تغییر و تحول و تعمیر وسایل مورد‌استفاده در زندگی روزمره امری غیرقابل اجتناب است. نمای ساختمان‌ها نیز از این مسأله مستثنا نبوده و لازم است که هر از گاهی تحت بررسی و تعمیر قرار گیرند.
مفهوم تعمیر ساختمان در صنعت اندکی ناشناخته است. بیشتر اوقات تعمیر به مفهوم نظافت نما درنظر گرفته می‌شود. درواقع این تنها یکی از مفاهیم تعمیر ساختمان یا (BMU) Building Maintenance Unit است. تمامی اجزای نماها به آب‌و‌هوا حساسند و با گذشت زمان، تغییرات دمایی، اشعة فرابنفش، گرد‌و‌غبار، باران و .... نما تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. گرد‌و‌غبار و دوده برروی شیشه‌ها و پانل‌های ACP قرار گرفته، آب باران به‌همراه آلاینده‌های زیست‌محیطی برروی نما جاری شده و اثری ویران‌گر برروی نما می‌گذارد.
سیلیکون به‌عنوان پرمصرف‌ترین مادة مورد استفاده در صنعت نماسازی، به‌مرور زمان از بین می‌رود. حتی در بسیاری از مواقع پرندگان به بخش سیلیکونی نما حمله می‌کنند و آن‌را دربرابر خوردگی و زوال غیرمقاوم می‌سازند.
بنابراین لازم است اقدامات جدی برای نظافت و نگهداری نمای ساختمان به‌صورت متناوب صورت پذیرد.
سه جنبة مهم در واحد نگهداری ساختمان وجود دارد:
- نظافت متناوب (سیکل نظافت)
- شناسایی منطقه‌ای که در آینده‌ای نزدیک به رسیدگی نیاز دارد
- نگهداری، جایگزینی یا تعمیر
در منطقة NCR واقع در هندوستان که مرکز توسعه‌های جدید و فعالیت‌های ساختمانی است، گرد‌و‌غبار زیادی در هوا پراکنده است که در پوستة خارجی ساختمان می‌نشیند و نمای خارجی آن‌را ضایع می‌کند.
گرد‌و‌غبار و دوده، موادی شیمیایی هستند که در طبیعت وجود دارند و می‌توانند اسیدی باشند و هنگامی‌که با باران آمیخته می‌شوند سطح شیشه و پانل‌های آلومینیومی-کامپوزیتی را از بین می‌برند. از آنجاییکه نظافت نما عملی نیست که فقط یکبار صورت گیرد، هر زمان که در نظافت زمان‌بندی‌شدة ساختمان تعویقی صورت می‌پذیرد، مواد شیمیایی موجود در هوا یا تشکیل‌شده برروی شیشه و نما، تأثیر ناگواری برروی اجزای نما می‌گذارند و درنتیجه از لحاظ اقتصادی ضربة بزرگی وارد می‌سازند.
شستوشوی مکرر نما، مزیت‌های دیگری نیز دارد. این عمل به پیداکردن بخش مشکل‌دار نما کمک می‌کند. ممکن است در بخش سیلیکونی نما فاصله‌ای ایجاد شده و یا پانلی لق شده باشد و یا درزبندی پانل‌ها به‌هم خورده و نشتی به‌وجود آورده باشد. تمامی این موارد را به‌راحتی ازطریق شستوشوی نما می‌توان شناسایی کرده و تصحیح نمود.
سیستم‌های BMU (واحدهای نگهدارنده) متعارف ساختمانی:
سیستم‌های دسترسی ساختمان بنا به ارتفاع ساختمان و شکل هندسی آن (50-0 متر، 100-50 متر، 200-100 متر و بالاتر) ساخته می‌شوند. به‌گفتة ماهش آروموگام (Mahesh Arumugam)، مدیر شرکت تکنولوژی نمای مین‌هارت (Meinhardt)، ساختمان‌های بلند و با شکل‌های پیچیده‌تر، دسترسی جهت نظافت را دشوارتر می‌کنند.
امروزه، سیستم‌های دسترسی نما به یک فن‌آوری برتر تبدیل شده‌اند. چند دهه قبل، تنها سیستم موجود در هند، سیستم‌های قابل حمل بوده که سالانه جابه‌جا می‌شدند اما امروزه سیستم‌های موتوریزه‌ای موجود است که از درجة اتوماسیون بالایی برخوردارند.
