نور پردازی در نمای ساختمان
بدلیل کمرنگ بودن مبحث تخصصی روشنایی و نورپردازی در کنار دیگر مهارت های رشته معماری، عمران، برق و طراحی شهری، کمتر شاهد رعایت استانداردهای روشنایی و اصول نورپردازی در فضاهای مختلف هستیم و متأسفانه علیرغم اهمیت اثر بخشی نورپردازی علمی بر سلامت جسم و روان، افزایش راندمان افراد و همچنین چشم نوازی هرچه بیشتر و موثرتر برمؤلفه های معماری فضاهای داخلی و بیرونی، به این مهم کمتر توجه می شود و در اکثر موارد شاهد بکارگیری روش های یکنواخت نورپردازی برای همه فضاها می باشیم.
باید در نظربگیریم که رشته روشنایی و نورپردازی حرفه ای است، (علمی و هنری)، تواماً با یکدیگر و نگاهی یکسویه و نگرشی غیر تخصصی به آن سبب می گردد که تفاوت چشم گیری بین استانداردها و تأثیرات روشنایی طراحی و اجرا شده درایران با جامعه پیشرفته جهانی وجود داشته باشد.
باید بپذیریم که نور ماهیتی تفکیک ناپذیر از معماری داخلی و بیرونی می باشد، البته مدیریت صحیح نور همگام با طراحی و معماری می تواند از بهترین و اقتصادی ترین روش ها برای افزایش شادابی و سرزندگی در محیط، آرامش، کارایی و حالات عاطفی افراد باشد، همچنین نورپردازی مناسب می تواند بر ویژگی های خاص معماری، تأثیرات قابل ملاحظه ای بگذارد.
لذا برای دستیابی به نتایج تأثیرگذار، بایستی همچون تخصص های دیگر، طراحی روشنایی مبتنی بر استانداردها و اصول نورپردازی را از الزامات روندکاری یک پروژه در نظر گرفت. چرا که همه ما عمل دیدن را بوسطه نور، به عنوان یک ماهیت طبیعی پذیرفته ایم و می دانیم بدون نور نمی توان درک درستی از فضا،حجم و رنگ داشته باشیم و بارها و بارها تأثیرات آن را بر سطح هوشیاری، راندمان کاری و حالات عاطفی مان به صورت خوب و بد تجربه کردیه ایم. که این تجارب به نمود رنگ نور، رعایت یا عدم رعایت استانداردهای روشنایی و توجه یا عدم توجه به اصول نورپردازی مربوط می گردد.
بنابر این میتوان با نگرشی تخصصی به این حرفه و طراحی مناسب و متناسب با اصول معماری نور، از تأثیراتی به مراتب مطلوب تر، کارآمدتر و جذاب تر بهره مند گردید.
عوامل بسیار مهم در شناخت نور
لومن: واحد اندازه گیری شار نوری است. لومن مقداری نور است که از یک چشمه نقطه به شدت یک کاندلا(شمع) داخل مخروطی به زاویه رأس یک استرادیان پخش می شود.
منحنی فضایی پخش نور
به نقشه فضایی پخش نور اطلاق می گردد.نور هر منبع نوری با استفاده از رفلکتور و یا لنز سر راهش به طرز متفاوتی در فضا پخش می گردد.
CRI (Color Rendering Index)
معیار تشخیص کیفی نور می باشد. به میزان طیف های نوری شامل در این منبع نوری اطلاق می گردد. به عنوان مثال اگر منبع نوری cri پایین تری دارد، اجسام زیر آن رنگ واقعی خود را نمایش نمی دهند. آیا تا کنون مشاهده نموده اید که ماشین سبز رنگ زیر نور زرد خیابان آبی به نظر می رسد؟ این نتیجه پایین بودن کیفیت نور سدیم می باشد.
