم جمع شوند و چه از لحاظ تامین بودجه و چه از لحاظ تقسیم وظایف هر یک از سازمان ها، تصمیم گیری و برنامه ریزی جدی صورت گیرد چرا که در غیر این صورت ممکن است هر لحظه در تهران، بخشی از زمین فرونشستی مجدد داشته باشد و فاجعه ای جبران ناپذیر را رقم بزند.
*منبع: روزنامه اعتماد
**گروه اطلاع رسانی**9370**9131**انتشار دهنده: شهربانو جمعه