در ذیل به تعدادی از سیستم‌های کاربردی حمل‌و‌نقل و دسترسی نما اشاره می‌کنیم:
1- حرکت به‌همراه طناب (Abseiling):
استفاده از طناب (روش مرد عنکبوتی)، یکی از روش‌هایی معمول است که برای نظافت ساختمان به‌کار می‌رود.
این سیستم شامل تجهیزات کوهنوردی و طناب به‌همراه روش ایمنی‌سازی ازطریق طناب ثانویه، می‌باشد. لازم است که طناب در بالای ساختمان توسط یک لنگر بسته و نگه داشته شود. علاوه بر آن، نیاز است که این طناب‌ها و تجهیزات به‌طور مستمر چک شده و نصب گردند.
روش مرد عنکبوتی بیشتر در پروژه‌های کوچکی که تعمیر و نگهداری ساختمان لزوماً می‌بایست اقتصادی باشد، به‌کار می‌رود. این روش همچنین در ساختمان‌ها و مکان‌های خاصی که استفاده از هرگونه سیستم نگهداری دیگری ممکن نیست، دیده می‌شود. برای مثال روش طناب، جهت شستوشوی آتریوم‌ها (اتاق‌های مخفی) یا مکان‌های U شکل استفاده می‌شود چراکه امکان جاسازی سیستم‌های پیچیده‌تر وجود ندارد.
محدودیت‌های طناب‌شویی یا آب‌سیلینگ:
- این تکنولوژی تنها برای نظافت نما مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای سایر موارد نگهداری نظیر چک‌کردن شیشه، جایگزین‌سازی شیشه یا پرکننده‌های بتونه یا چسبی، به سیستم‌های دسترسی دیگری نیاز خواهد بود.
- از این روش در مدت زمان کوتاهی می‌توان استفاده کرد چراکه در بلندمدت به سیستم جریان خون کارگران لطمه وارد می‌کند. لکن با پیشرفت تکنولوژی، محافظ‌های جدیدی عرضه شده است که با استفاده از آن‌ها امکان بهره‌برداری از 8 ساعت کاری بدون ایجاد هیچگونه مشکل در گردش خونی فراهم می‌شود. جهت بهبود سیکل نظافت، می‌توان تعداد کارگران مستقر را همزمان افزایش داد تا سیستم نظافت تسریع گردد.
- ازطرفی آویزان‌شدن یک کارگر از سقف ساختمان موجب ناراحتی ساکنین آن می‌شود.
نوع پیشرفته آب‌سیلینگ یا استفاده از طناب، روش صندلی معلق (flying Chair) است. در این روش کارگر به‌راحتی برروی صندلی که توسط موتور کنترل می‌شود، نشسته است و تمامی تجهیزات به‌جای آن‌که در‌دست مرد آویزان قرار گیرد، به صندلی متصل است. این روش مطمئن‌تر بوده و تجهیزات بالای ساختمان (در محل لنگر) پایدارتر و با ثبات‌ترند.
2- سیستم واگن‌دار یا قفس:
مادر تمام تجهیزات نظافت ساختمان، واگن یا قفسه‌ای است که از دو سو توسط چهار طناب فولادی با ظرفیت نگهدارندة بسیار بالا، به قلاب و پایگاه لنگری در سقف ساختمان متصل است و به حالت آویزان درآمده است. در هر طرف، یک طناب به موتور متصل بوده و طناب دیگر طناب ایمنی محسوب می‌شود. این سیستم عملکردی همانند آسانسور و یا واگن‌های مورد استفاده در اجزای ساختمان‌سازی دارد.
اندازه‌های واگن به‌صورتی است که امکان جابه‌جایی دو نفر و تجهیزات موردنیاز آن‌ها را دارد. یک واگن یا قفس که دارای استاندارد بین‌المللی باشد، در ابعاد 8/0x2، 8/0x5/2 یا 8/0x3 بوده و بنابر استاندارد CE، وزن آن نباید بیش از 240 کیلوگرم باشد.
در کشور هندوستان از استاندارد BIS استفاده شده است به‌طوری‌که واگن‌هایی با عرض 5/2 متر نیز طراحی شده‌اند که امکان جابه‌جایی پانل‌هایی به‌طول 2 متر با توجه به شکل ساختمان فراهم شود.