تکنولوژی های منابع نوری
التهابی: همان چراغ های دارای فیلامان می باشند که با تبدیل انرژی حرارتی به نور عمل می کنند. راندمان نوری در این تکنولوژی به صورت متداول در حدود 15لومن به ازای هر وات مصرفی می باشد.
بخار جیوه: همان تکنولوژی استفاده شده در مهتابی ها و لامپ های کم مصرف CFI می باشد.
HID: شامل لامپ های بخار سدیم، متال هالید می باشد. بخار سدیم بیشتر در کاربری های روشنایی های محوطه، خیابانی و گلخانه مورد استفاده قرار می گیرند. متال هالید علاوه بر محوطه در کاربردهای تجاری و نورپردازی های محوطه و پل ها مورد استفاده قرار می گیرند.
ال ای دی: با ورود طیف نور سفید از سال 1995 در زمره نورهای ساطع شده از ال ای دی ها، روز به روز جایگاه خود را بیشتر در صنعت روشنایی باز نموده اند. در حال حاضرال ای دی با بازده نوری 150 لومن بر وات اقتصادی شده است.
معماری و نورپردازی نما
می توان به جرأت گفت که مهندسین معمار در حین طراحی نما، تنها به حجم، جنس مواد و طرح نما در روز توجه می نماید. عدم توجه کافی به نورپردازی نما باعث شده است در شب با احجام مخوف و تاریکی در شهر مواجه می شویم.
رویکرد به نورپردازی نما باید علاوه بر سلیقه هنری مبتنی بر دانش مهندسی برق نیز باشد. نوپردازی که از برق و خصوصیات نور آگاهی ندارد نمی تواند با ابزار نور به طراحی مشغول گردد. به عبار دیگر نورپردازی نما تلفیقی از هنر معماری و دانش مهندسی می باشد.
مهم ترین نکته ای که می توان به فعالین نما توصیه نمود، طراحی و تصویب نورپردازی نما پیش از اجرای نما می باشد. نیازمندی های برق کشی، نیازمندی های فاصله گذاری ها و جایابی های چراغ ها در نما، در نحوه اجرای نمت تأثیراتی شگرف دارد.
هنر طراحی نور نما، نمایش نور و مخفی نمودن منابع نوری می باشد. این امر بدون لحاظ طراحی نور در حین اجرای نما میسر نخواهد شد.
نورپردازی نما و مفاهیم
هنگامی که نورپردازان ایتالیایی از برج آزادی تهران در روز و شب بازدید نمودند، از مجموعه شهرداری گله مند شدند. آنها با بیان اینکه هیچ کجای دنیا بناهای ملی خود را با رنگ های RGB بی روح نمی کنند از اینکه در نورپردازی شهری از هیچ مفهومی تبعیت نمی کنیم گلایه کردند. چرا یک بنایی که نماد شهری است شب یک جلوه دیگری دارد؟
در نورپردازی نما نیز استفاده از رنگ ها، سایه ها و روشنایی ها باید از یک مفهوم و هدفی تبعیت نماید. المان هایی که در نما قرار می گیرند هر یک حرفی و سخنی در مورد این ساختمان و بنا می زنند . رنگ های گرم محیط را صمیمانه تر و رنگ های سرد فضا را جدی و منظم نشان می دهند. فروشگاه اپل همه جا خودش را با نور سفید شدید متمایز می کند. کاخ سفید برای نمایش قدرت و دسیپلین بیشتر نور سفید را به کاربرده است. برعکس یک رستوران خوب برای نمایش فضای گرم و صمیمی در نمای خود المان ها را آفتابی نشان می دهد.
هدف از طرح این مثال ها، نشان دادن اهمیت مفاهیم و نوع نورپردازی در یک ساختمان می باشد. اگر ساختمانی را در دست اجرا دارید پیش از نورپردازی از خود بپرسید این ساختمان یا بنا قرار است چه چیزی را در ذهن بیننده تداعی نماید. جواب این سؤال، ما را از تکرار مسیرهای نورپردازی غلط تا حدود زیادی نجات می دهد.