یک واگن معمولی
ایمنی چنین واگنی با طراحی استاندارد آن تضمین می‌گردد. یک واگن توسط 4 طناب فولادی با قابلیت کششی بالا به حالت معلق در می‌آید. این واگن‌ها یا خود بالابرنده بوده و یا واگن‌های برقی هستند که در سقف سوار شده و کنترل می‌شوند. اگر هرکدام از سیم‌ها (طناب‌ها) پاره شوند، یک شیشه یا اهرم ایمنی در واگن استاندارد وجود دارد که می‌توان آن‌را فشار داد و در این‌صورت واگن با ایمنی کامل به‌سمت پایین هدایت شده و برروی زمین قرار می‌گیرد.
سیستم لنگر که در نصب می‌شود
ساینل ملهوترا، مدیر اپل‌تری: ما واگن‌هایی با عرض 5/2 متر طراحی کرده‌ایم تا بتوانیم پانل‌هایی با عرض 2 متر را با توجه به شکل پروژه جابه‌جا کنیم
علاوه بر آن، مانند سایر تجهیزات ساختمانی، لازم است که از این واگن‌ها نیز به‌خوبی نگهداری شود تا عملکرد صنعتی خوبی را به‌همراه داشته باشند.
3- سیستم تک‌ریلی (Monorail System):
سیستم تک‌ریلی، متداول‌ترین روشی است که در هندوستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش دارای تمامی خواص و فواید یک سیستم BMU (نگهداری ساختمان) بوده و همزمان روشی غیر‌هزینه‌بر است. در این روش، ریلی در سطح خارجی سقف ساختمان نصب شده و واگن‌ها از این ریل‌ها آویزان می‌شوند و درواقع قادرند تمامی محیط اطراف را از آنجا پوشش دهند.
محدودیت‌های این روش:
از آنجاییکه ریل‌ها در این روش کاملاً مشخص‌اند، شکل ظاهری ساختمان را برهم زده و نمای بدی ایجاد می‌کنند، لذا این روش چندان مورد تأیید معماران نیست.
با این وجود، با برنامه‌ریزی دقیق می‌توان ساختمان را طوری طراحی کرد که ریل‌ها در سقف ادغام شوند و چنان پوشانده شوند که گویا بخشی از ساختمان می‌باشند.
مونوریل یا تک‌ریل افقی
4- سیستم BMU متحرک
ایمن‌ترین سیستمی که به‌عنوان BMU شناخته می‌شود و در اصطلاح عامیانه با آن مترادف است، سیستمی است که در آن ماشین BMU برروی سقف نصب شده و از آنجا امکان حرکت دارد. این ماشین یا برروی ریل و یا برروی چرخ‌هایی حرکت می‌کند که توسط موتوری هدایت می‌شود. در شرایط ایده‌آل، این دستگاه در زمان طراحی ساختمان جزئی از ساختمان درنظر گرفته می‌شود و طراحی به‌گونه‌ای است که این ترکیب را در خود جای دهد. در این سیستم به کمترین نیروی انسانی نیاز می‌باشد. نیاز به نگهداری و تعمیر در این سیستم کمتر بوده و کاملاً خودکار می‌باشد. این سیستم را براساس نیاز هر ساختمان می‌توان تولید و نصب نمود.
این مجموعه شامل یک اهرم حامل و یک میله عمود بر آن بوده که اهرم حامل می‌تواند تا 45 متر ارتفاع گرفته و میلة عمود بر آن تا 360 درجه منحرف گردد. معمولاً اهرم میانی برروی سیستم ریلی نصب‌شده روی سقف حرکت می‌کند. درصورتی‌که این مجموعه به‌خوبی طراحی گردد، عمر آن بیش از 30 سال خواهد بود. این روش، متداول‌ترین روش نظافت و تعمیر ساختمان در غرب و خاورمیانه می‌باشد.
سیستم BMU متحرک
ماهش آروموگام، مدیر شرکت نماسازی مین‌هارت: سیستم‌های BMU برای ساختمان‌هایی در هر شکل و اندازه طراحی می‌شوند. ما در شرکت مین‌هارت که یکی از بزرگترین مشاوران سیستم BMU (واحد نگهداری ساختمانی) در جهان محسوب می‌شود، بسیاری از پروژه‌های BMU پیچیده را عملی ساخته‌ایم.
ترکیب طراحی BMU با طراحی ساختمان:
BMUها بخش ضروری از یک ساختمان را تشکیل می‌دهند اما بسیار نادیده گرفته می‌شوند. این مجموعه شامل ریل‌های نصب‌شده، طناب‌های مورد استفاده برای معلق‌سازی واگن‌ها و یا نیروهای کاری، همگی از ابعاد قابل رؤیتی برخوردارند ولی در شکل ظاهری ساختمان نادیده گرفته می‌شوند.
روش درست آن است که در مراحل اولیه با کمک مشاورین، واحد BMU را در طرح معماری با ساختمان یکی کنیم.
درواقع لازم است که این مجموعه در ساختار ساختمان ترکیب شده و طراحی و برنامه‌ریزی برای نصب این بخش، از ابتدای ساخت پیش‌بینی می‌گردد.
اطلاعات لازم جهت برنامه‌ریزی برای نصب BMU عبارت است از:
- درنظر گرفتن چشم‌انداز آتی ساختمان/ طراحی سه‌بعدی/ طراحی اولیه
- برنامه‌ریزی برای سقف ازنظر معماری و ساختمانی
- ارتفاعات
- طراحی طبقات
- تجهیزات موجود برروی سقف: فضای خالی برروی سقف
- دیواره‌های خارجی نما که نشان‌دهندة برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌ها باشد
اگر فاکتورهای فوق در ابتدا مدنظر قرار گیرند، نگهداری، نصب و هرگونه تعمیر بعدی آسان می‌گردد، چراکه تنها در‌صورتی می‌توان به یک سیستم BMU تجمیع‌یافته دست یافت که مراحل طراحی آن درنظر گرفته شده باشد.
آیندة BMU:
هر ساختمانی به تعمیر و نگهداری نیاز دارد اما در هندوستان این مسأله بیشتر احساس می‌شود. لذا لازم است که سیستم‌های BMU به‌طور جدی برروی ساختمان مستقر شوند.
پیش‌بینی می‌شود که نسل بعدی سیستم‌های شستوشوی نما در هند، چهرة ظاهری این کشور را تغییر دهند. بسیاری از این سیستم‌ها درحال ورود به بازار هندوستان می‌باشند. نمونة بارزی از نسل جدید این سیستم‌ها، حالتی است که واگن معلق همانند گذشته از سقف آویزان است اما با این تفاوت که این واگن‌ها دارای سیستم شستوشوی خودکار می‌باشند. این سیستم خودکار، مادة تمیزکننده را برروی سطح نما پاشیده و لذا نظافت نما به‌صورت اتوماتیک انجام شود. اما برای تعمیر و نگهداری، استفاده از نیروی انسانی ضروری است. محدودیت دیگر آن است که اگر ساختمانی نمای خاصی با برآمدگی و فرورفتگی داشته باشد، نمی‌توان از این روش برای نظافت آن استفاده کرد.
سیستم دیگری که به‌عنوان BMU نسل جدید شناخته می‌شود، حالتی است که دستگاه نظافت برروی خود نما نصب می‌شود به‌طوری‌که هر پنجره با موتور و پاک‌کن مخصوص خود مجهز شده است. موتور مایع تمیزکننده را برروی پنجره اسپری می‌کند و پاک‌کن آن‌را به‌سمت پایین می‌کشد و پنجره تمیز می‌شود. البته تجهیز پنجره به این امکانات و نصب آن برای هر پنجره بسیار هزینه‌بر خواهد بود. ازطرفی لازم است که پاک‌کنند‌ه‌ها دوره‌ای جایگزین شوند.
اما بزرگترین سیستم‌های نظافت، تکنولوژی پیشرفته نظافت با روبات (Robotic Cleaning) است. در این روش جعبة مکعبی به پنجره چسبیده است و درون آن به سیستم لیزر تجهیز شده است. این جعبه مساحت پنجره‌ای که به نظافت نیاز دارد را با استفاده از دستگاه لیزری اندازه‌گیری کرده و ثبت می‌کند. همچنین در این جعبه محفظه‌ای پر از مادة تمیزکننده قرار دارد. این جعبه برروی نما با حرکاتی از پیش تعریف‌شده (هوشمندانه) و با استفاده از سیستم CNC خود حرکت کرده و بعد از آن به‌طور اتوماتیک در گوشه‌ای از نما، توقف می‌کند. حال لازم است که جعبه برداشته شده و برروی پنجرة بعدی قرار گیرد. این روش، نوآوری جدیدی برای ابعاد کوچک نظیر پنجرة جلوی مغازه‌ها می‌باشد.
همانطورکه دیدیم تکنولوژی مسیر طولانی را طی کرده و سریعاً درحال تغییر و تحول است. لذا سیستم‌های BMU برای نگهداری ساختمان‌ها بسیار ضروری خواهند بود.
